Zdynia
49°29′12″N 21°16′19″E/49,486667 21,271944
| wieś | |
.jpg) Cerkiew Opieki Matki Bożej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
500–530 m n.p.m. |
| Liczba ludności |
221[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
38-315[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KGR |
| SIMC |
0468393[4] |
Położenie na mapie gminy Uście Gorlickie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorlickiego  | |
| 49°29′12″N 21°16′19″E/49,486667 21,271944[1]
| |
Zdynia (dodatkowa nazwa w j. łemkow. Ждыня, trb. Żdynia) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Uście Gorlickie[4][5]. Leży nad rzeką Zdynia.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Integralne części miejscowości: Ług, Sidława[6].
Historia Zdyni[edytuj | edytuj kod]
Zdynia sięga początkami XIV wieku, kiedy to w 1316 zamieszkał w Szymbarku, Paweł Gładysz h. Gryf, mieszczanin z Nowego Sącza, pierwszy tenut Szymbarku z rodu Gładyszów ok. 1330, podrządczy sądecki, który wykazał się jako rycerz w walkach obrony Polski.
Jego syn Jan Gładysz, zarządca dóbr królewskich, podrządczy sądecki, rządca sądecki (1356) właściciel Szymbarka, był właścicielem terenów gorlickich, wszak 27 października 1359 w Sączu za zasługi swoje i ojca od Kazimierza Wielkiego otrzymał tereny po obu stronach rzeki Zdyni Wielkiej i Zdyni Małej, cały las po obu brzegach rzeki Ropy, aby tam lokować mógł wsie na prawie magdeburskim. Potem przejęli Zdynie potomkowie Piotr Gładysz z Szymbarku Mikołaj Gładysz z Łosia, burgrabia muszyński, w 1419 oczyszczony z zarzutu nieszlachectwa.
Potem rezydencję przejął Stanisław Gładysz z Kowalowa h. Gryf, tenut Szymbarku, dziedzic Kowalowej, Gilowej (od 1477), Uścia, komornik ziemski biecki 1486, sędzia grodzki biecki mąż Katarzyny Barczkowskiej c. Jakuba Barczkowskiego. W 1486 Jan Gładysz z Szymbarku nabył w tym terenie gorlickim miejscowości, takie jak np. pozostałe części wsi Polna od Jakuba Staszkowskiego, syna Stanisława za 400 grzywien. Po jego śmierci, opiekunem małoletnich dzieci dziedziców Bielanki był w 1504 bratanek Jakub Gładysz z Kowalowych. Po osiągnięciu wieku dorosłego, dziedzictwo gorlickie przejął syn Jana, Erazm Gładysz. Dwór postawiony w 1540 stanowił centrum władzy rodu polskich rycerzy Gładyszów tzw. „dominium Ropa” z którego zarządzali pobliskimi terenami klucza Gorlickiego. W 1557 właścicielem wsi był Stanisław Gładysz. Klucz szymbarski był następnie w posiadaniu Szymona Gładysza pisarza grodzkiego spiskiego 1561; właściciel Zdyni, Polany, Szymbarka, i Szymanowic 1581. Ostatnim z rodu Gładyszów i tej miejscowości był Paweł Gładysz, syn Szymona, do którego należał Szymbark do 1590. Piotr Gładysz, zeznał w testamencie z 1611, że Gładyszowie na zawsze przenoszą się z ziemi bieckiej w Sandomierskie. Na miejsce Gładyszów przybyli Strońscy, później Siedleccy, Bronikowscy. Z końcem XVIII w. nabył tę miejscowość ks. Jan Bochniewicz prałat gnieźnieński. W 1808 przekazał on klucz szymbarski na własność swym siostrom i siostrzeńcom.
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Zdynia”[7].
Zabytki i turystyka[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8]:
- prawosławna cerkiew Opieki Matki Bożej, siedziba miejscowej parafii,
- cmentarz wojenny nr 52,
- cmentarz greckokatolicki.
Ze Zdyni pochodził Maksym Sandowycz – święty, męczennik prawosławny, którego grób znajduje się na cmentarzu parafialnym. W Zdyni co roku odbywa się Święto Kultury Łemkowskiej – „Łemkowska Watra”[9]. W Zdyni znajduje się kemping[10].
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Regietów – Rotunda (771 m) – Zdynia (Ług) – Krzywa – Wołowiec (Główny Szlak Beskidzki)
Zdynia (Ług) – cmentarz wojenny nr 51 na Rotundzie (szlak cmentarny poprowadzony razem z czerwonym)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160717
- ↑ Dane poszczególnych miejscowości. Gmina Uście Gorlickie. [dostęp 2018-08-15].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1601 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Łemkowska Watra. [dostęp 2019-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-06)].
- ↑ Kemping Hyża
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdynia 2, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 551.
- Żdynia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 750.
- fotografie wsi
- Blog ze zdjęciami z okolicy
- mapa turystyczna okolic Zdynii
Siedziba gminy: Uście Gorlickie
| Wsie | |
|---|---|
| Części wsi |
|
| Przysiółki wsi | |
| Nieistniejące wsie |
