Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje) o 21:57, 14 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Bożogrobcy
Dewiza: Deus lo vult (Bóg tak chce)
Herb zakonu
Pełna nazwa

Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie

Nazwa łacińska

Ordo Equestris Sancti Sepulcri Hierosolymitani

Skrót zakonny

OESSH

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Założyciel

Gotfryd de Bouillon

Data założenia

1099

Data zatwierdzenia

1114

Przełożony

Edwin O’Brien

Liczba członków

22 000 (2007)

Strona internetowa
Symbol bożogrobców

Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie (łac. Ordo Equestris Sancti Sepulcri Hierosolymitani) bożogrobcy, Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego, w Polsce znany także jako Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Chrystusowego – zakon wywodzący się z założonej w 1099 r. przez Gotfryda z Bouillon kapituły. Początkowo zakon stanowiło 20 kanoników sprawujących służbę duszpasterską i 50 rycerzy krzyżowych wywodzących się z najlepszych domów rycerskich. Podlegali oni zwierzchnikowi kościoła łacińskiego w Ziemi Świętej czyli biskupowi Jerozolimy. W czasach stacjonowania w Palestynie (do XIII wieku) do ich podstawowych obowiązków należało oprowadzanie pątników, obrona Grobu Chrystusa oraz uczestniczenie w wyprawach przeciw niewiernym. Kapituła składała się z duchownych i rycerzy, jednak szybko dominującą rolę zaczęli odgrywać kapłani. Regułę św. Augustyna nadał im patriarcha Arnulf z Rohez (1114 r.). W 1122 r. zatwierdził ją papież Kalikst II.

Zakon na świecie

Po upadku Akki zakon rozwijał się w Europie, a siedzibą przeora generalnego stała się Perugia. W 1471 r. zakon liczył 2080 członków. W I połowie zakon posiadał 88 klasztorów, a pod koniec XV w. już blisko 200 placówek skupionych w kongregacjach rozmieszczonych w Lombardii, Toskanii, Królestwie Neapolu, Niemczech, Węgrzech, Czechach i Polsce. W Europie bożogrobcy szerzyli kult Grobu Pańskiego i nabożeństwa pasyjne oraz prowadzili działalność charytatywną. Strój zakonny stanowi biały habit z czerwonym krzyżem jerozolimskim na lewej piersi.

Zakon przeżył poważny kryzys pod koniec XV wieku. Papież Innocenty VIII w 1489 roku inkorporował bożogrobców do zakonu joannitów (później zwanych Kawalerami Maltańskimi). Zakon bożogrobców został zniesiony w większości krajów europejskich, przetrwał jednak m.in. w Hiszpanii i Polsce. Na świecie zakon przez kilka wieków wegetował. Odżył dopiero po reaktywacji łacińskiego Patriarchatu Jerozolimy w 1847 na mocy konkordatu między Stolicą Apostolską a imperium osmańskim. Został zreformowany przez Piusa X w 1907 i następnie przez Piusa XII w 1949.

Zakon w Polsce – Miechowici

Mapa przedstawiająca miejsca związane z bożogrobcami w Małopolsce
Bazylika Mniejsza Grobu Bożego w Miechowie przy dawnym klasztorze bożogrobców
Bazylika Mniejsza Ducha Świętego i Kaplica Grobu Bożego w Przeworsku przy dawnym klasztorze bożogrobców
Godło bożogrobców
Współcześni Damy i Rycerze Grobu Świętego w procesji świątecznej

Do Polski bożogrobców sprowadził w 1163 r. możnowładca Jaksa z rodu Gryfitów, który ufundował im klasztor miechowski (Miechów, stąd używana w Polsce nazwa miechowici). Zakon szybko się rozwijał, otrzymując liczne nadania od książąt, możnowładców i biskupów. W okresie walk Władysława Łokietka ze zwolennikami rządów czeskiego króla Wacława miechowici poparli tych drugich, czym narazili się na kilka najazdów. Społeczność zakonną tworzyli wówczas głównie Czesi i Niemcy, a Wacław II był wielkim protektorem zakonu w Czechach. Po jego śmierci klasztor popierał przeciwników rządów Łokietka, w tym niemieckich mieszczan krakowskich pod wodzą wójta Alberta. W 1311 r. wojska książęce wypędziły bożogrobców z Miechowa i obsadziły klasztor zbrojną załogą. W 1314 r. zakonnicy powrócili do Miechowa. Zmiana władz klasztoru (wybór Polaka na to stanowisko, co stało się później regułą) doprowadziła do złagodzenia stosunku Łokietka do bożogrobców i do zwrotu majątków zakonnych. W 1374 r. prepozyt miechowski został wikariuszem generalnym na całą Polskę i kraje sąsiednie. W czasach wielkiej schizmy zachodniej (1378-1418) uwolnił się od zwierzchnictwa patriarchy, opowiedział się po stronie papieża i uzyskał papieską konfirmację. Odtąd klasztor miechowski był podporządkowany Stolicy Apostolskiej. W tych czasach bp Maciej Janina do Leżajska i Przeworska wprowadził kanoników regularnych św. Grobu.

Do XVI wieku powstało łącznie 32 ośrodki zakonu w Polsce. Aż do drugiej połowy XVI w. wszystkie one podlegały bezpośrednio prepozytowi z siedzibą w Miechowie. Prepozyt miechowski podlegał bezpośrednio patriarsze jerozolimskiemu, który zatwierdzał jego wybór. Później jednak, dla lepszej kontroli działalności zakonu i sprawniejszego zarządzania, konieczny stał się podział na cztery prowincje: małopolską, wielkopolską, mazowiecką i ruską. W 1774 r. kongregacja miała w Polsce 88 kapłanów i 19 kleryków.

Polscy bożogrobcy prowadzili działalność charytatywną i duszpasterską, przy ich konwentach organizowano parafie i szpitale. Spopularyzowali pochodzący z tradycji jerozolimskich zwyczaj budowania w kościołach na okres Wielkiego Tygodnia tzw. grobu Pańskiego, organizowali nabożeństwa pasyjne. Poza swoimi pierwszoplanowymi zadaniami Bożogrobcy w XVIII w. przejęli pod swoją opiekę część szkół pojezuickich. Strój zakonny polskich bożogrobców w tym okresie to czarny habit z czerwonym krzyżem patriarchalnym.

Początek wieku XIX przyniósł stopniową likwidację zgromadzenia, najpierw w zaborze pruskim, a następnie austriackim. W 1819 r. w ramach działań Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Królestwa Polskiego kierowanej przez Stanisława Kostkę Potockiego doszło do kasaty domu generalnego w Miechowie. Ostatnim członkiem tego zakonu był Piotr Franciszek Pękalski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, który zmarł w 1873 roku[1].

Bożogrobcy współcześnie

Obecnie zakon jest stowarzyszeniem duchownych i świeckich, niezwiązanych ślubami zakonnymi, działa w 40 krajach, a jego wielkim mistrzem jest od 2011 abp Edwin O’Brien. Bożogrobcy aktywnie wspierają katolików w Ziemi Świętej, np. dotują w około 50% zwyczajny budżet patriarchy łacińskiego Jerozolimy. Utrzymują i prowadzą w Ziemi Świętej blisko 100 szkół podstawowych i zawodowych, do których mogą uczęszczać dzieci niezależnie od pochodzenia i wyznawanej wiary.

Bożogrobcy formalnie powrócili do Polski w latach 90. XX wieku. W wyniku wieloletnich starań polskiej emigracji 8 grudnia 1995 mianowano kardynała Józefa Glempa Wielkim Przeorem i utworzono zwierzchnictwo bożogrobców w Polsce. Zwierzchnikiem Zakonu w Polsce do października 2008 roku był prof. Jerzy Wojtczak-Szyszkowski, a obecnie jest Kawaler Krzyża Wielkiego Karol Bolesław Szlenkier[2]. Ostatnia polska Inwestytura Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie nastąpiła w Pelplinie 11 czerwca 2016[3].

Siedziba Polskiego Zwierzchnictwa Zakonu znajduje się w Miechowie, przy Bazylice Mniejszej Grobu Bożego.

Niektórzy polscy członkowie zakonu

Rangi w Zakonie

Klasa Kawalerów i Dam Naszyjnika:

  • Kawaler Naszyjnika
  • Dama Naszyjnika

Klasa Kawalerów:

  • KGCSSH – Kawaler Wielkiego Krzyża
  • C*SSH – Komandor z Gwiazdą
  • CSSH – Komandor
  • KSSH – Kawaler

Klasa Dam:

  • DGCSSH – Dama Wielkiego Krzyża
  • DC*SSH – Dama Komandorska z Gwiazdą
  • DCSSH – Dama Komandorska
  • DSSH – Dama

Oraz:

  • Ekscelencja – tytuł przysługujący duchownym Dostojnikom Zakonu w czasie pełnienia urzędu Zwierzchnika Generalnego, Generalnego Gubernatora lub jego zastępcy, a także Zwierzchnikom[4]
Heraldyka
Kawaler/Dama
Komandor/Dama Komandorska
Komandor/Dama Komandorska z Gwiazdą
Kawaler/Dama Wielkiego Krzyża
Kawaler/Dama Naszyjnika
Sposób noszenia orderu
Baretki
Kawaler/Dama
Komandor/Dama Komandorska
Komandor/Dama Komandorska z Gwiazdą
Kawaler/Dama Wielkiego Krzyża
Kawaler/Dama Naszyjnika
 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Grobu Świętego.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Pękalski Piotr Franciszek. [dostęp 2015-10-10].
  2. ↑ Wprowadzenie. oessh.opoka.net.pl. [dostęp 24 sierpnia 2016].
  3. ↑ Inwestytura OESSH Gniew-Pelplin 2016r.. oessh.opoka.net.pl. [dostęp 24 sierpnia 2016].
  4. ↑ Statut Zakonu. oessh.opoka.net.pl. [dostęp 2014-07-12].

Bibliografia

  • Affek M. (red.) – Bożogrobcy w Polsce. Instytut Wydawniczy PAX, Miechowskie Towarzystwo 1163 roku, Miechów – Warszawa 1999, ss. 272. ISBN 83-211-1261-7
  • Kamiński J., Przymus U. (red.) – Zwierzchnictwo w Polsce Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie. Księgarnia Św. Jacka, Katowice 2008. ISBN 978-83-7030-641-0
  • Nakielski S. – De sacra antiquitate et statu Ordinis Canonici Custodum Sacrosancti Sepulchri Domini Hierosolymitani. – Cracoviae 1625.
  • Nakielski S. – Miechovia, sive Promptuarium antiquitatum monasterii Miechoviensis. – Cracovia 1634.
  • Sypkowie A. i R. – Zamki i warownie ziemi sandomierskiej. Wyd. Trio, Ag. Wyd. EGROS, Warszawa 2003.
  • Woźniak M. – Kim byli i kim są dzisiaj Bożogrobcy?. [w:] Tyg. Kat. „Niedziela” edycja gnieźnieńska, nr 29, 2000.

Linki zewnętrzne

Szablon:Odznaczenia watykańskie

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zakon_Rycerski_Grobu_Bożego_w_Jerozolimie&oldid=51555003”