Zamek biskupów warmińskich w Ornecie
54°06′55″N 20°07′40″E/54,115278 20,127778 nr rej. O/13 z 17.11.1956 (piwnice)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Ukończenie budowy |
1 połowa XIV wieku |
| Ważniejsze przebudowy |
1 połowa XVII wieku |
| Zniszczono |
1806 i 1890 |
| Pierwszy właściciel |
biskupi warmińscy |
Położenie na mapie Ornety  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lidzbarskiego  | |
Położenie na mapie gminy Orneta  | |
| 54°06′55″N 20°07′40″E/54,115278 20,127778
| |
Zamek biskupi w Ornecie – pozostałości zamku znajdujące się w mieście Orneta, w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Budowę zamku w stylu gotyckim rozpoczęto przed 1350 rokiem. Po raz pierwszy warownia w Ornecie wzmiankowana była w 1338 r., a już w latach 1342-1350 za czasów biskupa Hermana z Pragi stała się ona jego główną rezydencją. Następnie jego następca biskup Jan z Miśni przeniósł główną rezydencję biskupią do Lidzbarka Warmińskiego. W 1 połowie XVII i w początku XVIII stulecia zamek został przebudowany. Biskupi warmińscy korzystali z zamku do czasu I rozbioru Polski, gdy jesienią 1772 roku skonfiskował go rząd Królestwa Prus. W 1806 roku zburzono mury zamku od strony miasta, a w 1890 roku władze pruskie zburzyły zamkowe budynki mieszkalne. Na ich fundamentach została wzniesiona szkoła (dziś Szkoła Podstawowa nr 1). W gmachu szkoły przetrwały gotyckie piwnice nakryte sklepieniami kolebkowymi, a także sklepieniami krzyżowo-żebrowymi[1].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Przypuszczalnie pierwotnie zamek składał się z dwóch części: zamku właściwego na zbliżonym do prostokąta planie o wymiarach ok. 29 x 38 m, położonego w północnym rejonie zespołu, i romboidalnego obszaru południowego[1]. Jak można domniemywać na podstawie nowożytnych lustracji, to północna część pełniła funkcję rezydencji biskupiej (tu mieściła się m.in. kaplica zamkowa). Do jej północno-zachodniej kurtyny przylegał niewielki dwudzielny dom zamkowy. Sklepienia jego piwnic wykonano w sposób analogiczny do tych w zamkach w Lidzbarku Warmińskim, Działdowie, Ostródzie czy Olsztynku, co potwierdzałoby datowanie budowli na około połowę XIV wieku[1]. Jak wskazują zachowane fundamenty, w narożniku północnym mogła wznosić się wieża (sklepienia znajdujących się do dziś w tym miejscu piwnic określane są jednak zwykle jako nowożytne). Do kurtyny północno-wschodniej przywierał prawdopodobnie już od początku funkcjonowania założenia jakiś obiekt kubaturowy – jego istnienie tłumaczyłoby bowiem charakterystyczny rzut piwnic domu zamkowego[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Wojciech Wółkowski, Początki zamków warmińskich – problem pierwotnych układów funkcjonalno-przestrzennych zamków dominium warmińskiego do połowy XIV w., „Początki murowanych zamków w Polsce do połowy XIV w.” [dostęp 2019-08-20] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm, Leksykon zamków w Polsce, Arkady Warszawa 2001, s. 359
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 113
- Wojciech Wółkowski, Początki zamków warmińskich – problem pierwotnych układów funkcjonalno-przestrzennych zamków dominium warmińskiego do połowy XIV w., [w:] Początki murowanych zamków w Polsce do połowy XIV w., 2017