Zespół dworski w Michałowicach
50°09′49″N 19°58′47″E/50,163611 19,979722 nr rej. A-465 z 17.06.1981 [A-625/M][1]
| |
 Karta pocztowa z 1905 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Architekt | |
| Inwestor |
Tadeusz i Maria Dąbrowscy |
| Rozpoczęcie budowy |
1892 |
| Ukończenie budowy |
1897 |
| Pierwszy właściciel |
Tadeusz i Maria Dąbrowscy |
| Kolejni właściciele | |
| Obecny właściciel |
Jacek i Monika Lorenzowie |
Położenie na mapie gminy Michałowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
| 50°09′49″N 19°58′47″E/50,163611 19,979722
| |
Zespół dworski w Michałowicach – zespół dworski znajdujący się w Michałowicach, w gminie Michałowice, w powiecie krakowskim.
W skład zespołu dworskiego wchodzi: dwór, spichlerz (ruina), stajnia oraz park.
Obiekt został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Od XIII do XVIII wieku wieś należała do bożogrobców z Miechowa. W 1788 roku Hugo Kołłątaj na mocy przywileju króla Stanisława Augusta otrzymał wieś w wieczyste posiadanie w zamian za czynsz na rzecz Akademii Krakowskiej. Po jego śmierci majątek objął jego brat Jan Kołłątaj, a następnie jego córka Maria (Marianna) Krasicka[2].
W 1875 roku Tadeusz Dąbrowski (1829–1903) i jego żona Maria z Rostworowskich (1842–1927) kupili drewniany dwór wybudowany przez Kołłątajów od ówczesnego właściciela Konstantego Wielogłowskiego[3]. Mieszkali w nim do momentu ukończenia budowy nowego dworu (1897). Potem stary dworek rozebrano[4].
Następnym właścicielem majątku został syn Tadeusza i Marii – Tadeusz Dąbrowski junior (1873–1961). W 1914 roku Pierwsza Kompania Kadrowa, po obaleniu słupów granicznych między Austro-Węgrami i Rosją, została ugoszczona obiadem przez Tadeusza Dąbrowskiego[5]. W czasach współczesnych, na pamiątkę tego wydarzenia, co roku 6 sierpnia miłośnicy Kadrówki organizują marsz, a w ogrodach p. Lorenzów odbywa się spotkanie i poczęstunek[6]. W czasie I wojny światowej dwór służył jako lazaret dla wojska[7]. Po znacjonalizowaniu majątku w 1944 roku w obiektach działała Samopomoc Chłopska i Bank Spółdzielczy w Słomnikach. W 1979 roku dwór zniszczył pożar. Żadna instytucja nie poczuwała się do odbudowy[8]. W 1985 roku nowymi właścicielami została rodzina Lorenzów, która odbudowała obiekt[9].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Tadeusz i Maria Dąbrowscy w latach 1892–1897 wybudowali nowy dwór, według projektu Teodora Talowskiego. W projekcie można wyodrębnić korpus budynku, który powtarza formę dworu Kołłątaja – parterowy, nakryty dachem naczółkowym. Reszta to kompozycja brył, historycznych form i elementów architektonicznych złożonych w harmonijną całość. Średniowieczna wieloboczna wieża z otworami strzelniczymi, gotyckie wieloboczne prezbiterium kaplicy, renesansowa trójarkadowa loggia, manierystyczny szczyt ujęty wolutowymi, zakręconymi ponad miarą spływami tworzą tę samą znaną z krakowskich realizacji sugestię budynku rozbudowywanego i przekształcanego z biegiem stuleci[10]. Budynek murowany z kamienia i cegły, nietynkowany, w rzucie litery L.
Park[edytuj | edytuj kod]
Otaczający zespół dworski park istniał już za życia Kołłątaja. Drzewostan jest reprezentowany przede wszystkim przez robinie akacjowe[11]. W parku znajduje się jeden z największych i najstarszych w Polsce okazów derenia właściwego w formie krzaczastej, który został wpisany na listę pomników przyrody[12]. Obecni właściciele ciągle modernizują park dokonując wielu nowych nasadzeń.
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
W 2014 roku w ramach współpracy z Małopolskim Instytutem Kultury podczas XVI Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego Wielki wybuch 1914–1918 państwo Lorenzowie oprowadzali zwiedzających po dworze. Projekt Nowe życie dworu został nagrodzony w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Generalnego Konserwatora Zabytków na projekt edukacyjny o dziedzictwie[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. małopolskiego. [dostęp 2010-02-09].
- ↑ Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o., 2012, s. 281. ISBN 978-837510-597-1.
- ↑ Kobylarczyk 2014 ↓, s. 104.
- ↑ zespół dworsko-parkowy [online] [dostęp 2023-09-02].
- ↑ Kobylarczyk 2014 ↓, s. 111.
- ↑ Ramowy program. [dostęp 2014-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-23)].
- ↑ Zespół dworsko-parkowy w Michałowicach.
- ↑ Kobylarczyk 2014 ↓, s. 112.
- ↑ Michałowicki dwór, w którym nie straszy [online], Dziennik Polski, 22 października 2011 [dostęp 2023-09-02] (pol.).
- ↑ Co firma o nas wie [online], dworyipalace.com.pl [dostęp 2018-08-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-13].
- ↑ Strona główna | Gmina Michałowice [online], michalowice.malopolska.pl [dostęp 2018-08-13] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03] (pol.).
- ↑ Prezentacja gminy Michałowice. [dostęp 2014-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-13)].
- ↑ Michałowice nagrodzone! [online] [dostęp 2023-09-02] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Katarzyna Kobylarczyk: WIELKI WYBUCH 1914–1918. Kraków: Małopolski Instytut Kultury, 2014, s. 142. ISBN 978-83-61406-57-0.