Xiao’erjing

Równoległy zapis arabski i chiński w xiao’erjing

Xiao’erjing (chiń. upr. 小儿经; chiń. trad. 小兒經,; pinyin Xiǎo’érjīng, xiao’erjing شِيَوْ عَر دٍ), zwany również Xiaojing (chiń. upr. 小经/消经; chiń. trad. 小經/消經; pinyin Xiǎojīng/Xiāojīng) – zapis języków chińskich takich jak mandaryński (zwłaszcza dialektów Lanyin, Zhongyuan i północno-wschodnich) oraz języka dungańskiego za pomocą zmodyfikowanego pisma arabskiego. Jest też używany przez islamskie mniejszości narodowe w Chinach (Hui, Dongxiang, Salarowie).

Xiao’erjing jest pisane od prawej do lewej, tak jak alfabet arabski i pisma pochodne.

Alfabet

Xiao’erjing składa się z 36 liter, z których cztery reprezentują samogłoski. Na 36 liter składa się 28 zapożyczonych z arabskiego, 4 litery z perskiego, w tym dwie przekształcone i cztery własne.

Spółgłoski

Alfabet Końcowa-Środkowa-Początkowa Mandaryńska wymowa Hanyu Pinyin Arabska wymowa Perska wymowa Przykład Uwagi 1 [ɑ], [a] a, a-, -a, -a- [ʔ], [aː], [æː] [ʔ], [ɔ], [æ] اَ(阿 ā) samogłoska 2 [p]|[b]- b- [b] [b] بَا(爸 bà) 3 [pʰ]- p- (brak) [p] پﹾ(婆 pó) zapożyczona z perskiego 4 [tʰ]- t- [t] [t] تَا(塔 tǎ) 5 [tɕʰ]-, [ɕ]- q-, x- [θ] [s] ثِئ(些 xiē) inna wymowa dla chińskich słów 6 [tɕʰ]- q- (brak) (brak) ﭤْﻮ(穷 qióng) 7 [tʂ]- zh- [dʒ] [dʒ] ﺟﹾ(这 zhè) inna wymowa dla chińskich słów 8 [tʂʰ]- ch- (brak) [tʃ] ﭼﹾ(车 ché) zapożyczona z perskiego 9 [x]- h- [ħ] [h] ﺣﹾ(河 hé) używane przed -e, -ei, -en, -eng 10 [x]- h- [x] [x] ﺧﹸ(湖 hú) używane przed -u, -ua, -uai, -uan, -uang, -ui, -un, -uo 11 [t]|[d]-, [tɕ]- d-, j- [d] [d] دٍْ(钉 dīng) oznacza również parę sylab zaczynających się na j- 12 [ts]- z- [ð] [z] ذَىْ(在 zài) 13 -[ɹ] -r [r] [r] لِر(粒儿 lìr) reprezentuje -r końcowe 14 (brak) (brak) [z] [z] زَكَاة(zakat) używane tylko do zapisu arabskich zapożyczeń 15 [ʐ]|[ɻ]- r- (brak) [ʒ] ژﹾ(热 rè) zapożyczona z perskiego 16 [s]-, [ɕ]- s-, x- [s] [s] سٍ(信 xìn) również używana z paroma sylabami zaczynającymi się na s- i sh- 17 [s]- s- (brak) (brak) (思 sī) używana tylko dla tonu wchodzącego 18 [ʂ]-, [ɕ]- sh-, x- [ʃ] [ʃ] شِ(是 shì) również używana z paroma sylabami zaczynającymi się na x- 19 [s]- s- [sˁ]|[sˠ] [s] صْ(色 sè) 20 (brak) (brak) [dˁ]|[ðˠ] [z] الْضَّاد(Świat arabski) używana tylko do zapisu arabskich zapożyczeń 21 [tsʰ]- c- (brak) (brak) ڞْ(册 cè) 22 [ts]- z- [tˁ]|[tˠ] [t] طٌ(遵zūn) inna wymowa dla chińskich słów 23 [ts]- z- [ðˁ]|[ðˠ] [z] ظْ(作zuò) inna wymowa dla chińskich słów 24 [ə] e, e-, -e, -e- [ʕ] [ʔ] ﻋﹶ(恶 è) w chińskich wyrazach samogłoska, ale w wyrazach pochodzenia arabskiego i perskiego spółgłoska 25 (brak) (brak) [ɣ]|[ʁ] [ɣ], [q], [ɢ], [x] غَبْن(szalbierstwo) używane tylko do zapisu zapożyczeń arabskich 26 [f]- f- [f] [f] فِ(废 fèi) 27 [k]|[ɡ]- g- [q] [q], [ɢ] قَ(个 ge) inna wymowa dla chińskich słów 28 (brak) (brak) [k] (brak) كَلِمَة (przysłowie) używane tylko do zapisu zapożyczeń arabskich 28 [kʰ]- k- (brak) [k] ﮎْ(可 kě) zapożyczona z perskiego 29 (brak) (brak) (brak) [ɡ] گنج(skarb) używane tylko do zapisu zapożyczeń perskich 30 [ŋ]-, [ɲ]- ng-, gn- (brak) (brak) ݣْا(仰 ngǎng) rzadko używana, zazwyczaj do zapisu [ŋ]- na początku wyrazu (Ningxia i Mongolia Wewnętrzna) lub [ɲ]- na początku wyrazu (Gansu i Qinghai) 31 [l]- l- [l]|[lˁ] [l] لِ(里 lǐ) 32 [m]|[n]- m-, n- [m] [m] مِ(秘 mì) 33 [n]- n- [n] [n] نِ(你 nǐ) 34 [x]- h- [h] [h], [ɛ], [æ] هَا(哈 hā) najczęściej używana do zapisu zapożyczeń arabskich, używana przez sylabami zaczynającymi się na -a, -ai, -an, -ang, -ao 35 [u], [ʊ] wu, u-, -u, -u- [w], [uː], [y] [v], [u], [o], [ow] ءُ(无 wú) samogłoska 36 (brak) (brak) [j], [iː] (brak) يَوْم(Dzień Sądu Ostatecznego) używana tylko do zapisu zapożyczeń arabskich; samogłoska 36 [i], [ɪ] yi, i-, -i, -i- (brak) [j], [i], [e] يَا(呀 ya) samogłoska; zapożyczona z perskiego

Samogłoski i wygłosy

Znak Mandaryńska wymowa Hanyu Pinyin Przykład Uwagi 1 lub [ɑ] a اَ(阿 ā) 2 -[ɑ] -a دَا(大 dà) 3 [iɑ] ya يَا(呀 ya) 4 -[iɑ] -ia كِا(家 jiā) używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x-, l- 5 [uɑ] wa وَ(娃 wá) 6 -[uɑ] -ua قُوَ(刮 guā) 7 (brak) [o] o (brak) rzadko występujący, nie ma zapisu w xiao’erjing 8 (brak) [uo]|[uɔ] wo (brak) rzadko występujący, nie ma zapisu w xiao’erjing 9 [ə]|[ɤ] e ﻋﹶ(恶è) 10 lub -[ə]|[ɤ] -e دْ(德 dé) 11 [uə] wo وْ(我 wǒ) 12 -[uə] -uo قُوَع(国 guó) 13 [ɑɻ] er عَر(儿 ér) 14 -[ɻ] -r لِر(粒儿 lìr) „r” końcowe 15 (brak) [ɛ] ê (brak) rzadko występujący, nie ma zapisu w xiao’erjing 16 [iɛ] ye اِئ(耶 yē) 17 -[iɛ] -ie كِئ(解 jiě) 18 [yɛ] yue يُؤ(约 yuē) 19 -[yɛ] -üe, -ue كُؤ(决 jué) używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x-, l-, n- 20 lub [i] yi ءِ(意 yì) 21 -[i] -i ﭼﹺ(其 qí) 22 -[] -i ذِ(子 zǐ) używany tylko z sylabami zaczynającymi się na z-, c-, s- 23 -[ɨ] -i ﺟﹺ(知 zhī) używany tylko z sylabami zaczynającymi się na zh-, ch-, sh-, r- 24 [aɪ] ai اَىْ(爱 ài) 25 -[aɪ] -ai كَىْ(凯 kǎi) 26 (brak) [eɪ] ei (brak) rzadko występujący, nie ma zapisu w xiao’erjing 27 lub -[eɪ] -ei دِؤ(得 děi) 28 [uaɪ] wai وَىْ(歪 wāi) 29 -[uaɪ] -uai كُوَىْ(块 kuài) 30 [ueɪ] wei وِ(为 wèi) 31 -[ueɪ] -ui حُوِ(回 huí) 32 lub [u] wu ءُ(无 wú) 33 lub -[u] -u كُو(苦 kǔ) 34 [aʊ] ao اَوْ(奥 ào) 35 -[aʊ] -ao قَوْ(高 gāo) 36 [əʊ]|[ɤʊ] ou عِوْ(偶 ǒu) 37 -[əʊ]|[ɤʊ] -ou كِوْ(口 kǒu) 38 [iaʊ] yao يَوْ(要 yào) 39 -[iaʊ] -iao كِيَوْ(教 jiào) 40 [iəʊ]|[iɤʊ] you يِوْ(有 yǒu) 41 -[iəʊ]|[iɤʊ] -iu نِيِوْ(牛 niú) 42 [y] yu ىُ(与 yǔ) 43 -[y] -ü, -u نُوُ(女 nǚ) używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x-, l-, n- 44 [an] an ءًا(安 ān) 45 -[an] -an دًا(但 dàn) 46 lub lub [ən] en ءٌ(恩 ēn) 47 lub -[ən] -en قٍ(根 gēn) 48 lub [in] yin ءٍ(因 yīn) 49 -[in] -in ٿٍ(勤 qín) 50 [yn] yun ىٌ(孕 yùn) 51 -[yn] -un کﹲ(均 jūn) używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x- 52 [iɛn] yan يًا(严 yán) 53 -[iɛn] -ian لِيًا(练 liàn) 54 [uan]|[wan] wan وًا(万 wàn) 55 -[uan] -uan كُوًا(宽 kuān) 56 [yɛn] yuan يُوًا(源 yuán) 57 -[yɛn] -uan كُوًا(捐 juān) używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x- 58 [uən]|[wən] wen وٌ(问 wèn) 59 -[uən] -un کﹲ(困 kùn) 60 [ɑŋ] ang ءْا(昂 áng) 61 -[ɑŋ] -ang قْا(刚 gāng) 62 (brak) [əŋ] eng (brak) rzadko występujący, nie ma zapisu w xiao’erjing 63 lub -[ɤŋ] -eng قْع(更 gèng) 64 [iŋ] ying ىٍْ(应 yīng) 65 -[iŋ] -ing لٍْ(另 lìng) 66 -[ʊŋ] -ong خْو(宏 hóng) 67 lub [yʊŋ] yong يْو(用 yòng) 68 lub -[yʊŋ] -iong ﭤْﻮ(穷 qióng) używany tylko z sylabami zaczynającymi się na j-, q-, x- 69 [iɑŋ] yang يْا(羊 yáng) 70 -[iɑŋ] -iang لِيْا(良 liáng) 71 [uɑŋ]|[wɑŋ] wang وْا(忘 wàng) 72 -[uɑŋ] -uang كُوْا(况 kuàng) 73 [uɤŋ]|[wɤŋ] weng وْع(翁 wēng)

W zapożyczeniach perskich i arabskich zapisuje się tylko długie samogłoski, krótkie są pomijane. Podczas gdy znaki diakrytyczne oznaczające samogłoski w arabskich i perskich słowach, w chińskich takie znaki nie mogą być pominięte.

Zobacz też

• Aljamiado