Zdrowie osób LGBT

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Zdrowie osób LGBT – obejmuje zagadnienia medyczne, dostępu do opieki oraz kwestie zdrowotne dotyczące lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych (LGBT). Według organizacji Gay and Lesbian Medical Association oraz Centers for Disease Control and Prevention kwestie związane ze zdrowiem osób LGBT zasadniczo różnią się względem populacji ogólnej, obejmując w szczególności: częstsze zakażenia wirusem HIV (wywołującym zespół nabytego niedoboru odporności), problemy z chorobami przenoszonymi drogą płciową, niektóre nowotwory (w tym raka piersi oraz szyjki macicy), zapalenia wątroby, problemy ze zdrowiem psychicznym (depresja), uzależnienia (np. palenie papierosów) i nadużywanie substancji psychoaktywnych[1][2]. Większa skłonność do depresji, używek i zachowań autodestrukcyjnych są typową reakcją na wykluczenie społeczne, marginalizację i stygmatyzację ze strony reszty społeczeństwa[3][4][5].

Problem utrudnia fakt, iż osoby LGBT doświadczają stygmatyzacji i homofobii ze strony pracowników służby zdrowia; na jakość opieki wpływają również braki wiedzy lekarzy na temat specyfiki zdrowotnej tej grupy oraz sytuacji, w której się mogą znajdować (np. brak profesjonalnej edukacji seksualnej, dostępu do wiedzy o bezpiecznym seksie, niechęć i wykluczenie ze strony społeczeństwa)[6].

Społeczność LGBT a służba zdrowia[edytuj | edytuj kod]

Barierami w dostępie do opieki zdrowotnej u osób LGBT są: dyskryminacja, homofobia i transfobia, która nadal zdarza się w placówkach zdrowotnych, brak równouprawnienia w miejscu pracy i w sektorze ubezpieczeń zdrowotnych[7] oraz brak kompetentnej opieki ze względu na znikome przygotowanie medyczne z zakresu zdrowia osób LGBT w szkołach medycznych[8].

„Generalnie, charakterystyczne potrzeby zdrowotne lesbijek pozostają niezauważone, są uznawane za nieistotne lub są po prostu ignorowane” (DeBold, 2007; Weisz, 2009).

Cytat ten pochodzi z artykułu „Marginalizowane matki: Lesbijki negocjujące usługi w ramach heteronormatywnej służby zdrowia”, który mówi o tym, jak retoryka heteronormatywna wpływa na sposób postrzegania związków lesbijek. Tego typu opinie prowadzą do przekonania, że szkolenia z zakresu opieki zdrowotnej mogą nie brać pod uwagę kwestii związanych z opieką zdrowotną nad osobami LGBT i sprawiają, że niektórzy członkowie społeczności LGBT czują, że mogą być wyłączeni z korzystania z opieki zdrowotnej bez żadnych konsekwencji zdrowotnych[9].

Pracownicy służby zdrowia, którzy mają znikomą lub zerową wiedzę na temat społeczności LGBT, mogą skutkować brakiem lub spadkiem jakości opieki zdrowotnej, jaką otrzymują takie rodziny. W badaniach przeprowadzonych w Izraelu stwierdzono, że lekarze często ignorują specyficzne potrzeby populacji LGBT i nie mają wystarczającej wiedzy w tym zakresie[10]. Badania w USA i Izraelu pokazały, iż wiele osób należących do mniejszości seksualnych obawia się stygmatyzacji oraz przejawów homofobii ze strony pracowników służby zdrowia co bywa powodem unikania lub też opóźniania kontaktu z lekarzami[10][11][12]. Z tego też powodu w Stanach Zjednoczonych zaleca się lekarzom używanie neutralnego słownictwa w rozmowie z pacjentką lub pacjentem oraz ich rodzinami, a także nie wykazywanie postaw homofobicznych[10][13]. W obu tych krajach zaleca się także edukację lekarzy oraz studentów uczelni medycznych o potrzebach i specyfice pacjentów LGBT[2][10][14].

Zagadnieniem wymagającym uwagi jest względny brak oficjalnych danych na temat tożsamości płciowej, które osoby odpowiedzialne za politykę zdrowotną mogłyby wykorzystać do planowania, szacowania kosztów, wdrażania i oceny polityki zdrowotnej oraz programów mających na celu poprawę zdrowia populacji transseksualnej[15].

Kolejnym poważnym problemem jest homofobia wśród pracowników służby zdrowia[16][17][18][19][20][21], w tym także u studentów medycyny[22][23]. W badaniu ankietowym, przeprowadzonych w 2008 roku w Polsce na grupie bywalców klubów LGBT, 3% osób uważających, że środowisko LGBT jest dyskryminowane w Polsce wskazało, że jednym ze środowisk lub instytucji dyskryminujących jest służba zdrowia[24]. 11% osób z tego badania spośród deklarujących unikanie ujawnienia swojej orientacji odpowiedziało, że unikało ujawnienia swojej orientacji seksualnej w kontaktach ze służbą zdrowia[24].

Badania socjologiczne prowadzone w Kanadzie, USA oraz Wielkiej Brytanii pokazały, że osoby LGBT doświadczają dyskryminacji i nierówności w kwestii dostępu i korzystania z opieki zdrowotnej[6][25][26][27][28]. Odnosząc się do sytuacji w USA, Anne Dohrenwend zasugerowała, że troska o bezpieczeństwo i równe prawa pacjentów LGBT oraz zapewnienie naukowości debacie społecznej na temat tej populacji jest jednym z zadań współczesnej medycyny[29].

Wskazuje się na konieczność edukowania studentów psychologii i medycyny w zakresie psychologii i seksuologii LGBT, ze względu na możliwą nietolerancję lekarzy i psychologów w stosunku do osób o orientacji innej niż heteroseksualna[30]. Źródłem nietolerancji przejawianej przez lekarzy mogą być stereotypy dotyczące zagadnień medycznych w stosunku do społeczności LGBT[31].

Kwestie zdrowotne dotyczące osób LGB[edytuj | edytuj kod]

Samotność[edytuj | edytuj kod]

Badania wskazują, że osoby LGB częściej niż osoby heteroseksualne dotyka samotność (która jest zdrowotnym czynnikiem ryzyka)[10]; na największą samotność cierpią osoby, które doświadczyły lub spodziewają się negatywnego nastawienia względem siebie[32]. Zmniejszenie poczucia osamotnienia wśród starszych osób LGB powinno koncentrować się na obniżeniu homonegatywności oraz usprawnieniu działalności społecznej dla osób starszych LGB[32].

W jednym z badań stwierdzono, że dojrzewający biseksualiści utrzymują słabsze kontakty społeczne niż heteroseksualiści[33].

Wykazano, że homoseksualiści z AIDS mają mniejszą progresję choroby jeśli pozostają w związkach partnerskich[34]. Kwestia mniejszej zapadalności na STD została opisana poniżej; inne potencjalne korzyści ze związków wymagają dalszych badań[34].

Choroby przenoszone drogą płciową[edytuj | edytuj kod]

Chociaż do zwiększonego ryzyka chorób przenoszonych drogą płciową predysponują ryzykowne zachowania, a nie orientacja seksualna, to występują one częściej w populacji LGB[35][36]. W latach 1990–2005 nastąpił wzrost zachorowalności na bakteryjne choroby przenoszone drogą płciową u dorosłych LGB, podczas gdy ogólna tendencja w całej populacji jest spadkowa[36]. Zauważono, że osoby LGB chętniej niż heteroseksualiści uczą się na temat potencjalnych zagrożeń związanych z aktywnością seksualną[37].

Palenie papierosów[edytuj | edytuj kod]

Palenie papierosów względnie częściej występuje w populacji LGB[38][39]; zależność ta dotyczy zwłaszcza kobiet[40]. Pomimo tego populacja LGB wykazuje podobne nastawienie do kwestii palenia tytoniu, a także posiada podobną wiedzę co osoby heteroseksualne[41]. Możliwe, że niektóre kampanie reklamowe producentów wyrobów tytoniowych skierowane są właśnie do tej grupy odbiorców[42][43][44].

Choroby sercowo-naczyniowe[edytuj | edytuj kod]

Populacja LGB jest w grupie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych[45][46][47]; być może wiąże się to z częstszym paleniem papierosów[34] oraz otyłością[34][47][48].

Zdrowie psychiczne[edytuj | edytuj kod]

W 2008 przedstawiono w „BMC Psychiatry” przegląd badań naukowych dotyczących kilku kwestii medycznych osób LGB, opublikowanych pomiędzy styczniem 1966 a kwietniem 2005[49]. Z początkowej liczby 13706 badań wybrano 476 zawierających potencjalnie istotne informacje, z których 25 spełniało co najmniej jedno kryterium postawione przez naukowców[49][50]. Kryteriami były (1) randomizacja; (2) współczynnik odpowiedzi wyższy niż 60%; (3) badanie w ogólnej populacji (a nie ograniczenie na przykład do młodzieży szkolnej) oraz (4) wielkość populacji – co najmniej 100 LB lub GB[49]. Metaanaliza objęła łącznie 214344 heteroseksualistów i 11971 osób o innych preferencjach seksualnych[49]. Autorzy przeglądu doszli do wniosku, iż osoby LGB w porównaniu do osób heteroseksualnych cechuje większe ryzyko: zaburzeń psychicznych, myśli samobójczych, nadużywania środków psychoaktywnych oraz umyślnego samookaleczenia. Autorzy przeglądu zwrócili uwagę, że o ile większość zaburzeń psychicznych występuje średnio co najmniej 1,5 razy częściej w populacji LGB, a wartości dla obu płci są podobne, to występuje duża przewaga nadużywania środków psychoaktywnych u kobiet LB[49].

Nie ma żadnych dowodów naukowych, iż przyczyną większej częstości zaburzeń psychicznych wśród LGB jest sama przynależność do grupy LGB – dlatego należy być ostrożnym w wyciąganiu jakichkolwiek związków przyczynowo-skutkowych[49]. Nieznane są mechanizmy powodujące te zaburzenia – prawdopodobnie to stygmatyzacja, dyskryminacja i uprzedzenie, które większość osób LGB doświadcza, odgrywa główną rolę w zaburzeniach psychicznych i nadużywaniu alkoholu[49]. Niejasna pozostaje jednak przewaga kobiet LB nad mężczyznami GB w nadużywaniu substancji psychoaktywnych[49].

Badania wskazują, że problemy napotykane od młodości przez osoby LGBT, takie jak zastraszanie, atakowanie i dyskryminacja mogą w znaczącym stopniu przyczynić się do depresji, popełniania samobójstw i innych problemów ze zdrowiem psychicznym w dorosłym życiu[51][52][53][54].

Tak jak z każdym uprzedzeniem społecznym, uprzedzenie wobec homoseksualności wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne, przyczyniając się do trwałego poczucia naznaczenia i głębokiego samokrytycyzmu u osób zorientowanych homoseksualnie poprzez uwewnętrznienie tego uprzedzenia.

American Psychoanalytic Association[55]

Jak pokazały badania statystyczne przeprowadzone w Anglii i Walii geje i lesbijki częściej niż heteroseksualiści korzystają z pomocy psychiatrów (mężczyźni OR 2,9, kobiety OR 2,8)[56].

Zaburzenia lękowe[edytuj | edytuj kod]

Jakiekolwiek zaburzenia lękowe w ciągu całego życia częściej występują u gejów (RR 2,40, 95% CI 1,72-3,35), ale nie u lesbijek (RR 1,02, 95% CI 0,61-1,70), w porównaniu z heteroseksualną grupą kontrolną[49]. Analiza zaburzeń z ostatniego roku wykazuje przewagę u homoseksualnych mężczyzn oraz kobiet; ze względu na wysoką heterogeniczność (50%) autorzy przeglądu uznali wyniki dla lesbijek za mało przekonujące[49]. Zauważyli jednak, że najlepsze jakościowo badanie spełniające wszystkie 4 kryteria protokołu (patrz wyżej) wykazało częstsze zaburzenia lękowe także u kobiet LB[49].

Depresja[edytuj | edytuj kod]

Osoby o orientacji bi- lub homoseksualnej cierpią na depresję średnio 2 razy częściej niż heteroseksualiści (RR 2,03, 95% CI 1,70-2,41)[49].

Według badań przeprowadzonych w Australii (gdzie miało miejsce referendum w kwestii uznania osób LGBT) poddawanie praw osób LGBT plebiscytom wiąże się ze zwiększonymi poziomami strachu, stresu i depresji u osób LGBT[57][58].

Problemy w szkole[edytuj | edytuj kod]

Uważa się, że młodzież LGB ma większe problemy w szkole niż osoby heteroseksualne[59][60][61]. Przyczyny takiego stanu dopatrywane są przez badaczy zagadnienia w problemach środowiskowych młodzieży LGBT[61]. Nękanie i przemoc są czynnikami ryzyka przerwania szkoły przez młodzież LGBT[62].

Zaburzenia odżywiania[edytuj | edytuj kod]

Jadłowstręt psychiczny i bulimia występują częściej u homoseksualistów[63] i biseksualistów[64][65][66][67] (w przypadku lesbijek wyniki badań są mieszane[68], w jednym z badań wykazano na przykład, że zapadają na jadłowstręt psychiczny i bulimię z podobną częstością jak w populacji heteroseksualnej, a częściej tylko na przejadanie się na tle psychicznym[69]). Wykazano, że osoby o orientacji innej niż heteroseksualna częściej stosują środki przeczyszczające oraz wywołują wymioty w celu redukcji masy ciała[70]. U biseksualistów oraz osób deklarujących się jako niecałkowici heteroseksualiści częściej występują epizody niekontrolowanego spożywania pokarmów[70]. Do zaburzeń odżywiania predysponowani są szczególnie homoseksualiści i biseksualiści wykorzystywani seksualnie w dzieciństwie[71].

Samookaleczanie[edytuj | edytuj kod]

Prawdopodobieństwo celowego uszkodzenia własnego ciała (DSH ang. deliberate self-harm) jest wyższe u homoseksualistów[56][72]; metaanaliza tych badań generuje niejednoznaczne wyniki – RR 2,29 (95% CI 0,71-7,35)[49]. W obu badaniach różnica ryzyka samookaleczenia u homoseksualnych kobiet względem heteroseksualnych była większa niż analogiczna różnica ryzyka u mężczyzn; w podgrupie kobiet oba badania są także bardziej zbieżne ze sobą (95% CI 1,01-1,78)[49].

Zachowania destrukcyjne bezpośrednie (samobójstwo, cięcia itd.)[73] lub pośrednie (ryzyko, używki itd.) są tłumaczone czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Na czynniki zewnętrzne składa się dyskryminacja, uprzedzenia i stygmatyzacja społeczna. Na czynniki wewnętrzne składa się świadomość odmienności w stosunku do większości heteroseksualnej, wstyd i lęk przed okryciem orientacji heteroseksualnej przez innych ludzi. Zwraca się uwagę na konflikt powstały z powodu niemożności posiadania dzieci, powodujący brak realizacji potrzeby osobistej, psychicznej oraz niespełnienie oczekiwań społecznych[74].

Myśli samobójcze[edytuj | edytuj kod]

Myśli i tendencje samobójcze w przeciągu całego życia względnie częściej występują u homoseksualistów (RR 2,04, 95% CI 1,57-2,66), przy czym największe ryzyko dotyczy gejów[49][75]. Przy ograniczeniu do ostatnich 12 miesięcy myśli samobójcze najczęściej dotyczyły lesbijek; ryzyko ich wystąpienia u gejów było mniejsze, choć i tak wyższe niż u heteroseksualistów[49]. Autorzy przeglądu zwrócili uwagę na ograniczenia analizowanych prac naukowych – często zbyt mała populacja oraz jej dobór, ograniczający się czasami tylko do młodych osób, uniemożliwia wyciągnięcie pewnych wniosków[49].

Próby samobójcze[edytuj | edytuj kod]

Ryzyko próby samobójczej jest względnie wyższe w populacji LGBT niż w populacji heteroseksualnej, zależność ta dotyczy zwłaszcza mężczyzn[49]. Analiza prób samobójczych z ostatnich 12 miesięcy, inaczej niż dokonanych w ciągu całego życia, wykazuje brak różnic pomiędzy gejami a lesbijkami; przewaga w szansie próby samobójczej nad heteroseksualistami jest podobna (RR 2,56 przy 95% CI 2,26-2,91)[49].

Tabela ukazująca próby samobójcze dokonane w ciągu całego życia[76]. Metaanaliza[49] wielu badań.
Badana populacja Liczba prób samobójczych homoseksualistów/
Liczba homoseksualistów 		Liczba prób samobójczych heteroseksualistów/
Liczba heteroseksualistów 		RR (95% CI)
Mężczyźni i kobiety 564/4845 1652/33243 2,47 (1,87-3,28)
Tylko mężczyźni 391/4145 1127/30129 4,28 (2,32-7,88)
Tylko kobiety 319/1883 575/6226 1,82 (1,59-2,09)

Umieralność[edytuj | edytuj kod]

W badaniu przeprowadzonym w Danii zaobserwowano, że mężczyźni którzy zawarli małżeństwo homoseksualne cechuje większa o 125% umieralność w porównaniu do reszty duńskiej populacji (SMR 2,25)[77]. Jednocześnie zauważono, iż po 1996 roku różnica ta znacznie spadła i umieralność jest nieznacznie większa (o 33%) względem reszty społeczeństwa sugerując, iż może to być związane ze skutecznością leków na AIDS[77]. Wśród kobiet żyjących w homoseksualnych związkach małżeńskich stwierdzono o 34% wyższą umieralność w porównaniu do reszty kobiecej populacji[77]. Chociaż konieczne są dalsze badania, to twierdzenia o znacznie wyższej umieralności wśród gejów i lesbijek są nieuzasadnione w oparciu o wyniki tego badania[77].

Zdrowie lesbijek i biseksualnych kobiet[edytuj | edytuj kod]

Otyłość[edytuj | edytuj kod]

Otyłość i nadwaga występuje częściej u lesbijek niż u kobiet hetero- i biseksualnych[48][78][79][80]. Wśród lesbijek obserwuje się częściej większe zadowolenie z własnego ciała oraz mniejsze postrzeganie siebie jako osoby otyłe[81][82].

Nadużywanie substancji psychoaktywnych[edytuj | edytuj kod]

Lesbijki częściej nadużywają alkoholu niż kobiety heteroseksualne[83][84][85][86]. W jednym z badań[87] wykazano, że nadużywanie alkoholu w ciągu całego życia częściej występuje u homo- oraz biseksualnych kobiet, ale nie u mężczyzn, w porównaniu do heteroseksualistów[49]. Analiza poprzednich 12 miesięcy wykazuje nadużywanie zarówno u mężczyzn (RR 1,51) jak i kobiet (RR 4)[49]

HIV/AIDS[edytuj | edytuj kod]

Dane dotyczące zakażenia HIV i AIDS u kobiet LB są bardzo ograniczone, niemniej odnotowano przypadki zakażenia się tym wirusem u lesbijek[88]. Większość lesbijek uważa, że nie znajdują się one w grupie ryzyka infekcji HIV[88][89].

Nowotwory jajnika[edytuj | edytuj kod]

Sugeruje się, że kobiety LB mają większe ryzyko zapadnięcia na nowotwory jajnika; zbyt mała liczba badań uniemożliwia wyciągnięcie pewnych wniosków[90].

Rak piersi[edytuj | edytuj kod]

Kobiety LB mają względnie wyższe ryzyko zapadnięcia na raka sutka[86][91] (wyższe niż heteroseksualne siostry badanych lesbijek[92]). Różnice wyjaśnia się takimi czynnikami ryzyka jak mniejsza liczba ciąż i związanych z tym zmian hormonalnych[92], większe spożycie alkoholu, otyłość[93][94]. Młode lesbijki rzadziej dokonują samobadania piersi, natomiast wykonywanie mammografii nie jest rzadsze niż u heteroseksualistek[95][96].

Rak szyjki macicy[edytuj | edytuj kod]

Lesbijki częściej chorują na raka szyjki macicy[90][97][98]. Niektórzy błędnie zakładają, że lesbijki nie znajdują się w grupie ryzyka i nie muszą mieć wykonywanego skriningowego testu Pap[99][100][101].

Zdrowie gejów i biseksualnych mężczyzn[edytuj | edytuj kod]

Nadużywanie substancji psychoaktywnych[edytuj | edytuj kod]

Statystycznie mężczyzna GB ma średnio 2,71 razy większą szansę na uzależnienie od narkotyków w ciągu całego swojego życia; dla kobiet LB wartość ta wynosi 7,74 (względem heteroseksualistów)[49]. Ograniczając się do ostatnich 12 miesięcy, wartości te wynoszą 2,41 (mężczyźni) oraz 3,50 (kobiety)[49].

Stosowanie środków psychoaktywnych, w szczególności azotynu amylu (poppers), ecstasy oraz ketaminy, jest jednym z czynników silnie korelujących się z ryzykownymi zachowaniami seksualnymi wśród homoseksualnych mężczyzn[102].

HIV/AIDS[edytuj | edytuj kod]

Pierwszą nazwą zaproponowaną dla AIDS było GRID (ang. gay-related immune deficiency – zespół niedoboru odporności gejów). Nazwa ta została zaproponowana w 1982[103] po tym, jak naukowcy zajmujący się zdrowiem publicznym zauważyli zwiększoną częstość zachorowań na mięsaka Kaposiego i pneumocystowe zapalenie płuc wśród homoseksualnych mężczyzn w Kalifornii i Nowym Jorku[104]. Od czasu wykrycia tych samych objawów u osób chorych na hemofilię, chorobę zaczęto określać jako AIDS[105].

Mężczyźni mający kontakty seksualne z mężczyznami (MSM) są w grupie wysokiego ryzyka zakażenia HIV (co wykazano np. w Indiach[106], na Tajwanie[107][108], a także w innych rozwiniętych krajach[109])[110][111]. Różnica w częstości zakażeń HIV w USA pomiędzy grupą MSM a grupą osób heteroseksualnych nie może być wyjaśniona tylko poprzez różnice w ryzykownych zachowaniach seksualnych[112]. Ryzyko zakażenia HIV wśród mężczyzn oferujących usługi seksualne wiąże się w znaczącym stopniu z orientacją seksualną[113]. Homoseksualni mężczyźni oferujący usługi seksualne w Stanach Zjednoczonych mają większe ryzyko zakażenia HIV niż biseksualne czy heteroseksualne osoby oferujące takie usługi[113][114]. Uważa się, że biseksualiści stanowią główną drogę w przekazywaniu HIV heteroseksualnej populacji; dzieje się tak z powodu dużej liczby partnerów (średnio 7 w ciągu 5 lat; dla heteroseksualisty wartość ta wynosi 2)[115]. Polityka antygejowska niektórych krajów sprzyja szerzeniu się zakażeń (brak wykonywania testów na HIV, unikanie służby zdrowia, obecność w związkach małżeńskich u gejów i inne)[111].

W placówce zdrowotnej otworzonej w 2006 dla gejów w Zurychu wykonywano badanie w kierunku HIV – 3,4% testów było pozytywnych[116]. W 2007 roku opublikowanu wyniki kwestionariusza na temat jakości życia wśród Kalifornijczyków, w którym 18% respondetów (gejów, biseksualistów oraz heteroseksualistów mających kontakty homoseksualne) odpowiedziało, że jest zainfekowanych HIV (N=2272 osób)[117]. HIV występuje częściej u gejów należących do czarnej rasy człowieka, przy czym nie może być to wyjaśnione jedynie innymi zachowaniami tej grupy[118].

Badania przeprowadzone wśród mężczyzn zainfekowanych HIV w Londynie pokazały, iż często kontynuują oni ryzykowne zachowania seksualne[119]. Geje, którzy nie są zakażeni HIV wykonują rzadziej badania w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową (dane z Sydney)[120]. W tym samym badaniu zaobserwowano, że w latach 2003–2007 geje coraz częściej badali się w kierunku STI; jednakże w 2007 33% populacji homoseksualistów nie wykonało jeszcze testu na obecność HIV[120].

Przyczyną 67% zakażeń HIV wśród mężczyzn w USA są kontakty seksualne pomiędzy mężczyznami[121], zaś odsetek zakażonych w tej grupie wynosi od 16% do 28%, przy czym odsetek ten szybko rośnie z wiekiem badanych (największy w grupie 40-49 lat), zaś 44% badanych nie było świadomych, że są nosicielami[122]. Zakażenia HIV w krajach Europy Zachodniej występują wśród kilku do 26% homoseksualistów i biseksualistów, natomiast w populacji heteroseksualnej wśród 0–7% osób[123]. W Polsce do większości zakażeń dochodzi w środowiskach narkomanów (48% zakażeń), a wśród gejów i biseksualistów płci męskiej do 12,8% zakażeń (przy 19,6% zakażeń na drodze ryzykownych zachowań heteroseksualnych)[124].

Ziarnica złośliwa i chłoniaki nieziarnicze[edytuj | edytuj kod]

W związku z częstszym zakażeniem HIV u gejów, częściej występuje u nich również ziarnica złośliwa i chłoniaki nieziarnicze[125].

Mięsak Kaposiego[edytuj | edytuj kod]

Początkowo częstsze zachorowania na mięsaka Kaposiego (zwłaszcza postać agresywną) wśród gejów były wskaźnikiem AIDS[126][127]. W latach 1973–1987 zapadalność na mięsaka Kaposiego wśród mężczyzn stanu wolnego w wieku 20–49 lat w San Francisco wzrosła 5000 razy[128]. Agresywna postać mięsaka Kaposiego wśród homoseksualnych mężczyzn chorych na AIDS występowała 20 razy częściej niż u osób chorych na hemofilię i AIDS[129]. Obecnie postać mięsaka Kaposiego związana z AIDS występuje wśród około 2% homoseksualnych mężczyzn chorych na AIDS i jest to częstość podobna do innych grup chorych na AIDS[130].

Leukoplakia[edytuj | edytuj kod]

Leukoplakia włochata występuje najczęściej u homoseksualistów zakażonych wirusem HIV, w szczególności palących papierosy[131].

Kiła[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec lat 90. w Stanach Zjednoczonych wystąpił wzrost zachorowalności na kiłę; dotyczy to zwłaszcza mężczyzn GB mających wielu przypadkowych partnerów[132]. 37% nowo zdiagnozowanych mężczyzn chorych na kiłę było zainfekowanych HIV (Connecticut, 2000–2005)[133]. Ponadto w populacji GB kiła jest diagnozowana najczęściej u osób używających amfetaminy, sildenafilu oraz u rasy innej niż biała[134]. Wrzód twardy występuje u gejów częściej w odbycie, kanale odbytu i jamie ustnej, dlatego też kiła pierwotna jest rzadziej u nich rozpoznawana niż u mężczyzn heteroseksualnych[135].

Inne choroby przenoszone drogą płciową[edytuj | edytuj kod]

Choroby bakteryjne[edytuj | edytuj kod]

Choroby bakteryjne przenoszone drogą płciową i występujące częściej u mężczyzn GB obejmują m.in. rzeżączkę i chlamydiozę[36] (gardła, dróg moczowo-płciowych lub odbytu)[136]. Bakteryjne zapalenie pochwy występuje częściej wśród lesbijek[86][137].

Choroby wirusowe[edytuj | edytuj kod]

Choroby wirusowe przenoszone drogą płciową i występujące częściej u homoseksualistów obejmują m.in. HAV[138][139], HBV[138][140][141], HDV[142], HCV[143] (zwłaszcza u mężczyzn HIV+)[144][145][146], HPV[147], ziarniniak pachwinowy[148]. Postuluje się szczepienie przeciwko WZW typu A i B wszystkich mężczyzn uprawiających seks z innymi mężczyznami[149][150]; szczepienie tej populacji ma także swoje uzasadnienie ekonomiczne[151]. Wydaje się, że homoseksualne kontakty seksualne odgrywają niewielką rolę lub nie mają znaczenia dla przenoszenia zakażenia HCV wśród homoseksualistów[143][144].

Świadomość chorób przenoszonych drogą płciową[edytuj | edytuj kod]

Wiedza o mięsaku Kaposiego wśród homoseksualistów jest, zdaniem klinicystów, ciągle zbyt niska (tylko 6,4% wie, że jest on indukowany przez wirus inny niż HIV)[152]. Wiedza na temat HPV i raka odbytu jest także bardzo niska; przykładowo 44,8% australijskich gejów nigdy nie słyszało nic na temat HPV[153].

Ryzykowne zachowania seksualne[edytuj | edytuj kod]

W ostatnich latach XX wieku wzrosła częstotliwość seksu analnego bez zabezpieczeń pomiędzy mężczyznami[154]. Mężczyźni uprawiający seks grupowy robią to często (36%) bez zabezpieczeń z przypadkowymi partnerami (analiza zachowań 436 mężczyzn)[155]. Obserwacja trzech lokali w Seattle (2004–2006) wykazała, że 14% mężczyzn uprawiało seks analny bez zabezpieczeń, a 9% z partnerami którzy nie wykonali testu na HIV[156]. Równocześnie 14% badanych zainfekowanych było HIV[156]. Autorzy zwrócili uwagę, że ryzykowne zachowania skorelowane były z używaniem narkotyków lub innych substancji psychoaktywnych[156]. 60% mężczyzn biorących udział w programie PROP (program dla populacji GB zażywającej amfetaminę) uprawiało seks analny bez zabezpieczeń w ciągu dwóch lat[157]. Geje zainfekowani HPV częściej podejmują ryzykowne zachowania seksualne[147].

Przeanalizowano aktywność seksualną 90 HIV(+) gejów w Londynie – okazało się, że 57% z nich miało więcej niż jednego partnera w ciągu ostatnich 3 miesięcy, a 1/3 stosunków płciowych odbywała się bez zabezpieczeń[158]. Inne badanie wykazało, że mężczyźni z negatywnym wynikiem na HIV najrzadziej korzystają z zabezpieczeń[159].

Zachowania seksualne populacji MSM podróżujących do popularnych gejowskich miejsc wypoczynkowych może odgrywać dużą rolę w rozprzestrzenianiu się HIV i innych chorób przenoszonych droga płciową; szacuje się, że w samym Key West dochodzi do 200 zakażeń rocznie[160]. Analiza zachowania 207 turystów MSM wykazało, że 33% z nich uprawiało seks analny z osobą poznaną na wakacjach, a 20% z wieloma partnerami[160]. Rola ryzykownych zachowań seksualnych podczas wakacji w rozprzestrzenianiu się HIV jest jednak wciąż niejasna[160].

Część kobiet LB uważa, że znajdują się one w grupie niskiego ryzyka zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową (kwestionariusz, dwie grupy po 300 kobiet)[161]. Tymczasem istnieje możliwość przenoszenia bakteryjnych chorób wenerycznych u kobiet LB – na przykład poprzez kontakt błon śluzowych lub zabawki erotyczne[162].

Geje Aborygeni częściej niż inni geje podejmują ryzykowne zachowania seksualne; badacze wiążą to z aspektem socjoekonomicznym[163].

Choroby przenoszone drogą płciową prawdopodobnie występują rzadziej u homoseksualistów w związkach cywilnoprawnych – wiąże się to prawdopodobnie z mniejszą ilością partnerów u osób pozostających w związkach[34].

Rak odbytu[edytuj | edytuj kod]

Rak kanału odbytu występuje w populacji GB 17-krotnie częściej[164][165] – czynnikami ryzyka jest seks analny, infekcja HPV[166][167], a także palenie tytoniu, które jest częstsze wśród gejów[168]. Ryzyko wystąpienia raka odbytu jest podwyższone wśród gejów, bez względu na status zakażenia HIV[169]. U HIV(+) homoseksualistów płaskonabłonkowe śródnabłonkowe zmiany odbytu (które mogą przejść w inwazyjnego raka odbytu) występują u 60% mężczyzn i 26% kobiet; są to wartości wyższe niż u seropozytywnych heteroseksualistów[170]. Ryzyko względne wystąpienia raka odbytu u gejów zakażonych HIV wynosi 59,5[171][172]. Być może w przyszłości cytologia oraz wysokorozdzielcza anoskopia będzie rutynowym badaniem przesiewowym u mężczyzn uprawiających seks z innymi mężczyznami[173], zwłaszcza HIV(+)[173][174][175][176][177]. Centers for Disease Control and Prevention w oparciu o obecny stan badań nie zaleca wykonywania przesiewowych badań Pap z odbytu (które zalecają niektórzy eksperci)[164][171][178].

Rak prostaty[edytuj | edytuj kod]

Przypuszczano, że rak prostaty może być powiązany z orientacją seksualną[63][179]; ostatecznie wykazano brak takiego związku[180].

Zdrowie osób transpłciowych[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też: Terapia korekty płci.
 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Operacje korekty płci wiążą się ze szczególnymi kwestiami zdrowotnymi dotyczącymi osób transpłciowych. U trans mężczyzn występują powikłania (pogarszane terapią testosteronem) wynikające z użytych technik operacji mikrochirurgicznych, a także zwężenia i przetoki cewki moczowej[181][182]. U trans kobiet mogą wystąpić przetoki rektoneowaginalne[181][183]. Przyjmowanie hormonów wiąże się z działaniami niepożądanymi, takimi jak:

Istnieje niewiele badań na temat częstości zakażeń HIV wśród populacji osób transseksualnych w Stanach Zjednoczonych, ale dostępne dane wskazują na szacowaną chorobowość w zakresie 14–69%[184].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Gay and Lesbian Medical Association: "About GLMA". 2008-28-12.
  2. ↑ a b Centers for Disease Control and Prevention: Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender Health. [dostęp 2009-08-13]. (ang.).
  3. ↑ Pillard R.C.. Sexual orientation and mental disorder. „Psychiatric Annals”. 18 (1), s. 52-56, 1988. 
  4. ↑ ED. Rothblum. "I only read about myself on bathroom walls": the need for research on the mental health of lesbians and gay men. „J Consult Clin Psychol”. 62 (2), s. 213-20, Apr 1994. PMID: 8201057. 
  5. ↑ Gonsiorek, J. (1991). The empirical basis for the demise of the illness model of homosexuality. In J. Gonsiorek & J. Weinrich (Eds.), Homosexuality: Research implications for public policy (pp. 115-136). Newbury Park, CA: Sage Publications.
  6. ↑ a b Tamsin Wilton: Sexualities in health and social care: a textbook. Philadelphia: Open University Press, 2000. ISBN 0-335-20026-5.
  7. ↑ National LGBT Cancer Network Barriers to Health Care [online], cancer-network.org [dostęp 2020-06-10].
  8. ↑ Jeff Krehely, How to Close the LGBT Health Disparities Gap [online], Center for American Progress [dostęp 2020-06-10] (ang.).
  9. ↑ Brenda Hayman i inni, Marginalised mothers: lesbian women negotiating heteronormative healthcare services, „Contemporary Nurse”, 44 (1), 2013, s. 120–127, DOI: 10.5172/conu.2013.44.1.120, ISSN 1037-6178, PMID: 23721394 [dostęp 2020-06-10].
  10. ↑ a b c d e Dahan R, Feldman R, Hermoni D. [The importance of sexual orientation in the medical consultation]. „Harefuah”. 146 (8), s. 626–30, 644, sierpień 2007. PMID: 17853561. 
  11. ↑ Smith EM, Johnson SR, Guenther SM. Health care attitudes and experiences during gynecologic care among lesbians and bisexuals. „American Journal of Public Health”. 75 (9), s. 1085–7, wrzesień 1985. PMID: 4025660. 
  12. ↑ Trippet SE, Bain J. Reasons American lesbians fail to seek traditional health care. „Health Care for Women International”. 13 (2), s. 145–53, 1992. PMID: 1587777. 
  13. ↑ Harrison AE, Silenzio VM. Comprehensive care of lesbian and gay patients and families. „Primary Care”. 23 (1), s. 31–46, marzec 1996. PMID: 8900505. 
  14. ↑ Bierman AS, Magari ES, Jette AM, Splaine M, Wasson JH. Assessing access as a first step toward improving the quality of care for very old adults. „The Journal of Ambulatory Care Management”. 21 (3), s. 17–26, lipiec 1998. PMID: 10181843. 
  15. ↑ Frank Pega i inni, Transgender Health: New Zealand’s Innovative Statistical Standard for Gender Identity, „American Journal of Public Health”, 107 (2), 2017, s. 217–221, DOI: 10.2105/AJPH.2016.303465, ISSN 0090-0036, PMID: 27997231, PMCID: PMC5227923 [dostęp 2020-06-10].
  16. ↑ Dinkel S, Patzel B, McGuire MJ, Rolfs E, Purcell K. Measures of homophobia among nursing students and faculty: a Midwestern perspective. „International Journal of Nursing Education Scholarship”. 4, s. Article24, 2007. DOI: 10.2202/1548-923X.1491. PMID: 18052922. 
  17. ↑ Gray DP, Kramer M, Minick P, McGehee L, Thomas D, Greiner D. Heterosexism in nursing education. „The Journal of Nursing Education”. 35 (5), s. 204–10, maj 1996. PMID: 8718774. 
  18. ↑ Richmond JP, McKenna H. Homophobia: an evolutionary analysis of the concept as applied to nursing. „Journal of Advanced Nursing”. 28 (2), s. 362–9, sierpień 1998. PMID: 9725734. 
  19. ↑ Sinding C, Barnoff L, Grassau P. Homophobia and heterosexism in cancer care: the experiences of lesbians. „The Canadian Journal of Nursing Research”. 36 (4), s. 170–88, grudzień 2004. PMID: 15739943. 
  20. ↑ Douglas CJ, Kalman CM, Kalman TP. Homophobia among physicians and nurses: an empirical study. „Hospital & Community Psychiatry”. 36 (12), s. 1309–11, grudzień 1985. PMID: 4086006. 
  21. ↑ Rose L. Homophobia among doctors. „BMJ”. 308 (6928), s. 586–7, luty 1994. PMID: 8148685. 
  22. ↑ Klamen DL, Grossman LS, Kopacz DR. Medical student homophobia. „Journal of Homosexuality”. 37 (1), s. 53–63, 1999. PMID: 10203069. 
  23. ↑ Holt VJ. Doctors and homosexuality. ...and should be taught as medical students. „BMJ”. 308 (6932), s. 854, marzec 1994. PMID: 8031367. 
  24. ↑ a b Sytuacja mniejszości seksualnych w Polsce w świetle badań empirycznych. Marzec 2008. [dostęp 2009-11-15].
  25. ↑ Wilton T. Towards an understanding of the cultural roots of homophobia in order to provide a better midwifery service for lesbian clients. „Midwifery”. 15 (3), s. 154–64, wrzesień 1999. PMID: 10776240. 
  26. ↑ Wilton T, Kaufmann T. Lesbian mothers' experiences of maternity care in the UK. „Midwifery”. 17 (3), s. 203–11, wrzesień 2001. DOI: 10.1054/midw.2001.0261. PMID: 11502140. 
  27. ↑ Burgess D, Lee R, Tran A, van Ryn M. Effects of perceived discrimination on mental health and mental health services utilization among gay, lesbian, bisexual and transgender persons. „Journal of LGBT Health Research”. 3 (4), s. 1–14, 2007. PMID: 19042907. 
  28. ↑ Addis S, Davies M, Greene G, Macbride-Stewart S, Shepherd M. The health, social care and housing needs of lesbian, gay, bisexual and transgender older people: a review of the literature. „Health & Cocial Care in the Community”. 17 (6), s. 647-58, 2009. DOI: 10.1111/j.1365-2524.2009.00866.x. PMID: 19519872. 
  29. ↑ Dohrenwend A. Perspective: A grand challenge to academic medicine: speak out on gay rights. „Academic Medicine”. 84 (6), s. 788–92, czerwiec 2009. DOI: 10.1097/ACM.0b013e3181a3de9c. PMID: 19474561. 
  30. ↑ Wojciech Oronowicz i inni, Seksualność i tożsamość, [w:] Katarzyna Błasińska i inni red., Potrzeba kształcenia psychologów i lekarzy w zakresie psychologii i seksuologii LGBT, „Nierówności Społeczne. W trosce o otwarcia horyzontów edukacji”, s. 135-145, DOI: 10.13140/RG.2.1.2557.5445, ISBN 978-83-7591-470-2.
  31. ↑ Agnieszka Jaśkowiak, Zagadnienia medyczne dotyczące osób ze społeczności LGB, „Psychoseksuologia”, ISSN 2449-8130.
  32. ↑ a b Kuyper L, Fokkema T. Loneliness Among Older Lesbian, Gay, and Bisexual Adults: The Role of Minority Stress. „Archives of Sexual Behavior”. 39 (5), s. 1171-80, lipiec 2009. DOI: 10.1007/s10508-009-9513-7. PMID: 19629672. 
  33. ↑ Saewyc EM, Homma Y, Skay CL, Bearinger LH, Resnick MD, Reis E. Protective factors in the lives of bisexual adolescents in North America. „American Journal of Public Health”. 99 (1), s. 110–7, styczeń 2009. DOI: 10.2105/AJPH.2007.123109. PMID: 19008523. 
  34. ↑ a b c d e M. King, A. Bartlett. What same sex civil partnerships may mean for health. „J Epidemiol Community Health”. 60 (3), s. 188–91, marzec 2006. DOI: 10.1136/jech.2005.040410. PMID: 16476745. 
  35. ↑ Catallozzi M, Rudy BJ. Lesbian, gay, bisexual, transgendered, and questioning youth: the importance of a sensitive and confidential sexual history in identifying the risk and implementing treatment for sexually transmitted infections. „Adolescent Medicine Clinics”. 15 (2), s. 353–67, czerwiec 2004. PMID: 15449849. 
  36. ↑ a b c Benson PA, Hergenroeder AC. Bacterial sexually transmitted infections in gay, lesbian, and bisexual adolescents: medical and public health perspectives. „Seminars in pediatric infectious diseases”. 16 (3), s. 181–91, lipiec 2005. PMID: 16044392. 
  37. ↑ Bradner CH, Ku L, Lindberg LD. Older, but not wiser: how men get information about AIDS and sexually transmitted diseases after high school. „Family Planning Perspectives”. 32 (1), s. 33–8, 2000. PMID: 10710704. 
  38. ↑ Ryan H, Wortley PM, Easton A, Pederson L, Greenwood G. Smoking among lesbians, gays, and bisexuals: a review of the literature. „American Journal of Preventive Medicine”. 21 (2), s. 142–9, sierpień 2001. PMID: 11457635. 
  39. ↑ Ortiz-Hernández L, Tello BL, Valdés J. The association of sexual orientation with self-rated health, and cigarette and alcohol use in Mexican adolescents and youths. „Social Science & Medicine”. 69 (1), s. 85–93, lipiec 2009. DOI: 10.1016/j.socscimed.2009.03.028. PMID: 19427728. 
  40. ↑ Gruskin EP, Hart S, Gordon N, Ackerson L. Patterns of cigarette smoking and alcohol use among lesbians and bisexual women enrolled in a large health maintenance organization. „American Journal of Public Health”. 91 (6), s. 976–9, czerwiec 2001. PMID: 11392944. 
  41. ↑ Pizacani BA, Rohde K, Bushore C, Stark MJ, Maher JE, Dilley JA, Boysun MJ. Smoking-related knowledge, attitudes and behaviors in the lesbian, gay and bisexual community: a population-based study from the U.S. Pacific Northwest. „Preventive Medicine”. 48 (6), s. 555–61, czerwiec 2009. DOI: 10.1016/j.ypmed.2009.03.013. PMID: 19306893. 
  42. ↑ Dilley JA, Spigner C, Boysun MJ, Dent CW, Pizacani BA. Does tobacco industry marketing excessively impact lesbian, gay and bisexual communities?. „Tobacco Control”. 17 (6), s. 385–90, grudzień 2008. DOI: 10.1136/tc.2007.024216. PMID: 18723561. 
  43. ↑ Smith EA, Thomson K, Offen N, Malone RE. "If you know you exist, it's just marketing poison": meanings of tobacco industry targeting in the lesbian, gay, bisexual, and transgender community. „American Journal of Public Health”. 98 (6), s. 996–1003, czerwiec 2008. DOI: 10.2105/AJPH.2007.118174. PMID: 18445800. 
  44. ↑ Stevens P, Carlson LM, Hinman JM. An analysis of tobacco industry marketing to lesbian, gay, bisexual, and transgender (LGBT) populations: strategies for mainstream tobacco control and prevention. „Health Promotion Practice”. 5 (3 Suppl), s. 129S–134S, lipiec 2004. DOI: 10.1177/1524839904264617. PMID: 15231106. 
  45. ↑ R. Dahan, R. Feldman, D. Hermoni. [The importance of sexual orientation in the medical consultation]. „Harefuah”. 146 (8), s. 626–30, 644, sierpień 2007. PMID: 17853561. 
  46. ↑ P. Case, SB. Austin, DJ. Hunter, JE. Manson i inni. Sexual orientation, health risk factors, and physical functioning in the Nurses' Health Study II. „J Womens Health”. 13 (9), s. 1033–47, listopad 2004. DOI: 10.1089/jwh.2004.13.1033. PMID: 15665660. 
  47. ↑ a b SA. Roberts, SL. Dibble, B. Nussey, K. Casey. Cardiovascular disease risk in lesbian women. „Womens Health Issues”. 13 (4), s. 167–74, 2003. PMID: 13678808. 
  48. ↑ a b Boehmer U, Bowen DJ, Bauer GR. Overweight and obesity in sexual-minority women: evidence from population-based data. „American Journal of Public Health”. 97 (6), s. 1134–40, czerwiec 2007. DOI: 10.2105/AJPH.2006.088419. PMID: 17463369. 
  49. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x King M, Semlyen J, Tai SS, Killaspy H, Osborn D, Popelyuk D, Nazareth I. A systematic review of mental disorder, suicide, and deliberate self harm in lesbian, gay and bisexual people. „BMC Psychiatry”. 8, s. 70, 2008. DOI: 10.1186/1471-244X-8-70. PMID: 18706118. 
  50. ↑ Proces decyzyjny wyboru badań ukazuje ten schemat. 6 publikacji dotyczyło 3 badań
  51. ↑ Warner J, McKeown E, Griffin M, Johnson K, Ramsay A, Cort C, King M. Rates and predictors of mental illness in gay men, lesbians and bisexual men and women: Results from a survey based in England and Wales. „The British Journal of Psychiatry”. 185, s. 479–85, grudzień 2004. DOI: 10.1192/bjp.185.6.479. PMID: 15572738. 
  52. ↑ Rivers I. Recollections of bullying at school and their long-term implications for lesbians, gay men, and bisexuals. „Crisis”. 25 (4), s. 169–75, grudzień 2004. PMID: 15580852. 
  53. ↑ Rivers I. The bullying of sexual minorities at school: Its nature and long-term correlates. „Educational and Child Psychology”, s. 32–46, 2001. 
  54. ↑ ML. Hatzenbuehler. How does sexual minority stigma "get under the skin"? A psychological mediation framework. „Psychol Bull”. 135 (5), s. 707–30, wrzesień 2009. DOI: 10.1037/a0016441. PMID: 19702379. 
  55. ↑ http://www.kph.org.pl/images/stories/raporty/Stanowisko_PTS.pdf
  56. ↑ a b King M, McKeown E, Warner J, Ramsay A, Johnson K, Cort C, Wright L, Blizard R, Davidson O. Mental health and quality of life of gay men and lesbians in England and Wales: controlled, cross-sectional study. „The British Journal of Psychiatry”. 183, s. 552–8, grudzień 2003. PMID: 14645028. 
  57. ↑ Marcus Strom: Study shows same-sex marriage vote damaged LGBT mental health. sydney.edu.au, 2019-01-24. [dostęp 2019-02-18]. (ang.).
  58. ↑ Stefano Verrelli, Fiona A. White, Lauren J. Harvey, Michael R. Pulciani: Minority stress, social support, and the mental health of lesbian, gay, and bisexual Australians during the Australian Marriage Law Postal Survey. wiley.com. [dostęp 2019-02-18]. (ang.).
  59. ↑ Kreiss JL, Patterson DL. Psychosocial issues in primary care of lesbian, gay, bisexual, and transgender youth. „Journal of Pediatric Health care : official publication of National Association of Pediatric Nurse Associates & Practitioners”. 11 (6), s. 266–74, 1997. PMID: 9423411. 
  60. ↑ Grossman AH, Kerner MS. Self-esteem and supportiveness as predictors of emotional distress in gay male and lesbian youth. „Journal of Homosexuality”. 35 (2), s. 25–39, 1998. PMID: 9524920. 
  61. ↑ a b Savin-Williams RC. Verbal and physical abuse as stressors in the lives of lesbian, gay male, and bisexual youths: associations with school problems, running away, substance abuse, prostitution, and suicide. „Journal of Consulting and Clinical Psychology”. 62 (2), s. 261–9, kwiecień 1994. PMID: 8201062. 
  62. ↑ Faulkner AH, Cranston K. Correlates of same-sex sexual behavior in a random sample of Massachusetts high school students. „American Journal of Public Health”. 88 (2), s. 262–6, luty 1998. PMID: 9491018. 
  63. ↑ a b TEN THINGS GAY MEN SHOULD DISCUSS WITH THEIR HEALTH CARE PROVIDERS. [dostęp 2009-08-08]. (ang.).
  64. ↑ Carlat DJ, Camargo CA, Herzog DB. Eating disorders in males: a report on 135 patients. „The American Journal of Psychiatry”. 154 (8), s. 1127–32, sierpień 1997. PMID: 9247400. 
  65. ↑ Feldman MB, Meyer IH. Eating disorders in diverse lesbian, gay, and bisexual populations. „The International Journal of Eating Disorders”. 40 (3), s. 218–26, kwiecień 2007. DOI: 10.1002/eat.20360. PMID: 17262818. 
  66. ↑ Austin SB, Ziyadeh N, Kahn JA, Camargo CA, Colditz GA, Field AE. Sexual orientation, weight concerns, and eating-disordered behaviors in adolescent girls and boys. „Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry”. 43 (9), s. 1115–23, wrzesień 2004. PMID: 15322415. 
  67. ↑ Russell CJ, Keel PK. Homosexuality as a specific risk factor for eating disorders in men. „The International Journal of Eating Disorders”. 31 (3), s. 300–6, kwiecień 2002. PMID: 11920991. 
  68. ↑ Heffernan K. Sexual orientation as a factor in risk for binge eating and bulimia nervosa: a review. „The International Journal of Eating Disorders”. 16 (4), s. 335–47, grudzień 1994. PMID: 7866413. 
  69. ↑ Heffernan K. Eating disorders and weight concern among lesbians. „The International Journal of Eating Disorders”. 19 (2), s. 127–38, marzec 1996. DOI: 10.1002/(SICI)1098-108X(199603)19:2<127::AID-EAT3>3.0.CO;2-P. PMID: 8932551. 
  70. ↑ a b SB Austin, NJ Ziyadeh, HL Corliss, M Rosario i inni. Sexual orientation disparities in purging and binge eating from early to late adolescence. „J Adolesc Health”. 3 (45), s. 238–45, wrzesień 2009. DOI: 10.1016/j.jadohealth.2009.02.001. PMID: 19699419. 
  71. ↑ Feldman MB, Meyer IH. Childhood abuse and eating disorders in gay and bisexual men. „The International Journal of Eating Disorders”. 40 (5), s. 418–23, lipiec 2007. DOI: 10.1002/eat.20378. PMID: 17506080. 
  72. ↑ Skegg K, Nada-Raja S, Dickson N, Paul C, Williams S. Sexual orientation and self-harm in men and women. „The American Journal of Psychiatry”. 160 (3), s. 541–6, marzec 2003. PMID: 12611836. 
  73. ↑ Scourfield J, Roen K, McDermott L., Lesbian, gay, bisexual and transgender young people’sexperience of distress: resilience, ambivalence and self-destructive behaviour, wyd. 16 (3), Health Soc Care Community, 2008, s. 329-36.
  74. ↑ Konstantinos Tsirigotis, Wojciech Gruszczyński, Marta Tsirigotis-Maniecka, Autodestruktywność pośrednia u osób homoseksualnych, Psychiatria Polska, 2014, ISSN 2391-5854.
  75. ↑ Forest plots for lifetime and 12 month prevalence of suicide ideation.. [dostęp 2009-08-01]. (ang.).
  76. ↑ Forest plots for lifetime and 12 month prevalence of suicide attempts.. [dostęp 2009-07-31]. (ang.).
  77. ↑ a b c d Frisch M, Brønnum-Hansen H. Mortality among men and women in same-sex marriage: a national cohort study of 8333 Danes. „American Journal of Public Health”. 99 (1), s. 133–7, styczeń 2009. DOI: 10.2105/AJPH.2008.133801. PMID: 19008504. 
  78. ↑ Mravcak SA. Primary care for lesbians and bisexual women. „American Family Physician”. 74 (2), s. 279–86, lipiec 2006. PMID: 16883925. 
  79. ↑ Yancey AK, Cochran SD, Corliss HL, Mays VM. Correlates of overweight and obesity among lesbian and bisexual women. „Preventive Medicine”. 36 (6), s. 676–83, czerwiec 2003. PMID: 12744910. 
  80. ↑ Aaron DJ, Markovic N, Danielson ME, Honnold JA, Janosky JE, Schmidt NJ. Behavioral risk factors for disease and preventive health practices among lesbians. „American Journal of Public Health”. 92 (6), s. 972–5, czerwiec 2001. PMID: 11392943. 
  81. ↑ Gay and Lesbian Medical Association and LGBT health experts. Healthy People 2010 Companion Document for Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender (LGBT) Health. San Francisco: CA: Gay and Lesbian Medical Association, 2001, s. 244.
  82. ↑ MD. Siever. Sexual orientation and gender as factors in socioculturally acquired vulnerability to body dissatisfaction and eating disorders. „J Consult Clin Psychol”. 62 (2), s. 252–60, kwiecień 1994. PMID: 8201061. 
  83. ↑ LJ. Abbott. The use of alcohol by lesbians: a review and research agenda. „Subst Use Misuse”. 33 (13), s. 2647-63, listopad 1998. PMID: 9818992. 
  84. ↑ WF. Skinner, MD. Otis. Drug and alcohol use among lesbian and gay people in a southern U.S. sample: epidemiological, comparative, and methodological findings from the Trilogy Project. „J Homosex”. 30 (3), s. 59-92, 1996. PMID: 8743117. 
  85. ↑ DJ. Aaron, N. Markovic, ME. Danielson, JA. Honnold i inni. Behavioral risk factors for disease and preventive health practices among lesbians. „Am J Public Health”. 91 (6), s. 972-5, Jun 2001. PMID: 11392943. 
  86. ↑ a b c Michele G. Curtis, Michele G. Curtis, Robert L. Glass, Shelley Overholt, Michael F. Hopkins: Glass' office gynecology. Philadelphia: Lippincott Williams Wilkins, 2006, s. 72. ISBN 978-0-7817-4250-4.
  87. ↑ Sandfort TG, de Graaf R, Bijl RV, Schnabel P. Same-sex sexual behavior and psychiatric disorders: findings from the Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (NEMESIS). „Archives of General Psychiatry”. 58 (1), s. 85–91, styczeń 2001. PMID: 11146762. 
  88. ↑ a b Marrazzo JM. Barriers to infectious disease care among lesbians. „Emerging Infectious Diseases”. 10 (11), s. 1974–8, listopad 2004. PMID: 15550210. 
  89. ↑ Stevens PE, Hall JM. Sexuality and safer sex: the issues for lesbians and bisexual women. „Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing”. 30 (4), s. 439–47, 2001. PMID: 11461028. 
  90. ↑ a b Brown JP, Tracy JK. Lesbians and cancer: an overlooked health disparity. „Cancer Causes & Control”. 19 (10), s. 1009–20, grudzień 2008. DOI: 10.1007/s10552-008-9176-z. PMID: 18551371. 
  91. ↑ Brandenburg DL, Matthews AK, Johnson TP, Hughes TL. Breast cancer risk and screening: a comparison of lesbian and heterosexual women. „Women & Health”. 45 (4), s. 109–30, 2007. PMID: 18032170. 
  92. ↑ a b Dibble SL, Roberts SA, Nussey B. Comparing breast cancer risk between lesbians and their heterosexual sisters. „Women's Health Issues”. 14 (2), s. 60–8, 2004. DOI: 10.1016/j.whi.2004.03.004. PMID: 15120415. 
  93. ↑ Case P, Austin SB, Hunter DJ, Manson JE, Malspeis S, Willett WC, Spiegelman D. Sexual orientation, health risk factors, and physical functioning in the Nurses' Health Study II. „Journal of Women's Health”. 13 (9), s. 1033–47, listopad 2004. DOI: 10.1089/jwh.2004.13.1033. PMID: 15665660. 
  94. ↑ Denenberg R. Report on lesbian health. „Women's Health Issues”. 5 (2), s. 81–91; discussion 92–3, listopad 1995. DOI: 10.1016/1049-3867(95)00030-8. PMID: 7613111. 
  95. ↑ Roberts SJ, Sorensen L. Health related behaviors and cancer screening of lesbians: results from the Boston Lesbian Health Project. „Women & Health”. 28 (4), s. 1–12, 1999. PMID: 10378342. 
  96. ↑ Grindel CG, McGehee LA, Patsdaughter CA, Roberts SJ. Cancer prevention and screening behaviors in lesbians. „Women & Health”. 44 (2), s. 15–39, 2006. PMID: 17255057. 
  97. ↑ Rankow EJ, Tessaro I. Cervical cancer risk and Papanicolaou screening in a sample of lesbian and bisexual women. „The Journal of Family Practice”. 47 (2), s. 139–43, sierpień 1998. PMID: 9722802. 
  98. ↑ Matthews AK, Brandenburg DL, Johnson TP, Hughes TL. Correlates of underutilization of gynecological cancer screening among lesbian and heterosexual women. „Preventive Medicine”. 38 (1), s. 105–13, styczeń 2004. PMID: 14672647. 
  99. ↑ Phillips-Angeles E, Wolfe P, Myers R, Dawson P, Marrazzo J, Soltner S, Dzieweczynski M. Lesbian health matters: a pap test education campaign nearly thwarted by discrimination. „Health Promotion Practice”. 5 (3), s. 314–25, lipiec 2004. DOI: 10.1177/1524839903257307. PMID: 15228787. 
  100. ↑ EJ. Rankow, I. Tessaro. Cervical cancer risk and Papanicolaou screening in a sample of lesbian and bisexual women. „J Fam Pract”. 47 (2), s. 139–43, sierpień 1998. PMID: 9722802. 
  101. ↑ JH. Price, AN. Easton, SK. Telljohann, PB. Wallace. Perceptions of cervical cancer and Pap smear screening behavior by women's sexual orientation. „J Community Health”. 21 (2), s. 89–105, kwiecień 1996. PMID: 8728358. 
  102. ↑ Mattison AM, Ross MW, Wolfson T, Franklin D. Circuit party attendance, club drug use, and unsafe sex in gay men. „Journal of Substance Abuse”. 13 (1-2), s. 119–26, 2001. PMID: 11547613. 
  103. ↑ "The History of AIDS and ARC" na stronie LSU Law Center
  104. ↑ A Cluster of Kaposi's Sarcoma and Pneumocystis carinii Pneumonia among Homosexual Male Residents of Los Angeles and Orange Counties, California. MMWR, 31(23);305-7 (18 czerwca, 1982). [dostęp 2007-01-24].
  105. ↑ Wojciech Gałan: To jak było z tym HIV-em. Publikacje BioInfoArticles. [dostęp 2009-08-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-11)]. (pol.).
  106. ↑ Go VF, Srikrishnan AK, Sivaram S, Murugavel GK, Galai N, Johnson SC, Sripaipan T, Solomon S, Celentano DD. High HIV prevalence and risk behaviors in men who have sex with men in Chennai, India. „Journal of Acquired Immune Deficiency syndromes (1999)”. 35 (3), s. 314–9, marzec 2004. PMID: 15076248. 
  107. ↑ Yang CH, Yang SY, Shen MH, Kuo HS. The changing epidemiology of prevalent diagnosed HIV infections in Taiwan, 1984-2005. „The International Journal of Drug Policy”. 19 (4), s. 317–23, sierpień 2008. DOI: 10.1016/j.drugpo.2006.11.016. PMID: 18638704. 
  108. ↑ Lee HC, Ko NY, Lee NY, Chang CM, Ko WC. Seroprevalence of viral hepatitis and sexually transmitted disease among adults with recently diagnosed HIV infection in Southern Taiwan, 2000-2005: upsurge in hepatitis C virus infections among injection drug users. „Journal of the Formosan Medical Association = Taiwan yi zhi”. 107 (5), s. 404–11, maj 2008. PMID: 18492625. 
  109. ↑ Raport UNAIDS 2006 dotyczący globalnej epidemii AIDS Rozdział 05
  110. ↑ Johnson WD, Diaz RM, Flanders WD, Goodman M, Hill AN, Holtgrave D, Malow R, McClellan WM. Behavioral interventions to reduce risk for sexual transmission of HIV among men who have sex with men. „Cochrane Database of Systematic Reviews”, s. CD001230, lipiec 2008. DOI: 10.1002/14651858.CD001230.pub2. PMID: 18646068. 
  111. ↑ a b S Buchbinder. The epidemiology of new HIV infections and interventions to limit HIV transmission. „Top HIV Med”. 17 (2), s. 37–43, 2009. PMID: 19401606. 
  112. ↑ Goodreau SM, Golden MR. Biological and demographic causes of high HIV and sexually transmitted disease prevalence in men who have sex with men. „Sexually Transmitted Infections”. 83 (6), s. 458–62, październik 2007. DOI: 10.1136/sti.2007.025627. PMID: 17855487. 
  113. ↑ a b Sana Loue: Sexual partnering, sexual practices, and health. New York: Springer, 2006, s. 131. ISBN 978-0-387-25923-9.
  114. ↑ Elifson KW, Boles J, Sweat M. Risk factors associated with HIV infection among male prostitutes. „American Journal of Public Health”. 83 (1), s. 79–83, styczeń 1993. PMID: 8417612. 
  115. ↑ Mercer CH, Hart GJ, Johnson AM, Cassell JA. Behaviourally bisexual men as a bridge population for HIV and sexually transmitted infections? Evidence from a national probability survey. „International Journal of STD & AIDS”. 20 (2), s. 87–94, luty 2009. DOI: 10.1258/ijsa.2008.008215. PMID: 19182053. 
  116. ↑ Schwappach DL, Bruggmann P. An integrated model of care to counter high incidence of HIV and sexually transmitted diseases in men who have sex with men – initial analysis of service utilizers in Zurich. „BMC Public Health”. 8, s. 180, maj 2008. DOI: 10.1186/1471-2458-8-180. PMID: 18505556. 
  117. ↑ Cochran SD, Mays VM. Physical health complaints among lesbians, gay men, and bisexual and homosexually experienced heterosexual individuals: results from the California Quality of Life Survey. „American Journal of Public Health”. 97 (11), s. 2048–55, listopad 2007. DOI: 10.2105/AJPH.2006.087254. PMID: 17463371. 
  118. ↑ Millett GA, Flores SA, Peterson JL, Bakeman R. Explaining disparities in HIV infection among black and white men who have sex with men: a meta-analysis of HIV risk behaviors. „AIDS”. 21 (15), s. 2083–91, październik 2007. DOI: 10.1097/QAD.0b013e3282e9a64b. PMID: 17885299. 
  119. ↑ Ruf M. Should a low prevalence of asymptomatic Chlamydia trachomatis infection in gay men attending HIV clinics discourage from opportunistic screening?. „International Journal of STD & AIDS”. 16 (9), s. 622–4, wrzesień 2005. PMID: 16176630. 
  120. ↑ a b Zablotska IB, Imrie J, Bourne C, Grulich AE, Frankland A, Prestage G. Improvements in sexual health testing among gay men in Sydney, Australia, 2003-2007. „International Journal of STD & AIDS”. 19 (11), s. 758–60, listopad 2008. DOI: 10.1258/ijsa.2008.008193. PMID: 18931269. 
  121. ↑ HIV/AIDS in the United States - Factsheets - CDC HIV/AIDS. Centers for Disease Control and Prevention. [dostęp 2009-10-30].
  122. ↑ Prevalence and Awareness of HIV Infection Among Men Who Have Sex With Men --- 21 Cities, United States. Centers for Disease Control and Prevention, 2008.
  123. ↑ https://web.archive.org/web/20081113004449/http://www.eurohiv.org/publications/2004/art_lancet_2004_364_83_94.pdf Dane eurohiv
  124. ↑ Magdalena Rosińska: Zakażenia HIV i zachorowania na AIDS w Polsce. NIZP-PZH, 2009-09-30. [dostęp 2009-11-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-10)]. (pol.).
  125. ↑ BA. Koblin, NA. Hessol, AG. Zauber, PE. Taylor i inni. Increased incidence of cancer among homosexual men, New York City and San Francisco, 1978-1990. „Am J Epidemiol”. 144 (10), s. 916–23, listopad 1996. PMID: 8916502. 
  126. ↑ Cancer in Africa: epidemiology and prevention. „IARC Sci Publ”, s. 1–414, 2003. PMID: 14570050. 
  127. ↑ Kaposi's sarcoma and Pneumocystis pneumonia among homosexual men--New York City and California. „MMWR Morb Mortal Wkly Rep”. 30 (25), s. 305–8, lipiec 1981. PMID: 6789108. 
  128. ↑ CS. Rabkin, RJ. Biggar, JW. Horm. Increasing incidence of cancers associated with the human immunodeficiency virus epidemic. „Int J Cancer”. 47 (5), s. 692–6, marzec 1991. PMID: 2004849. 
  129. ↑ Hywel Williams: Evidence-based dermatology. London: BMJ Books, 2003, s. 395. ISBN 0-7279-1442-1.
  130. ↑ Kaposi Sarcoma. [dostęp 2009-11-22]. (ang.).
  131. ↑ Hairy Leukoplakia: eMedicine Dermatology. [dostęp 2010-02-04].
  132. ↑ Klausner JD, Kent CK, Wong W, McCright J, Katz MH. The public health response to epidemic syphilis, San Francisco, 1999-2004. „Sexually Transmitted Diseases”. 32 (10 Suppl), s. S11–8, październik 2005. PMID: 16205286. 
  133. ↑ Niccolai LM, Livingston KA, Richardson W, Jenkins H. Sex partner meeting venues and out-of-state sex partners among men who have sex with men with early syphilis in Connecticut. „Sexually Transmitted Diseases”. 34 (11), s. 887–91, listopad 2007. DOI: 10.1097/OLQ.0b013e3180646422. PMID: 17565333. 
  134. ↑ Wong W, Chaw JK, Kent CK, Klausner JD. Risk factors for early syphilis among gay and bisexual men seen in an STD clinic: San Francisco, 2002-2003. „Sexually Transmitted Diseases”. 32 (7), s. 458–63, lipiec 2005. PMID: 15976605. 
  135. ↑ 162. Syphilis. W: Harrison's principles of internal medicine. New York [etc.]: McGraw-Hill Medical, 2008. ISBN 978-0-07-146633-2.
  136. ↑ Kent CK, Chaw JK, Wong W, Liska S, Gibson S, Hubbard G, Klausner JD. Prevalence of rectal, urethral, and pharyngeal chlamydia and gonorrhea detected in 2 clinical settings among men who have sex with men: San Francisco, California, 2003. „Clinical Infectious Diseases”. 41 (1), s. 67–74, lipiec 2005. DOI: 10.1086/430704. PMID: 15937765. 
  137. ↑ BJ Berger, S Kolton, JM Zenilman, MC Cummings i inni. Bacterial vaginosis in lesbians: a sexually transmitted disease. „Clin Infect Dis”. 21 (6), s. 1402-5, grudzień 1995. PMID: 8749623. 
  138. ↑ a b Jin F, Prestage GP, Pell CM, Donovan B, Van de Ven PG, Kippax SC, Kaldor JM, Grulich AE. Hepatitis A and B infection and vaccination in a cohort of homosexual men in Sydney. „Sexual Health”. 1 (4), s. 227–37, 2004. PMID: 16342422. 
  139. ↑ Mazick A, Howitz M, Rex S, Jensen IP, Weis N, Katzenstein TL, Haff J, Molbak K. Hepatitis A outbreak among MSM linked to casual sex and gay saunas in Copenhagen, Denmark. „Euro Surveillance”. 10 (5), s. 111–4, maj 2005. PMID: 16077208. 
  140. ↑ Siconolfi DE, Halkitis PN, Rogers ME. Hepatitis vaccination and infection among gay, bisexual, and other men who have sex with men who attend gyms in New York City. „American Journal of Men's Health”. 3 (2), s. 141–9, czerwiec 2009. DOI: 10.1177/1557988308315151. PMID: 19477727. 
  141. ↑ Rhodes SD, Hergenrather KC. Attitudes and beliefs about hepatitis B vaccination among gay men: the Birmingham Measurement Study. „Journal of Homosexuality”. 55 (1), s. 124–49, 2008. PMID: 18928048. 
  142. ↑ Lawrence R. Stanberry, David E. Bernstein: Sexually transmitted diseases: vaccines, prevention and control. San Diego: Academic, 2000, s. 22. ISBN 978-0-12-663330-6.
  143. ↑ a b Hepatitis C Viruses. W: Bernard N. Fields, David M. Knipe, Peter M. Howley, Diane Griffin: Fields virology. Philadelphia: Lippincott, Williams & Wilkins, 2001. ISBN 978-0-7817-1832-5.
  144. ↑ a b NJ Bodsworth, P Cunningham, J Kaldor, B Donovan. Hepatitis C virus infection in a large cohort of homosexually active men: independent associations with HIV-1 infection and injecting drug use but not sexual behaviour. „Genitourin Med”. 72 (2), s. 118–22, kwiecień 1996. PMID: 8698359. 
  145. ↑ Myers T, Allman D, Xu K, Remis RS, Aguinaldo J, Burchell A, Calzavara L, Swantee C. The prevalence and correlates of hepatitis C virus (HCV) infection and HCV-HIV co-infection in a community sample of gay and bisexual men. „International Journal of Infectious Diseases”. 13 (6), s. 730-9, listopad (online: styczeń) 2009. DOI: 10.1016/j.ijid.2008.11.015. PMID: 19186090. 
  146. ↑ Gasparini V, Chiaramonte M, Moschen ME, Fabris P, Altinier G, Majori S, Campello C, Trivello R. Hepatitis C virus infection in homosexual men: a seroepidemiological study in gay clubs in north-east Italy. „European Journal of Epidemiology”. 7 (6), s. 665–9, listopad 1991. PMID: 1723694. 
  147. ↑ a b Tider DS, Parsons JT, Bimbi DS. Knowledge of human papillomavirus and effects on sexual behaviour of gay/bisexual men: a brief report. „International Journal of STD & AIDS”. 16 (10), s. 707–8, październik 2005. PMID: 16212721. 
  148. ↑ OTHER PERIANAL SEXUALLY TRANSMITTED DISEASES. W: King K. Holmes, Frederick P. Sparling, Walter E. Stamm, Peter Piot, Judith N. Wasserheit, Lawrence Corey, Myron L. Cohen: Sexually Transmitted Diseases (Sexually Transmitted Diseases ( Holmes)). McGraw-Hill Professional. ISBN 978-0-07-141748-8.
  149. ↑ Phillips KD, Dudgeon WD, Becker J, Bopp CM. Sexually transmitted diseases in men. „The Nursing Clinics of North America”. 39 (2), s. 357–77, czerwiec 2004. DOI: 10.1016/j.cnur.2004.02.004. PMID: 15159185. 
  150. ↑ Rhodes SD, Yee LJ. Using hepatitis A and B vaccination as a paradigm for effective HIV vaccine delivery. „Sexual Health”. 4 (2), s. 121–7, czerwiec 2007. PMID: 17524290. 
  151. ↑ Howitz MF, Mazick A, Cowan SA, Mølbak K. [The economic impact of an epidemic of hepatitis A among men who have sex with men]. „Ugeskrift for Laeger”. 169 (41), s. 3489–92, październik 2007. PMID: 17967280. 
  152. ↑ Phillips AM, Jones AG, Osmond DH, Pollack LM, Catania JA, Martin JN. Awareness of Kaposi's sarcoma-associated herpesvirus among men who have sex with men. „Sexually Transmitted Diseases”. 35 (12), s. 1011–4, grudzień 2008. DOI: 10.1097/OLQ.0b013e318182c91f. PMID: 18665016. 
  153. ↑ Pitts MK, Fox C, Willis J, Anderson J. What do gay men know about human papillomavirus? Australian gay men's knowledge and experience of anal cancer screening and human papillomavirus. „Sexually Transmitted Diseases”. 34 (3), s. 170–3, marzec 2007. DOI: 10.1097/01.olq.0000230436.83029.ce. PMID: 16837830. 
  154. ↑ Suarez T, Miller J. Negotiating risks in context: a perspective on unprotected anal intercourse and barebacking among men who have sex with men--where do we go from here?. „Archives of Sexual Behavior”. 30 (3), s. 287–300, czerwiec 2001. PMID: 11330118. 
  155. ↑ Prestage GP, Hudson J, Jin F, Corrigan N, Martin P, Grulich AE, McInnes D. Testing for HIV and sexually transmissible infections within a mainly online sample of gay men who engage in group sex. „Sexually Transmitted Infections”. 85 (1), s. 70–4, luty 2009. DOI: 10.1136/sti.2008.031120. PMID: 19164606. 
  156. ↑ a b c Reidy WJ, Spielberg F, Wood R, Binson D, Woods WJ, Goldbaum GM. HIV risk associated with gay bathhouses and sex clubs: findings from 2 seattle surveys of factors related to HIV and sexually transmitted infections. „American Journal of Public Health”. 99 Suppl 1, s. S165–72, kwiecień 2009. DOI: 10.2105/AJPH.2007.130773. PMID: 19218174. 
  157. ↑ Strona FV, McCright J, Hjord H, Ahrens K, Tierney S, Shoptaw S, Klausner JD. The acceptability and feasibility of the Positive Reinforcement Opportunity Project, a community-based contingency management methamphetamine treatment program for gay and bisexual men in San Francisco. „Journal of Psychoactive Drugs”. Suppl 3, s. 377–83, listopad 2006. PMID: 17357529. 
  158. ↑ Ferrand RA, de Silva S, Cartledge JD. Tackling STI epidemics through the HIV clinic: is sex high enough on the agenda?. „International Journal of STD & AIDS”. 19 (10), s. 711–2, październik 2008. DOI: 10.1258/ijsa.2008.008048. PMID: 18824626. 
  159. ↑ Williamson LM, Dodds JP, Mercey DE, Hart GJ, Johnson AM. Sexual risk behaviour and knowledge of HIV status among community samples of gay men in the UK. „AIDS”. 22 (9), s. 1063–70, maj 2008. DOI: 10.1097/QAD.0b013e3282f8af9b. PMID: 18520350. 
  160. ↑ a b c Benotsch EG, Mikytuck JJ, Ragsdale K, Pinkerton SD. Sexual risk and HIV acquisition among men who have sex with men travelers to Key West, Florida: a mathematical modeling analysis. „AIDS Patient Care and STDs”. 20 (8), s. 549–56, sierpień 2006. DOI: 10.1089/apc.2006.20.549. PMID: 16893324. 
  161. ↑ Power J, McNair R, Carr S. Absent sexual scripts: lesbian and bisexual women's knowledge, attitudes and action regarding safer sex and sexual health information. „Culture, Health & Sexuality”. 11 (1), s. 67–81, styczeń 2009. DOI: 10.1080/13691050802541674. PMID: 19234951. 
  162. ↑ Marrazzo JM, Coffey P, Bingham A. Sexual practices, risk perception and knowledge of sexually transmitted disease risk among lesbian and bisexual women. „Perspectives on Sexual and Reproductive Health”. 37 (1), s. 6–12, marzec 2005. DOI: 10.1363/psrh.37.006.05. PMID: 15888397. 
  163. ↑ Lawrence CG, Rawstorne P, Hull P, Grulich AE, Cameron S, Prestage GP. Risk behaviour among Aboriginal and Torres Strait Islander gay men: comparisons with other gay men in Australia. „Sexual Health”. 3 (3), s. 163–7, wrzesień 2006. PMID: 17044221. 
  164. ↑ a b STD Facts – HPV and Men. [dostęp 2007-08-17].
  165. ↑ Herat A, Whitfeld M, Hillman R. Anal intraepithelial neoplasia and anal cancer in dermatological practice. „The Australasian Journal of Dermatology”. 48 (3), s. 143–53; quiz 154–5, sierpień 2007. DOI: 10.1111/j.1440-0960.2007.00369.x. PMID: 17680964. 
  166. ↑ Fox PA. Human papillomavirus and anal intraepithelial neoplasia. „Current Opinion in Infectious Diseases”. 19 (1), s. 62–6, luty 2006. PMID: 16374220. 
  167. ↑ Goldstone S. Anal dysplasia in men who have sex with men. „The AIDS Reader”. 9 (3), s. 204–8, 220, 1999. PMID: 12728907. 
  168. ↑ JR. Daling, NS. Weiss, TG. Hislop, C. Maden i inni. Sexual practices, sexually transmitted diseases, and the incidence of anal cancer. „N Engl J Med”. 317 (16), s. 973–7, Oct 1987. PMID: 2821396. 
  169. ↑ 83 – Cancer of the Anal Canal. W: Abeloff's clinical oncology. Philadelphia: Churchill Livingstone/Elsevier, 2008. ISBN 978-0-443-06695-5.
  170. ↑ Ortholan C, François E, Gérard JP. [Preneoplastic anal lesions and anal canal carcinoma]. „Bulletin du Cancer”. 90 (5), s. 405–11, maj 2003. PMID: 12850763. 
  171. ↑ a b Papillomaviruses. W: Bernard N. Fields, David M. Knipe, Peter M. Howley, Diane Griffin: Fields virology. Philadelphia: Lippincott, Williams & Wilkins, 2001. ISBN 978-0-7817-1832-5.
  172. ↑ M. Frisch, RJ. Biggar, JJ. Goedert. Human papillomavirus-associated cancers in patients with human immunodeficiency virus infection and acquired immunodeficiency syndrome. „J Natl Cancer Inst”. 92 (18), s. 1500–10, wrzesień 2000. PMID: 10995805. 
  173. ↑ a b PV. Chin-Hong i inni, Comparison of patient- and clinician-collected anal cytology samples to screen for human papillomavirus-associated anal intraepithelial neoplasia in men who have sex with men, „Annals of Internal Medicine”, 149 (5), 2008, s. 300–6, PMID: 18765699.
  174. ↑ Fox P. Anal cancer screening in men who have sex with men. „Current Opinion in HIV and AIDS”. 4 (1), s. 64–7, styczeń 2009. PMID: 19343830. 
  175. ↑ A. Kreuter, U. Wieland. Human papillomavirus-associated diseases in HIV-infected men who have sex with men. „Curr Opin Infect Dis”. 22 (2), s. 109–14, kwiecień 2009. DOI: 10.1097/QCO.0b013e3283229fc8. PMID: 19276878. 
  176. ↑ JM. Berry i inni, Performance characteristics of anal cytology and human papillomavirus testing in patients with high-resolution anoscopy-guided biopsy of high-grade anal intraepithelial neoplasia, „Dis Colon Rectum”, 52 (2), 2009, s. 239–47, DOI: 10.1007/DCR.0b013e31819793d9, PMID: 19279418.
  177. ↑ SE. Goldstone, CS. Enyinna, TW. Davis. Detection of oncogenic human papillomavirus and other predictors of anal high-grade dysplasia in men who have sex with men with abnormal cytology. „Dis Colon Rectum”. 52 (1), s. 31–9, styczeń 2009. DOI: 10.1007/DCR.0b013e31819736aa. PMID: 19273953. 
  178. ↑ UROLOGIC MANIFESTATIONS OF HIV INFECTION. W: Meredith F. Campbell: Campbell-Walsh urology. Philadelphia: Saunders Elsevier, 2007. ISBN 978-0-7216-0798-6.
  179. ↑ Blank TO. Gay men and prostate cancer: invisible diversity. „Journal of Clinical Oncology”. 23 (12), s. 2593–6, kwiecień 2005. DOI: 10.1200/JCO.2005.00.968. PMID: 15837977. 
  180. ↑ Heslin KC, Gore JL, King WD, Fox SA. Sexual orientation and testing for prostate and colorectal cancers among men in California. „Medical Care”. 46 (12), s. 1240–8, grudzień 2008. DOI: 10.1097/MLR.0b013e31817d697f. PMID: 19300314. 
  181. ↑ a b Legaillard P, Pelissier P, Peres JM, Martin D, Baudet J. [Transsexualism: surgical aspects. An experience of the plastic surgical unit's in Bordeaux]. „Annales de Chirurgie Plastique Esthétique”. 39 (1), s. 43–55; discussion 56, luty 1994. PMID: 7864570. 
  182. ↑ Min Suk Jun, Richard A. Santucci, Urethral stricture after phalloplasty, „Translational Andrology and Urology”, 8 (3), 2019, s. 266–272, DOI: 10.21037/tau.2019.05.08, ISSN 2223-4691, PMID: 31380233, PMCID: PMC6626307 [dostęp 2020-06-10].
  183. ↑ Molly Abbott Elmer-DeWitt i inni, Rectoneovaginal Fistula in a Transgender Woman Successfully Repaired Using a Buccal Mucosa Graft, „Female Pelvic Medicine & Reconstructive Surgery”, 25 (2), 2019, e43–e44, DOI: 10.1097/SPV.0000000000000490, ISSN 2154-4212, PMID: 28914704 [dostęp 2020-06-10].
  184. ↑ Centers for Disease Control and Prevention: HIV/AIDS and transgender persons. [dostęp 2009-08-13]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zdrowie_osób_LGBT&oldid=73420123”