Zamek w Bobolicach
 nr rej. 415/60 z 8.02.1960, 100/78 z 1.03.1978[1]
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
Plan budynku
| |
Położenie na mapie gminy Niegowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu myszkowskiego  | |
 50°36′47,984″N 19°29′34,755″E/50,613329 19,492988
| |
| Strona internetowa | |
Zamek w Bobolicach – zamek królewski zbudowany pierwotnie w połowie XIV wieku i następnie przebudowywany. Położony jest na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, w systemie tzw. Orlich Gniazd, we wsi Bobolice w województwie śląskim, w powiecie myszkowskim.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Królewski zamek w Bobolicach został zbudowany przez króla Polski Kazimierza Wielkiego najprawdopodobniej ok. 1350–1352 roku. Zamek miał zabezpieczać okoliczne dominium i bronić Małopolski przed najazdami ze strony Śląska, należącego ówcześnie do Korony czeskiej. Zamek zaliczany jest do grupy warowni zwanych Orlimi Gniazdami.
W 1370 r. ówczesny król Polski Ludwik Węgierski nadał zamek swojemu krewnemu Władysławowi Opolczykowi. Ten w 1379 roku[2][3] przekazał go swemu dworzaninowi Andrzejowi Schóny z Barlabás[2] (zwanego Andrzejem Węgrem)[potrzebny przypis], który zamek przekształcił w warownię zbójecką. Rozbójniczy proceder ukrócił król Władysław Jagiełło, który w 1396 r. włączył zamek z powrotem do dóbr królewskich[2], jednak pozwolił Andrzejowi nadal nim władać. Po jego śmierci zamek odziedziczyła jego córka Anna, a po jej śmierci zamek podzielili między siebie jej syn Stanisław Szafraniec i jej drugi mąż Mściwój z Wierzchowiska herbu Lis wraz z dziećmi. Doprowadziło to do licznych konfliktów, które zakończył Piotr Szafraniec (bratanek Stanisława), który w 1445 roku wykupił od Lisów ich połowę zamku. Piotr Szafraniec wkrótce zastawił zamek Florianowi z Knyszyna, a ten w 1447 roku sprzedał go Andrzejowi Tresce, a jego rodzina sprzedała go synom Andrzeja Rzeszowskiego[4]. Od nich zamek w 1486 roku kupił Mikołaj Kreza z Zawady herbu Ostoja, którego rodzina władała zamkiem aż do 1625 r.
Podczas wojny domowej w 1587 roku zamek został zdobyty przez wojska pretendenta do polskiej korony Maksymiliana III Habsburga[2]. Uległ on wówczas poważnym uszkodzeniom, jednak został szybko[potrzebny przypis] odbity przez sprzyjające Zygmuntowi III Wazie wojska dowodzone przez Jana Zamoyskiego[2]. W 1625 r. zamek przeszedł w ręce Myszkowskich herbu Jastrzębiec z pobliskiego Mirowa.
W czasie potopu szwedzkiego, w 1657 r., Szwedzi pod dowództwem generała Müllera mocno zniszczyli zamek. Następnymi właścicielami zamku zostali Męcińscy z Żarek, jednak po wojnach szwedzkich w XVII i XVIII w.[potrzebny przypis] zamek opuszczono w 1661 r. i zaczął popadać w ruinę. Gdy w 1683 r. król Jan III Sobieski w drodze do Krakowa – miejsca koncentracji wojsk polskich przed odsieczą wiedeńską – zatrzymał się na zamku w Bobolicach, jego orszak musiał nocować w namiotach[2].
W XVIII w. zamek był tylko częściowo zamieszkały. Spis inwentarza zamku z 1700 r. ukazuje jego zły stan. Pomimo prób ratowania zamku popadał on w coraz większą ruinę. W XIX w. w podziemiach zamku znaleziono skarb. Poszukiwacze skarbów dopełnili reszty zniszczenia. Po drugiej wojnie światowej mury zamku zostały częściowo rozebrane i posłużyły do budowy drogi łączącej Bobolice z Mirowem.
Odbudowa[edytuj | edytuj kod]
Pod koniec XX w., właściciele ruin (rodzina Laseckich) podjęli decyzję o odbudowie zamku. Na zlecenie ich przedstawicieli: senatora Jarosława Laseckiego i jego brata Dariusza Laseckiego, przeprowadzono prace archeologiczne, zabezpieczające i budowlane przy pomocy polskich naukowców i ekspertów[5][6]. W pracach wykorzystywano wyłącznie tradycyjne materiały (głównie kamień wapienny), opracowano też specjalną zaprawę murarską. W czerwcu 2011 r. relacja z odbudowy pojawiła się w światowych mediach. Oficjalne otwarcie zamku po dwunastu latach prac nastąpiło 3 września 2011 r.[7][8] Z okazji otwarcia swoje listy gratulacyjne przesłali prezydent RP Bronisław Komorowski, marszałek Sejmu oraz premier[9].
Odbudowa zamku spotkała się z licznymi kontrowersjami. Krytycy wskazują, że dokonano jej przy braku źródeł mogących rzucać światło na rzeczywisty dawny wygląd zamku, ponieważ najstarsze zachowane przekazy ikonograficzne dotyczą jedynie ruiny z XVIII w. Uniemożliwiało to zatem zrekonstruowanie pierwotnej formy zamku, która pozostaje nieznana, a sam projekt odbudowy oparto na analogii względem podobnych budowli osadzając go na zachowanych obrysach murów. Projektowi zarzuca się również niekonsekwencję w postaci próby odtworzenia bryły zamku z okresu nowożytnego przy jednoczesnej stylizacji na obiekt średniowieczny (między innymi manipulując formą murów oraz wież). Doprowadziło to do powstania obiektu o formie nie mogącej istnieć w epoce, fałszując tym samym historyczne rozwiązania architektoniczne. W opinii krytyków inwestycja nie ma zatem nic wspólnego z prawidłowo wykonaną rekonstrukcją, a obecny obiekt jest jedynie współczesną budowlą wzniesioną na ruinach, niszcząc walory historyczne tego miejsca[10][11][12].
-
Ruiny na XIX w. akwareli -
Ruiny zamku przed rekonstrukcją (2007) -
Prace budowlane (2008) -
Obecny stan zamku po odbudowie
_1.jpg)
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Zamek leży na stromym, skalistym wzgórzu (360 m n.p.m.). Zamek składa się z dwukondygnacyjnego budynku mieszkalnego z cylindryczną basztą. Dach zamku jest pokryty czarną dachówką. Do zamku prowadzi most zwodzony ponad suchą fosą, a całość otaczają mury z blankami zbudowane z miejscowego białego wapienia.
Legendy[edytuj | edytuj kod]
- XV-wieczne kroniki mówią o przedstawicielu rodu Krezów, który porwał i więził w bobolickim zamku swoją bratanicę. Podobno do dziś straszy ona na murach warowni jako biała dama.
- Istnieje także legenda mówiąca o dwóch braciach bliźniakach, właścicielach zamków w Mirowie i Bobolicach. Według ludowych podań wykopali oni tunel między dwoma warowniami, aby móc częściej ze sobą rozmawiać w odosobnieniu, bez udziału świadków. Pewnego dnia weszli oni w posiadanie wielkiego skarbu – ukryli go w tunelu, a na straży postawili odrażającą czarownicę, odstraszającą swym wyglądem potencjalnych złodziei. Bracia doskonale się rozumieli i gotowi byli zrobić dla siebie wszystko. Ich przyjaźń została jednak wystawiona na ciężką próbę, gdy jeden z nich przywiózł z wyprawy wojennej piękną dziewczynę. Podejrzewając brata bliźniaka o podkochiwanie się w kobiecie, zamknął ją w podziemiach obok wspomnianego skarbu. Pewnego razu, pod nieobecność czarownicy, która wieczorami udawała się na sabat na Łysej Górze, nakrył parę kochanków w skarbcu. Rozgniewany zamordował brata, a dziewczynę zamurował w lochach zamku. Do dziś ma ona straszyć na zamkowej baszcie.
- W XIX w. w podziemiach warowni znaleziono ogromny skarb. Istnieje przypuszczenie, że jego część może znajdować się we wspomnianym w legendzie tunelu między Bobolicami a Mirowem.
W plenerach zamku powstały zdjęcia do serialu telewizyjnego Korona królów[13].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Zamek Bobolice -
Zamek Bobolice - widok od strony Bramy Laseckich -
Zamek Bobolice o poranku -
Zamek Bobolice o zachodzie słońca -
Zamek Bobolice - zimą z lotu ptaka
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-02-24].
- ↑ a b c d e f Zamek w Bobolicach, czyli Wawel z Korony królów [online], HISTORIA.org.pl - historia, kultura, muzea, matura, rekonstrukcje i recenzje historyczne [dostęp 2018-10-01] (pol.).
- ↑ Jerzy Sperka: Andrzej Schony z Bobolic i Jan Schoffz Toplina. Z dziejów kariery i awansurycerzy obcych w Polsce późnośredniowiecznej. Średniowiecze Polskie i Powszechne 2007]
- ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], www.slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2023-08-04].
- ↑ Krystyna Naszkowska, Ten zamek jest mój, a ten obok – brata [online], Wyborcza.pl, 13 listopada 2009.
- ↑ Obecnie Zamek należy do rodziny Laseckich [online], Zamek Bobolice, 12 lutego 2008 [zarchiwizowane z adresu 2014-04-13].
- ↑ Janusz Strzelczyk, Chińczycy z Tajwanu chcą mieć zamek jak w Bobolicach [online], Dziennik Zachodni, 21 czerwca 2011.
- ↑ Dom polski - druga świetność. Dziennik Polski, 2011.
- ↑ Robert Kuliś, Królewski zamek Bobolice odbudowany!, „Angora” nr 38, 18.09.2011.
- ↑ Uhonorowana rekonstrukcja średniowiecznego zamku w Bobolicach [online], Onet.pl, 4 listopada 2011 [zarchiwizowane z adresu 2014-04-13].
- ↑ Dorota Steinhagen, Bobolice odbudowane [online], Wyborcza.pl, 4 września 2011 [zarchiwizowane z adresu 2016-02-15].
- ↑ Historyk sztuki: w Bobolicach historia zniknęła. To barbarzyństwo i niszczenie zabytku [online], Ślązag.pl [dostęp 2024-01-24] (pol.).
- ↑ Korona królów w bazie Filmweb
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Leszek Marzec, Kazimierz Mazurek, Tomasz Suchecki, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Warszawa: Wydaw. PTTK [Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego] „Kraj”, 1986, ISBN 83-7005-057-3, OCLC 69520387.
- Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa, 2010.
- Sławomir Dryja, Waldemar Niewalda. Zamek w Bobolicach w świetle prac badawczych przeprowadzonych 2002 roku. „Ziemia Częstochowska”. 29, 2003, s. 27–44.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bobolice w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online)
- Oficjalna strona zamku
- fazy odbudowy zamku 2006-2013 fotorelacja
- Zamek w ruinie jest hołdem dla najeźdźcy. Fronda, 2011.
- Urszula Giżyńska, Turystyczny skarb pięknieje [online], Gazeta Częstochowa, 2009 [zarchiwizowane z adresu 2014-12-10].
- Zamek Bobolice. slaskie.travel
- Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona
