Zenit-2 (rakieta)

Zenit-2
J-1, SL-16, 11K77.05

Rodzina rakiet nośnych Zenit
Rakieta Zenit-2 na stanowisku startowym w kosmodromie Bajkonur, 10 grudnia 2001
Producent	KB Jużnoje, Jużmasz (Ukraina), NPO Energomasz, NPO Elektropribor
Koszt wystrzelenia	45 mln USD (1994 r.)
Data pierwszego startu	13 kwietnia 1985
Data ostatniego startu	8 listopada 2011
Statystyki
Wszystkie starty	38
Udane starty	32 (84%)
Nieudane starty	6
Zdolność wynoszenia	13 500 kg na orbitę o wys. 200 km i nachyl. 51,4°; 5000 kg na orbitę polarną synchroniczną ze Słońcem, o wys. 800 km i nachyl. 98,6°
Siła ciągu przy starcie	7259 kN
Wymiary
Długość	57 m
Średnica	3,90 m
Masa całkowita	459 000 kg
Stopnie rakiety
Stopień 1.	1 × Zenit-1
Stopień 2.	1 × Zenit-2

Zenit-2 – dwuczłonowa rakieta nośna. Projektowana przez ZSRR, ale produkowana już przez Ukrainę.

Historia

Rakieta miała stanowić modułową konstrukcję mającą zastąpić radzieckie rakiety nośne, których konstrukcje oparte były na rakietach balistycznych (rodziny Cyklon i R-7). Po rozpadzie ZSRR, Rosja zaniechała prac przy rakiecie, angażując się w projekt Angara (wariant pierwszego członu rakiety został użyty jako rakieta dodatkowa w anulowanym projekcie rakiety Energia). Platforma startowa dla rakiety Zenit-2 zdążyła powstać jedynie w Bajkonurze. Platforma w Plesiecku nie została ukończona i planuje się zaadaptować ją na potrzeby rakiet Angara.

Prace projektowe nad Zenitem rozpoczęły się w marcu 1976 roku. Głównym projektantem został W.F. Utkin z biura konstrukcyjnego KB Jużnoje. Za silniki miało być odpowiedzialne biuro konstrukcyjne NPO Energomasz, pod kierownictwem W.P. Radowskiego. W.G. Sergiejew z NPO Elektropribor odpowiadał za układ kierowania.

Budowę platformy startowej rozpoczęto w 1978. Próby pierwszego członu zaczęły się w 1982, po długim i wyboistym procesie opracowywania silnika tego członu. W grudniu 1983 ukończono budowę stanowiska startowego, ale rakieta nadal nie była gotowa z powodu problemów z pierwszym stopniem. Członkiem komisji państwowej przyglądającej się próbom był były kosmonauta, Gierman Titow. 13 kwietnia 1985 rozpoczęto wykonywać próbne starty (jedenaście w ciągu dwóch lat) z ładunkami eksperymentalnymi. W 1987 komisja zaakceptowała rakietę do użytku wojskowego. Uznano, że system automatycznego sterowania pracuje dobrze, a rakieta będzie mogła wynosić wywiadowcze satelity serii Celina-2.

Rozpad Związku Radzieckiego przerwał jednak dalsze prace nad rakietą. Nie ukończono drugiego bajkonurskiego stanowiska startowego, stanowiska w Plesiecku (do startów na orbity polarne), ani nie skończono budowy trzeciego członu rakiety (trzystopniowa wersja Zenita, Zenit-3SL, powstała później, jako rakieta komercyjna).

Zenit-2M

Wariant M rakiety posiada nowszy system kontroli lotu (Biser-3, zamiast Biser-2) oraz ulepszony silnik pierwszego członu (RD-171M). Oba systemy były wcześniej używane w rakiecie Zenit-3SL.

Chronologia startów

Zenit-2

• 16 marca 1976 – Komitet Centralny Partii Komunistycznej i Rada Ministrów ZSRR wydaje dekret O budowie uniwersalnego zespołu rakiety kosmicznej 11K77 "Zenit"

1. 13 kwietnia 1985, ? GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur, Kazachstan
   Ładunek: model satelity Celina-2; Uwagi: start udany – suborbitalny lot testowy
2. 21 czerwca 1985, 08:29 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
   Ładunek: model satelity Celina-2; Uwagi: start udany – suborbitalny lot testowy, niektóre fragmenty rakiety osiągnęły orbitę
3. 22 października 1985, 07:00 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
   Ładunek: Kosmos 1697; Uwagi: start udany
4. 28 grudnia 1985, 09:16 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
   Ładunek: Kosmos 1714; Uwagi: start nieudany – satelita osiągnął nieużyteczną orbitę z powodu usterki w 2. członie rakiety
5. 30 lipca 1986, 08:30 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
   Ładunek: Kosmos 1767; Uwagi: start udany
6. 22 października 1986, 08:00 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
   Ładunek: Kosmos 1786, model satelity Oreł-2; Uwagi: start udany
7. 14 lutego 1987, 08:30 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
   Ładunek: Kosmos 1820; Uwagi: start udany
8. 18 marca 1987, 08:30 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
   Ładunek: Kosmos 1833; Uwagi: start udany
9. 13 maja 1987, 05:40 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
   Ładunek: Kosmos 1844; Uwagi: start udany
10. 1 sierpnia 1987, 03:59 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 1871; Uwagi: start udany
11. 28 sierpnia 1987, 08:20 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 1873; Uwagi: start udany
12. 15 maja 1988, 09:20 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 1943; Uwagi: start udany
13. 23 listopada 1988, 14:50 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 1980; Uwagi: start udany
14. 22 maja 1990, 14:50 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2082; Uwagi: start udany
15. 4 października 1990, 14:50 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Celina-2; Uwagi: start nieudany – silnik 1. członu eksplodował 3 sekundy po starcie. Zniszczona została druga platforma startowa wyrzutni LC-45.
16. 30 sierpnia 1991, 08:58 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Celina-2; Uwagi: start nieudany – eksplozja 2. członu z powodu przegrzania się silnika
17. 5 lutego 1992, ? GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Celina-2; Uwagi: start nieudany – awaria 2. członu z powodu przegrzania się silnika
18. 17 listopada 1992, 07:47 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2219; Uwagi: start udany
19. 25 grudnia 1992, 05:56 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2227; Uwagi: start udany
20. 26 marca 1993, 02:21 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2237; Uwagi: start udany
21. 16 września 1993, 07:36 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2263; Uwagi: start udany
22. 23 kwietnia 1994, 08:01 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2278; Uwagi: start udany
23. 26 sierpnia 1994, 12:00 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2290; Uwagi: start udany
24. 4 listopada 1994, 05:47 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Resurs-O1 3; Uwagi: start udany
25. 24 listopada 1994, 09:15 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2297; Uwagi: start udany
26. 31 października 1995, 20:19 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2322; Uwagi: start udany
27. 4 września 1996, 09:01 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2333; Uwagi: start udany
28. 20 maja 1997, 07:07 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Celina-2; Uwagi: start nieudany – awaria 1. członu rakiety w 48. sekundzie lotu
29. 10 lipca 1998, 06:30 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Resurs-O1 4, Fasat-Bravo, TMSat 1, Gurwin Techsat 1B, WESTPAC, SAFIR-2; Uwagi: start udany
30. 28 lipca 1998, 06:30 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2360; Uwagi: start udany
31. 9 września 1998, 20:29 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Globalstar FM5, FM7, FM9, FM10, FM11, FM12, FM13, FM16, FM17, FM18, FM20, FM21; Uwagi: start nieudany – błąd oprogramowania spowodował zbyt wczesne wyłączenie się 2. członu
32. 17 lipca 1999, 06:38 GMT; s/n 17L; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Okean-O 1; Uwagi: start udany
33. 3 lutego 2000, 09:26 GMT; s/n 45025801; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2369; Uwagi: start udany
34. 25 września 2000, 10:10 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2372; Uwagi: start udany
35. 10 grudnia 2001, 17:18 GMT; s/n 19L; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Meteor-3M N1, Kompas, Badr B, Maroc-Tubsat, Reflektor; Uwagi: start udany
36. 10 czerwca 2004, 01:28 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
    Ładunek: Kosmos 2406; Uwagi: start udany

Zenit-2M

1. 29 czerwca 2007, 10:00 GMT; s/n ?; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
   Ładunek: Kosmos 2406; Uwagi: start udany
2. 8 listopada 2011, 20:16 UTC ; miejsce startu: Bajkonur (LC45), Kazachstan
   Ładunek: Fobos-Grunt i Yinghuo-1; Uwagi: Start częściowo udany – stopień Fregat nie wykonał komend zapłonu ucieczkowego. Obydwie sondy spłonęły 15 stycznia 2012 nad Nową Zelandią.

Bibliografia

• Mark Wade: Zenit-2. [w:] Encyclopedia Astronautica [on-line]. (ang.).
• Mark Wade: Zenit-2M. [w:] Encyclopedia Astronautica [on-line]. (ang.).
• Jonathan's Space Home Page (ang.)