Zaczernie
50°05′34″N 21°59′51″E/50,092778 21,997500| wieś | |
.jpg) Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Zaczerniu (2024) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
4028[2] |
| Strefa numeracyjna |
17 |
| Kod pocztowy |
36-062[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RZE |
| SIMC |
0664800[4] |
Położenie na mapie gminy Trzebownisko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu rzeszowskiego  | |
| 50°05′34″N 21°59′51″E/50,092778 21,997500[1]
| |
Zaczernie – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, w gminie Trzebownisko[4][5].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0664846 | Górka Zaczerska | przysiółek |
| 0664817 | Podedwór | część wsi |
| 0664823 | Podkościół | część wsi |
| 0664830 | Żabiniec | część wsi |
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś położona w powiecie przemyskim, była własnością Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, została spustoszona w czasie najazdu tatarskiego w 1672 roku[6]. Prywatna wieś szlachecka, położona w województwie ruskim, w 1739 roku należała wraz z folwarkiem do klucza Łąka Lubomirskich[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.
Zaczernie leży na północ od Rzeszowa, w odległości około 7 kilometrów od centrum miasta. Od południowego wschodu graniczy z Trzebowniskiem, od wschodu z Nową Wsią. Lotnisko w Jasionce stanowi północno-wschodnią granicę Zaczernia, natomiast od północy wieś sięga po Tajęcinę. Pomiędzy wsią i lotniskiem przebiega autostrada A4, a na zachodzie przebiega linia kolejowa nr 71 z przystankiem Zaczernie.
Teren Zaczernia znajduje się w obrębie południowej części Kotliny Sandomierskiej – największego makroregionu Podkarpacia. Leży w tzw. Zapadlisku Przedkarpackim. Położenie Zaczernia jest niezwykle interesujące, bowiem na jego terenie występują aż trzy jednostki geomorfologiczne. Północna część wsi o krajobrazie równin peryglacjalnych wchodzi jeszcze w głąb Płaskowyżu Kolbuszowskiego. Dolina Czarnej leży z kolei w podregionie Rynny Podkarpackiej, której krajobraz determinują współczesne i stare tarasy akumulacyjne, zaś południowa część wsi posiada wyżynny, lessowy krajobraz, charakterystyczny dla Podgórza Rzeszowskiego.
Zaczernie położone jest w zasięgu zlewni rzeki Wisłok. Wewnętrzną sieć rzeczną tworzą: Czarna dopływ Mrowli i potok Suwarka. Grunty orne to w większości gleby łatwe do uprawy z piachem w górnych warstwach. Nazwa Zaczernie ma charakter topograficzny. Przyimek „za” wskazuje kierunek ruchu osadniczego, którego centrum stanowił Rzeszów. Na przestrzeni wieków nazwa ta była różnie zapisywana w zależności od przeobrażeń w polskim systemie fonetycznym i zmian w pisowni, np.: Zaczirne (1443), Zaczyrnye (1447). Najdawniejszym dokumentem wymieniającym nazwę wsi jest akt uposażenia kościoła parafialnego z Zaczerniu wydany przez Jana, dziedzica Rzeszowa i Staromieścia w dniu 29 czerwca 1439 roku. Nazwa wsi wywodzi się od Czarnej – rzeki, nad którą leży miejscowość. Wyraz ‘zaczernie’ oznacza więc miejsce położone za Czarną. Na początku określano w ten sposób zapewne jedynie teren, później osadę, a z czasem wieś. Jednym słowem, „Zaczernie ma swoje nazwisko od rzeczki Czarna, w której „czerniawa woda płynie”.
Zabudowania[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
W listopadzie 1937 w Zaczerniu odsłonięto pomnik z figurą Matki Boskiej, na którym upamiętniono 79 zaczernian poległych w walkach o niepodległość Polski[8].
Miejscowość jest siedzibą parafii Narodzenia NMP, należącej do dekanatu Głogów Małopolski, diecezji rzeszowskiej.
Na terenie wsi znajdują się m.in.:
- szkoła podstawowa i przedszkole,
- bieżnia korkowa
- remiza Ochotniczej Straży Pożarnej,
- kościół,
- stary browar, należący do Zakładów Piwowarskich w Leżajsku (nieczynny),
- Zakłady Optyczne B&M OPTIK Sp. z o.o.,
- Muzeum Regionalne, mieszczące się w Domu Ludowym
- apteka.
Organizacje i stowarzyszenia[edytuj | edytuj kod]
We wsi aktywnie działają:
- Orkiestra Dęta,
- zespół śpiewaczy Żytnioki,
- ochotnicza straż pożarna,
- Towarzystwo Przyjaciół Zaczernia,
- Koło Gospodyń Wiejskich,
- parafialny oddział Caritas,
- Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży,
- Stowarzyszenie Pomocy Rodzinie Agape
- Grupa taneczna "FENIX".
- piłkarski Klub Sportowy Zaczernie założony 25 sierpnia 1947 (barwy czerwono-zielone). W sezonie 2021/2022 swoje mecze rozgrywa w klasie okręgowej grupy Rzeszów[9]
Do najciekawszych form działalności ww. organizacji należą: kultywowanie tradycji bożonarodzeniowych i wielkanocnych, dożynki, organizacja Dnia Seniora, Św. Mikołaja, spektakli teatralnych, bali, pomoc rodzinom wielodzietnym i osobom niepełnosprawnym, promowanie talentów oraz zdrowego żywienia.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 155370
- ↑ Strona gminy,sołectwo Zaczernie
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1577 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Andrzej Gliwa, Wykaz zniszczeń we wsiach i miastach ziemi przemyskiej po najeździe tatarskim z 1672 roku : (cz. I), w: Prace Historyczno-Archiwalne, Tom 13 (2003), Rzeszów 2003, s. 182.
- ↑ Adam Homecki, Rozwój terytorialny latyfundium Lubomirskich (starszej gałęzi rodu) w latach 1581-1754, w: Studia Historyczne, rok V, zeszyt 3 (58), 1972, s. 436.
- ↑ Zaczernie. „Wschód”. Nr 66, s. 9, 10, 20 listopada 1937.
- ↑ Klub na portalu 90minut.pl
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Urząd Gminy Trzebownisko. [w:] Sołectwo Zaczernie [on-line]. [dostęp 2012-10-30].
- L. Pietraszek, Zaczernie dawniej i dziś. Środowisko geograficzno- historyczne, b. d.,Rzeszów 1988, s. 9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zaczernie 2, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 218.
- Siedziba gminy: Trzebownisko
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
