Zespół jelita drażliwego

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Zespół jelita nadwrażliwego)
Zespół drażliwego jelita
colon irritabile
ilustracja
Klasyfikacje
ICD-10

K58
Zespół drażliwego jelita

DiseasesDB

30638

MedlinePlus

000246

MeSH

D043183

Zespół jelita drażliwego, zespół jelita nadwrażliwego (łac. colon irritabile; ang. irritable bowel syndrome, IBS) – przewlekła (trwająca co najmniej trzy miesiące) idiopatyczna choroba przewodu pokarmowego o charakterze czynnościowym charakteryzująca się bólami brzucha i zaburzeniami rytmu wypróżnień, nieuwarunkowana zmianami organicznymi lub biochemicznymi.

Zespół ten został dokładnie opisany przez Williama Oslera w 1892 i został przez niego nazwany mucous colitis.

Epidemiologia[edytuj | edytuj kod]

Gastroenterolodzy zgodnie stwierdzają, że zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego należą do najczęstszych schorzeń w ich specjalności (do 50% zgłaszających się na leczenie). IBS występuje u ok. 10–20% dorosłych ludzi, 2/3 z tej liczby to kobiety. Ocenia się, że w Polsce IBS dotyczy około 13% dorosłej populacji. Choroba zaczyna się przeważnie w wieku 30–40 lat.[potrzebny przypis]

Patofizjologia[edytuj | edytuj kod]

Pierwotna przyczyna nie jest znana. Czynniki patofizjologiczne, które mogą mieć wpływ na wystąpienie choroby to:

Objawy[edytuj | edytuj kod]

Sytuacje stresowe wyzwalają objawy, do których najczęściej należą:

  • ostre, skurczowe, nękające bóle brzucha (zazwyczaj podbrzusza i lewego dołu biodrowego). Prawie nigdy nie budzą w nocy. Nasilają się po posiłkach. Mogą towarzyszyć biegunkom. Ulgę przynosi wypróżnienie lub oddanie gazów.
  • biegunka – stolce mogą być wodniste lub półpłynne ale rzadko dochodzi do zwiększenia ich objętości. Charakterystyczne dla tego objawu są częstsze wypróżnienia, które poprzedza gwałtowne parcie. Zazwyczaj występuje po posiłkach, stresie psychicznym i w godzinach rannych.
  • zaparcie – u chorych bez biegunki. Częstotliwość wypróżnień jest zmniejszona, oddawany stolec jest twardy i bardziej zbity. Chorzy skarżą się na utrudnione oddawanie stolca. Po oddaniu stolca często występuje uczucie niepełnego wypróżnienia.
  • wzdęcie brzucha
  • domieszka śluzu w kale (brak krwi)
  • odbijanie i gazy
  • nudności i wymioty
  • zgaga
  • bóle głowy
  • uczucie zmęczenia
  • zaburzenia miesiączkowania
  • częstomocz
  • "przelewania w brzuchu"

Badanie przedmiotowe nie wykazuje odchyleń od normy.

Postacie[edytuj | edytuj kod]

  • biegunkowa
  • zaparciowa
  • mieszana

Objawy niepokojące[edytuj | edytuj kod]

Każdy z poniższych objawów może wskazywać na przyczynę organiczną dolegliwości:

Diagnostyka[edytuj | edytuj kod]

Celem postępowania diagnostycznego jest wykluczenie organicznej przyczyny dolegliwości.

Zestaw zalecanych badań diagnostycznych:

Ponadto, w zależności od sytuacji:

Rozpoznanie[edytuj | edytuj kod]

Obecnie obowiązującymi są tzw. Kryteria Rzymskie III z 2006 roku. Według nich zespół jelita drażliwego można rozpoznać, gdy występuje ból lub dyskomfort (czyli przewlekłe odczucie nie określane jako ból) w jamie brzusznej, trwający co najmniej trzy dni w miesiącu, przez ostatnie trzy miesiące, i towarzyszą mu co najmniej dwa z trzech poniższych objawów: 1) zmniejszenie/ ustąpienie dolegliwości po wypróżnieniu 2) początek objawów związany ze zmianą częstości wypróżnień 3) początek dolegliwości wiążący się ze zmianą wyglądu stolca

Różnicowanie między postacią biegunkową a zaparciową[edytuj | edytuj kod]

Biegunkowy typ choroby charakteryzują:

  • więcej niż 3 wypróżnienia w ciągu dnia
  • papkowaty lub wodnisty stolec
  • parcie na stolec

Zaparciowy typ choroby charakteryzują:

  • mniej niż 3 wypróżnienia w tygodniu
  • twardy lub "bobkowaty" stolec
  • duży wysiłek towarzyszący defekacji

Diagnostyka różnicowa[edytuj | edytuj kod]

IBS należy różnicować z:

Leczenie[edytuj | edytuj kod]

Nie ma sposobu trwałego wyleczenia z zaburzeń, postępowanie lecznicze ma tylko na celu złagodzenie objawów chorobowych.

Dieta[edytuj | edytuj kod]

Odpowiednia dieta, szczególnie dieta FODMAP oraz bogata w rozpuszczalny błonnik może pomóc przy IBS[1]. Dieta bogata w rozpuszczalny błonnik zmniejsza ogólne objawy IBS oraz bóle brzucha, szczególnie przy łagodniejszych formach IBS oraz IBS z biegunką, przy czym błonnik nierozpuszczalny jest nieskuteczny[2]. Dieta FODMAP ogranicza produkty, które zawierają ciężkostrawne węglowodany oraz inne substancje, mogące wpływać na objawy chorób przewodu pokarmowego, np. laktozę, gluten lub fruktozę. Dieta ta skutecznie zmniejsza ogólne objawy IBS oraz bóle brzucha u niektórych pacjentów, przy czym dalszych badań wymaga ocena jej bezpieczeństwa przy dłuższym czasie stosowania[3].

Brytyjskie stowarzyszenie dietetyczne opublikowało przewodnik dietetycznego zarządzania objawami choroby dla dorosłych, którego główne zalecenia brzmią następująco[4]:

  1. Styl życia i zdrowa dieta:
    • Alkohol - unikać nadmiernego spożycia alkoholu i spożywać nie więcej, niż krajowe (Brytyjskie) rekomentacje: dla mężczyzn - dwie dawki alkoholu (na przykład 500ml piwa) dziennie pięć razy w tygodniu; dla kobiet - jedna dawka alkoholu (na przykład 250ml piwa) pięć razy w tygodniu.
    • Kofeina - jeżeli jest podejrzenie, że wywołuje objawy, dostosować sie do zaleceń ogólnych 400mg/dzień.
    • Ostre jedzenie - jeżeli jest podejrzenie, że wywołuje objawy, tymczasowo ograniczyć spożycie, aby sprawdzić, czy nastąpi poprawa.
    • Tłuszcz - jeżeli jest podejrzenie, że wywołują objawy w trakcie spożywania lub po posiłku, ograniczyć spożycie i upewnić się, że odzwierciedla ono aktualne zalecenia dietetyczne.
    • Płyny - brak dowodów, by zarekomendować zalecenia.
    • Nawyki żywieniowe - niewystarczające dowody, by zarekomendować zalecenia.
  2. Ograniczenia w spożyciu mleka i produktów mlecznych: jeżeli istnieją podejrzenia, że mleko wywołuje objawy IBS, a nie można wykonać testu oddechowego na nietolerancję laktozy, zaleca się tymczasowo ograniczyć spożycie, by sprawdzić, czy nastąpi poprawa. Jest to szczególnie użyteczne wśród grup etnicznych, gdzie nietolerancja laktozy jest powszechna. W przypadku pozytywnego testu oddechowego, ograniczenie spożycia laktozy jest zalecane.
  3. Spożycie błonnika:
    • Należy unikać dodatkowego spożywania otrębów pszennych.
    • Jeżeli chory cierpi na postać zaparciową choroby (IBS-C), można spróbować spożywać dwie łyżki stołowe siemienia lnianego dziennie, przez okres trzech miesięcy, by sprawdzić, czy objawy nie zmniejszą się. Długotrwała próba jest zalecana, ponieważ istnieją przypuszczenia, że skuteczność stosowania siemienia narasta stopniowo.
  4. Węglowodany ciężkostrawne (FODMAP):
    • Należy rozważyć przez okres 3-4 tygodni stosowanie diety ubogiej w fermentowalne węglowodany FODMAP. Jeżeli po upływie miesiąca dieta nie przyniesie poprawy objawów, należy powrócić do poprzedniego sposobu odżywiania i rozważyć inne opcje leczenia.
    • Ponieważ pacjenci mogą różnie reagować na różne węglowodany z grupy FODMAP, zaleca się przy stosowaniu diety stopniowo dodawać różne produkty, zawierające odmienne węglowodany, by sprawdzić indywidualną wrażliwość.
Ogólne zalecenia dietetyczne przy diecie low-FODMAP[5][6]
Żywność niezalecana przy IBS (bogata w węglowodany FODMAP) Żywność zalecana przy IBS (uboga w węglowodany FODMAP)
Warzywa szparagi, karczochy, cebula, por, czosnek, warzywa strączkowe, groszek cukrowy, przyprawy z cebuli i czosnku, buraki, kapusta włoska, seler, kukurydza cukrowa, kalafior, brokuł, dynia, pieczarki, brukselka lucerna, kiełki fasoli, zielony groszek, słodka papryka, marchew, szczypiorek, zioła, ogórek, sałata, pomidor, cukinia, szpinak, bakłażan, ziemniaki
Owoce jabłka, gruszki, mango, arbuz, nektarynki, brzoskwinie, śliwki, wiśnie, morele, awokado banany, pomarańcza, mandarynka, winogrona, melon, kiwi, owoce leśne, grejpfrut, cytryna, ananas, oliwki
Produkty mleczne mleko krowie, jogurt, ser biały, śmietana, lody mleko i jogurt bez laktozy, ser żółty, masło
Źródła białka warzywa strączkowe mięso, ryby, kurczak, tofu, tempeh, jaja
Zboża żyto, pszenica, jęczmień pieczywo i makaron bezglutenowe, orkisz, ryż, owies, komosa, mąka kukurydziana
Orzechy i nasiona (<10 sztuk orzechów i 1 łyżka nasion na posiłek) orzechy nerkowca, pistacje migdały, pestki dyni, orzeszki ziemne, orzechy włoskie, orzechy laskowe, nasiona sezamu, słonecznik
  1. Gluten: niewystarczające dowody, by zarekomendować zalecenia, jeżeli w diagnozie wykluczona jest celiakia.
  2. Probiotyki: niektóre probiotyki, np. jogurtowe, łagodzą ogólne objawy IBS oraz towarzyszące bóle, jednakże dalszych badań wymaga ocena, które z nich i w jakich dawkach są najskuteczniejsze[7][7]. Jeżeli pacjent zdecyduje się wypróbować probiotyki, zaleca się stosowanie pojedynczego probiotyku przez okres co najmniej czterech tygodni, by sprawdzić jego działanie. Probiotyki są uważane za bezpieczne przy IBS.
  3. Diety eliminacyjne i uczulenia na żywność: obecnie nie zaleca się stosowania innych, niż wymienione, form diet eliminacyjnych w leczeniu objawów IBS.

Inne metody[edytuj | edytuj kod]

Rokowanie[edytuj | edytuj kod]

U większości chorych objawy nawracają. Choroba ma jednak łagodny przebieg i nigdy nie prowadzi do wyniszczenia.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Jednostka chorobowa opisana została po raz pierwszy w 1892 roku. W XIX wieku znana była pod wieloma nazwami, m.in. jako: enteritis membranacea, myxoneurosis intestinalis, colitis mucosa, colitis neuromembranacea[15].

Klasyfikacja ICD10[edytuj | edytuj kod]

kod ICD10 nazwa choroby
ICD-10: K58 Zespół drażliwego jelita
ICD-10: K58.0 Zespół pobudliwego jelita z biegunką
ICD-10: K58.9 Zespół pobudliwego jelita bez biegunki

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ S.S.C. Rao, S. Yu, A. Fedewa, Systematic review: dietary fibre and FODMAP-restricted diet in the management of constipation and irritable bowel syndrome, „Alimentary Pharmacology & Therapeutics”, 12, 2015, s. 1256–1270, DOI: 10.1111/apt.13167, ISSN 1365-2036 [dostęp 2016-11-11] (ang.).
  2. ↑ Neeraja Nagarajan i inni, The role of fiber supplementation in the treatment of irritable bowel syndrome, „European Journal of Gastroenterology & Hepatology”, DOI: 10.1097/meg.0000000000000425 [dostęp 2016-11-11].
  3. ↑ Abigail Marsh, Enid M. Eslick, Guy D. Eslick, Does a diet low in FODMAPs reduce symptoms associated with functional gastrointestinal disorders? A comprehensive systematic review and meta-analysis, „European Journal of Nutrition”, 3, 2015, s. 897–906, DOI: 10.1007/s00394-015-0922-1, ISSN 1436-6207 [dostęp 2016-11-11] (ang.).
  4. ↑ Y.A. McKenzie i inni, British Dietetic Association systematic review and evidence-based practice guidelines for the dietary management of irritable bowel syndrome in adults (2016 update), „Journal of Human Nutrition and Dietetics”, 5, 2016, s. 549–575, DOI: 10.1111/jhn.12385, ISSN 1365-277X [dostęp 2016-12-23] (ang.).
  5. ↑ d, The Monash University Low FODMAP diet [online], www.med.monash.edu [dostęp 2016-11-11].
  6. ↑ Low FODMAP Diet, The Ohio State University
  7. ↑ a b Alexander C Ford i inni, Efficacy of Prebiotics, Probiotics, and Synbiotics in Irritable Bowel Syndrome and Chronic Idiopathic Constipation: Systematic Review and Meta-analysis, „The American Journal of Gastroenterology”, 10, s. 1547–1561, DOI: 10.1038/ajg.2014.202.
  8. ↑ Vijaya L. Rao, Adam S. Cifu, Leslie W. Yang. Pharmacologic Management of Irritable Bowel Syndrome. „JAMA Clinical Guidelines Synopsis”. 314 (24), s. 2684-2685, December 22/29, 2015. DOI: 10.1001/jama.2015.16943. [dostęp 2015-12-30]. 
  9. ↑ Konrad Lewandowski i inni, The effectiveness of microencapsulated sodium butyrate at reducing symptoms in patients with irritable bowel syndrome, „Gastroenterology Review”, 17 (1), 2022, s. 28–34, DOI: 10.5114/pg.2021.112681, ISSN 1895-5770, PMID: 35371361, PMCID: PMC8942000 [dostęp 2023-11-21].
  10. ↑ Maślan sodu — ważny składnik dla zdrowia jelit [online], Leki.pl [dostęp 2023-11-21] (pol.).
  11. ↑ Reena Khanna, John K. MacDonald, Barrett G. Levesque, Peppermint Oil for the Treatment of Irritable Bowel Syndrome, „Journal of Clinical Gastroenterology”, DOI: 10.1097/mcg.0b013e3182a88357 [dostęp 2016-11-11].
  12. ↑ S. Wilson i inni, Systematic review: the effectiveness of hypnotherapy in the management of irritable bowel syndrome, „Alimentary Pharmacology & Therapeutics”, 5, 2006, s. 769–780, DOI: 10.1111/j.1365-2036.2006.03028.x, ISSN 1365-2036 [dostęp 2016-12-23] (ang.).
  13. ↑ Leora Kuttner, Christine T Chambers, Janine Hardial, David M Israel i inni. A randomized trial of yoga for adolescents with irritable bowel syndrome. „Pain Research & Management : The Journal of the Canadian Pain Society”. 11 (4), s. 217-224, 2006-01-01. ISSN 1203-6765. PMID: 17149454. PMCID: PMC2673138. [dostęp 2015-09-21]. 
  14. ↑ Z. Hussain, E. M. M. Quigley. Systematic review: complementary and alternative medicine in the irritable bowel syndrome. „Alimentary Pharmacology & Therapeutics”. 23 (4), s. 465-471, 2006-02-01. DOI: 10.1111/j.1365-2036.2006.02776.x. ISSN 1365-2036. [dostęp 2015-09-21]. (ang.). 
  15. ↑ Ernst Stein: Anorectal and colon diseases. Berlin: Springer, 2003, s. 376. ISBN 3-540-43039-3.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Yang J., Lee HR., Low K., Chatterjee S., Pimentel M. Rifaximin versus other antibiotics in the primary treatment and retreatment of bacterial overgrowth in IBS.. „Digestive diseases and sciences”. 1 (53), s. 169–74, styczeń 2008. DOI: 10.1007/s10620-007-9839-8. PMID: 17520365. 
  • Lin HC. Small intestinal bacterial overgrowth: a framework for understanding irritable bowel syndrome.. „JAMA : the journal of the American Medical Association”. 7 (292), s. 852–8, sierpień 2004. DOI: 10.1001/jama.292.7.852. PMID: 15316000. 
  • "Interna" pod redakcją prof. dr hab. med. Włodzimierza Januszewicza i prof. dr hab. med. Franciszka Kokota ISBN 83-200-2871-X
  • "Choroby wewnętrzne" pod redakcją prof. dr hab. med. Andrzeja Szczeklika ISBN 83-7430-031-0
  • "Medycyna wewnętrzna" Gerd Herold i współautorzy ISBN 83-200-3322-5
  • Lu WZ., Gwee KA., Moochhalla S., Ho KY. Melatonin improves bowel symptoms in female patients with irritable bowel syndrome: a double-blind placebo-controlled study.. „Alimentary pharmacology & therapeutics”. 10 (22), s. 927–34, listopad 2005. DOI: 10.1111/j.1365-2036.2005.02673.x. PMID: 16268966. 
  • Bartłomiej Antoni Ziółkowski: Epidemiologia dolegliwości brzusznych w polskiej populacji. 2012. [dostęp 2012-10-08].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zespół_jelita_drażliwego&oldid=73049232”