Suchogrzybek złotopory
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
suchogrzybek złotopory |
| Nazwa systematyczna | |
| Xerocomellus chrysenteron (Bull.) Šutara Czech Mycol. 60(1): 49 (2008) | |
Suchogrzybek złotopory, podgrzybek złotopory (Xerocomellus chrysenteron (Bull.) Šutara) – gatunek jadalnych grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Xerocomellus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1791 r. Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Boletus chrysenteron. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2008 r. Josef Šutara, przenosząc go do rodzaju Xerocomellus[1].
Jest to gatunek typowy rodzaju Xerocomellus. Ma około 30 synonimów naukowych. Niektóre z nich[2]:
- Boletus chrysenteron Bull. 1791
- Boletus communis Bull. 1789
- Ceriomyces communis (Bull.) Murrill 1909
- Versipellis chrysenteron (Bull.) Quél. 1886
- Xerocomellus armeniacus var. luteolus (H. Engel & Antonín) Šutara 2009
- Xerocomus armeniacus f. luteolus H. Engel & Antonín 1996
- Xerocomus chrysenteron (Bull.) Quél. 1888
- Xerocomus communis (Bull.) Bon 1985
Nazwę podgrzybek złotopory podał Władysław Wojewoda w 2003 r, wcześniej Alina Skirgiełło opisywała ten gatunek pod nazwą podgrzybek złotawy[3]. Regionalne nazwy: grzyb złotawy, złoty grzyb, borowik złotawy, grzyb czerwonotrzonowy, grzyb zajęczy, grzyb zającowy, zajączek, zajęczak, czerwona noga[4]. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy suchogrzybek złotopory[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
O średnicy 3–10 cm, początkowo wypukły lub półkulisty, później powoli się rozpłaszcza i niekiedy lekko zapada w środku. Skórka sucha, matowa, delikatnie omszona, barwy brązowej, żółtobrązowej, często z oliwkowym odcieniem, ochrowoszarej, czerwonobrązowej lub ciemnobrązowej. Podczas suszy pęka na poletka i ukazuje się miąższ w korze od białawego do czerwonawego[6].
Początkowo bladożółte, później zielonożółtawe lub oliwkowozielonawe. Sinieją pod naciskiem. Pory takiej samej barwy jak rurki, szerokie i kanciaste, niekiedy brunatno poplamione, siniejące pod naciskiem[6][7].
Wysokość 4–8 cm, grubość 1–2 cm, przeważnie walcowaty, zwężający się ku podstawie, często nieco zgięty. Pod kapeluszem żółty, poza tym przeważnie zabarwiony na czerwono lub brązowo, często z podłużnymi włókienkami[6].
U młodych okazów twardy, później delikatny, miękki, wodnisty i szybko rozkładający się. Często atakowany jest przez pleśń. W kapeluszu jest żółty, po uszkodzeniu początkowo sinieje, a później czerwienieje, w trzonie u dorosłych okazów jest brązowoczerwony[6]. Ma słaby zapach i nieco kwaskowaty smak[7].
Brązowawooliwkowy lub oliwkowy. Zarodniki wąskoelipsoidalne lub jajowato-wrzecionowate, gładkie, o rozmiarach 12–14 × 4–5 μm[7].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Jest pospolity na całej półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego[8]. W Polsce jest bardzo pospolity. Występuje w lasach iglastych i liściastych, parkach. Rośnie na ziemi pod bukiem, sosną zwyczajną, dębem szkarłatnym, dębem bezszypułkowym, dębem szypułkowym. Owocniki pojawiają się od czerwca do listopada[3].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb jadalny, średniej wartości. Ceniony przez niektórych zbieraczy, jednak o niewielkiej wartości, ze względu na silne robaczywienie, małą przydatność do przerobu i małą odporność na dłuższy transport[9]. Często też atakowany jest przez grzyby strzępkowe Hypomyces chrysospermus (taki spleśniały grzyb nie nadaje się do spożycia)[10].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Jest kilka podobnych podgrzybków, przez grzybiarzy zwykle nierozróżnianych i określanych wspólną nazwą jako "zajączki"[11]. Są to m.in.:
- suchogrzybek obciętozarodnikowy (Xerocomellus porosporus), który nie ma w pęknięciach skórki czerwonawego koloru i jego trzon nie ma czerwonej barwy[6]. W sposób pewny te dwa bardzo podobne gatunki można odróżnić jedynie badaniem zarodników[12],
- podgrzybek zajączek (Boletus subtomentosus). Ma bardziej jaskrawożółte pory, jego kapelusz u starszych okazów nie pęka na poletka i jego miąższ nie sinieje po uciśnięciu[6].
- suchogrzybek oprószony (Xerocomellus pruinatus). Ma ciemniejszy kapelusz, twardszy miąższ i wyrasta dopiero jesienią. Ma większe wartości kulinarne, niż podgrzybek złotopory[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Thomas Laessoe (1998). Mushrooms (flexi bound). Dorling Kindersley. ISBN 0-7513-1070-0
- ↑ Praca zbiorowa: Leksykon grzybów. Wydrukowano w Chinach. ISBN 3-89836-604-9.
- ↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.