Złociec czerwonawy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
złociec czerwonawy |
| Nazwa systematyczna | |
| Buchwaldoboletus lignicola (Kallenb.) Pilát Friesia 9: 217 (1969) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
Złociec czerwonawy (Buchwaldoboletus lignicola (Kallenb.) Pilát) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji: Buchwaldoboletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1929 r. Franz Joseph Kallenbach nadając mu nazwę Boletus lignicola. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1969 r. Albert Pilát, przenosząc go do rodzaju Buchwaldoboletus[2].
- Boletus lignicola Kallenb. 1929
- Gyrodon lignicola (Kallenb.) Heinem. 1951
- Phlebopus lignicola (Kallenb.) M.M. Moser 1955
- Pulveroboletus lignicola (Kallenb.) E.A. Dick & Snell 1965
- Xerocomus lignicola (Kallenb.) Singer 1942
W 1999 r. Władysław Wojewoda podał nazwę polską złotak czerwonawy a wcześniej Alina Skirgiełło opisywała ten gatunek jako złotak nadrzewny, we wcześniejszych klasyfikacjach gatunek ten zaliczany był bowiem m.in. do rodzaju Pulveroboletus (złotak)[3]. Po przeniesieniu go do rodzaju Buchwaldoboletus (złociec) obydwie nazwy polskie stały się niespójne z nazwą naukową. Z tego powodu w 2021 r., Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów ustaliła dla tego taksonu nową nazwę – złociec czerwonawy[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 3–9 cm, początkowo półkulisty, potem łukowaty, na koniec płaski. Brzeg długo podwinięty. Powierzchnia matowa i filcowata, u starszych okazów kosmkowata i popękana na poletka. Przez szczeliny popękanej skórki widoczny rdzawobrązowy miąższ. Skórka daje się ściągać płatami[5].
Przyrośnięte do trzonu lub nieco zbiegające. Początkowo mają barwę cytrynowożółtą, potem żółtozieloną. Łatwo oddzielają się od miąższu. Pory średniej wielkości, kanciaste, po uciśnięciu zmieniają barwę na błękitna[5].
Wysokość 3–8 cm, grubość 0,7–2,7 cm, kształt walcowaty, równo gruby, czasami wygięty, dość często ekscentryczny. Powierzchnia o barwie rdzawożółtej lub rdzawobrązowej, przy podstawie jaśniejszej – cytrynowożółtej. Wyrastająca z podstawy trzonu grzybnia jest żółta[5].
Miękki, gąbczasty, cytrynowożółty, a pod skórką płowy. Po uszkodzeniu lekko błękitnieje, zwłaszcza nad rurkami. Ma aromatyczny zapach i jest nieco kwaskowaty[5].
Oliwkowy. Zarodniki eliptyczno-wrzecionowate, gładkie, o rozmiarach 6–9 × 3–4 μm[5].
- Gatunki podobne
- złotoborowik drobny (Aureoboletus gentilis). Odróżnia się silniej wybarwionym (czerwonobrązowym, wiśniowym lub różowym) kapeluszem i złotożółtymi rurkami. Zazwyczaj rośnie u podstawy pnia drzew liściastych[5].
- lejkoporek olszowy (Gyrodon lividus). Ma kapelusz zamszowy, piaskowożółty, a jego krótkie rurki silnie zbiegają na trzon. Rośnie pod olchami[5].
-
-
Hymenofor młodych owocników -
Powierzchnia kapelusza starszego owocnika -
Hymenofor dojrzałego owocnika
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Podano występowanie tego gatunku tylko w jednej z prowincji Kanady w Ameryce Północnej i niektórych krajach Europy. Wszędzie jest rzadki[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Danii, Finlandii, Niemczech, Norwegii, Szwecji[3].
Rozwija się na martwym drewnie, przeważnie drzew iglastych (sosna, modrzew, daglezja), rzadko liściastych. Wyrasta w niewielkich grupkach od czerwca do października[8]. Wcześniej mykologowie uważali, że jest to gatunek, który rozkłada materię drzewną (saprotrof), ale ostatnie badania wykazały, że złociec czerwonawy jest pasożytem murszaka rdzawego (Phaeolus schweinitzii), którego owocniki prawie zawsze znajdują się w pobliżu tego grzyba[9][8]. Złociec czerwonawy jest także grzybem nagrzybnym[10].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb jadalny[11], ale z racji na wyjątkową rzadkość nie ma zastosowania kulinarnego. Z tego samego powodu zasługuje na ochronę.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Buchwaldoboletus lignicola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów [online] [dostęp 2021-02-28].
- ↑ a b c d e f g Alina Skirgiełło, Flora Polski. Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Grzyby (''Mycota''). ''Basidiomycetes'' – podstawczaki. Rząd ''Boletales'' – borowikowce, Warszawa: PWN, 1960.
- ↑ Mapa występowania złoćca czerwonawego na świecie [online] [dostęp 2017-01-10].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ a b Michał Mikšík, Hřibovité houby Evropy, wyd. 1, Praga, s. 334–336, ISBN 80-256-2063-8, OCLC 1089429781 [dostęp 2019-08-22].
- ↑ Alina Skirgiełło, B. lignicola « boletales.com [online], boletales.com [dostęp 2019-09-05].
- ↑ Jing-Zu Sun i inni, Fungicolous fungi: terminology, diversity, distribution, evolution, and species checklist, „Fungal Diversity”, 2018, DOI: 10.1007/s13225-019-00422-9 [dostęp 2023-11-05].
- ↑ Ladislav Hagara, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1, Praga: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 537–538, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-11-17].