Zielonki (województwo małopolskie)
50°07′07″N 19°55′15″E/50,118611 19,920833
| wieś | |
 Fort nr 45 Marszowiec | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
ok. 224–300 m n.p.m. |
| Liczba ludności (31.12.2023) |
7488 (bez Osiedla Łokietka: 6532)[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-087[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0344389 |
Położenie na mapie gminy Zielonki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
| 50°07′07″N 19°55′15″E/50,118611 19,920833[1]
| |
Zielonki – wieś w południowej Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki.
Miejscowość jest siedzibą gminy Zielonki, przebiega przez nią droga wojewódzka nr 794.
Integralna część miejscowości: Marszowiec[4].
W Zielonkach, od 1954 roku, ma siedzibę biblioteka publiczna. Od 2009 roku biblioteka jest samodzielną placówką kultury. Posiada trzy filie w Węgrzcach, Przybysławicach i Bibicach.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Zielonki położone są w dolinie Prądnika oraz jego lewego dopływu – potoku Garliczka, przy drodze wojewódzkiej nr 794 (Kraków – Skała)[5][a]. Obszar ten według regionalizacji fizycznogeograficznej znajduje się na styku dwóch mezoregionów – północna i środkowa część miejscowości leży na Wyżynie Olkuskiej (341.32), należącej do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3), a część południowa na obszarze Pomostu Krakowskiego (512.33), należącego do makroregionu Brama Krakowska (512.3)[6][b].
Wieś, z wyjątkiem jej części południowej i południowo-zachodniej[c], znajduje się ponadto na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie[d] lub w otulinie tegoż parku[e][7].
Pod względem administracyjnym miejscowość Zielonki zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w południowo-zachodniej części gminy Zielonki, około 6 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa. Graniczy z następującymi jednostkami[5][8]:
- miejscowościami Trojanowice i Garlica Murowana (gmina Zielonki) od północy,
- miejscowością Bibice (gmina Zielonki) od wschodu,
- Dzielnicą IV Prądnik Biały miasta Kraków od południa,
- miejscowością Pękowice (gmina Zielonki) od zachodu.
Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 613,93 ha[9] Zielonki są drugą (po Bibicach) największą miejscowością gminy Zielonki, obejmującą 12,64% jej powierzchni[5][8][f].
Najwyżej położony obszar wsi znajduje się przy granicy z Bibicami, na terenie fortu Zielonki, na wysokości około 300 m n.p.m., a położony najniżej na krańcu południowo-wschodnim, przy granicy z Krakowem, w pobliżu doliny Prądnika, na wysokości około 224 m n.p.m.[5][8]
Pod względem historycznym, w drugiej połowie XVI wieku, wieś położona była w powiecie proszowickim województwa krakowskiego[10] i należała do wielkorządów krakowskich (wieś królewska)[11].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Liczba mieszkańców Zielonek w ciągu ostatnich dwudziestu lat podwoiła się, przekraczając poziom 7 tys. osób w roku 2021.
Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:
- 1787[12];
- 1789[12] – Lustracja dymów i podanie ludności;
- 1921[13] – Pierwszy Powszechny Spis Ludności – dane na 30. września;
- 1931[13] – Drugi Powszechny Spis Ludności – dane na 9. grudnia;
- 1988[14] – Narodowy Spis Powszechny 1988 – dane na 6. grudnia;
- 2002[14] – Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 – dane na 20. maja;
- 2003–2004[15] oraz 2009–2023[2] – dane własne Urzędu gminy Zielonki na 31. grudnia danego roku.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[16].
- Fort Marszowiec;
- zespół baterii fortu „Marszowiec”;
- kościół parafialny pw. Narodzenia NPM, otoczenie.
Transport[edytuj | edytuj kod]
Do Zielonek kursuje 6 linii autobusowych (w tym jedna nocna), należących do Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Krakowie.
Osoby związane z Zielonkami[edytuj | edytuj kod]
- Katarzyna Gawłowa – polska artystka ludowa, malarka
- Christine Paul-Podlasky – urodzona w Londynie polska aktorka filmowa, teatralna i telewizyjna (od 1999 roku mieszka w Zielonkach)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Garliczka wpada do Prądnika (Białuchy) w pobliżu centrum miejscowości.
- ↑ Granica między regionami na obszarze Zielonek przebiega w pobliżu budowanej obecnie Północnej obwodnicy Krakowa.
- ↑ Obszar położony na południe od ul. Długopolskiej.
- ↑ Obszar położony na północ od linii ulic: ks. Adama Zięby – Krakowskie Przedmieście – Galicyjska.
- ↑ Obszar położony pomiędzy ul. Długopolską, a linią ulic: ks. Adama Zięby – Krakowskie Przedmieście – Galicyjska.
- ↑ Miejscowość Zielonki obejmuje dwa sołectwa: Zielonki i Osiedle Łokietka.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 161443
- ↑ a b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1635 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c d Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-12-05].
- ↑ Zielonki na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-12-05].
- ↑ Zielonki na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-12-05].
- ↑ a b c Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-12-05].
- ↑ Strona gminy Zielonki: struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-12-05].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2008, k. 1.
- ↑ Franciszek Leśniak, Wielkorządcy krakowscy XVI-XVIII wieku, Kraków 1996, s. 18-19.
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 135.
- ↑ a b GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
- ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.
