Zimna Wódka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zimna Wódka
wieś
Ilustracja
Zimnowódecki kościół pw. św. Marii Magdaleny
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

strzelecki

Gmina

Ujazd

Liczba ludności 

720

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-143[2]

Tablice rejestracyjne

OST

SIMC

0504479

Położenie na mapie gminy Ujazd
Mapa konturowa gminy Ujazd, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zimna Wódka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Zimna Wódka”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zimna Wódka”
Położenie na mapie powiatu strzeleckiego
Mapa konturowa powiatu strzeleckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Zimna Wódka”
Ziemia50°26′01″N 18°19′01″E/50,433611 18,316944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zimna Wódka (dodatkowa nazwa w j. niem. Kaltwasser) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie strzeleckim, w gminie Ujazd[3][4].

We wsi mieszka ok. 720 osób.

W latach 1945–1954 miejscowość była siedzibą gminy Zimna Wódka. Od 1950 roku wieś należy administracyjnie do województwa opolskiego.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa miejscowości pochodzi od wyrażenia „zimna woda”. Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od wcześniejszej polskiej nazwy, która została później zgermanizowana[5]. W swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu Adamy wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Zimnawodka podając jej znaczenie „wurde ubesetz in Kaltwasser” czyli po polsku „zostało przetłumaczone na Kaltwasser”[5].

Miejscowość znajduje się na terenie określonym w bulli protekcyjnej papieża Hadriana IV z 1155 r. jako „Circuitio iuxta Cozli”, czyli „ujazd obok Koźla”. Staropolskie słowo „ujazd” oznaczało obszar wytyczony przez całodzienny konny objazd, podczas którego ustalano m.in. kto jest właścicielem poszczególnych pól i w razie potrzeby dokonywano nowych rozgraniczeń. W 1295 r. w księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest jako Zymna wodka[6].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Zimnowodka oraz niemiecką – Kaltwasser[7]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości polską nazwę Zimna Wódka[8].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Zimna Wódka[3][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0504485 Buczki przysiółek
0504491 Wesołów przysiółek

Historia[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy wzmianka o Zimnej Wódce pojawia się w ugodzie księcia opolskiego Władysława opolskiego z biskupem wrocławskim Tomaszem I, sporządzonej 30 listopada 1260 r. w Sławięcicach[9]. Zapis dotyczący miejscowości w Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego – w rozdziale „Rejestr ujazdowski” – informuje: Podobnie w Zimnej Wódce [in Zymnawodka] jest siedemdziesiąt łanów, z których pan biskup ma sześć pod pług, sołtys siedem, pleban dwa, a do pana należy pięćdziesiąt pięć łanów wraz z serwitutami. Także tam są cztery łany nie nadające się do użytku. Wzmianka o plebanie dowodzi istnienia tu już kościoła i parafii.

W piśmie ławników strzeleckich z 8 marca 1324 r. mowa jest o Krystianie, proboszczu de frigido fonte (pol. zimna woda). W spisie parafii dekanatu ujazdowskiego z 14 stycznia 1376 roku, sporządzonym w Awinionie w notariacie kardynała Jana, biskupa Sabiny, Zimna Wódka występuje pod nazwą Caldeborn.

List z wypowiedzeniem wojny trzydziestu czterech śląskich rycerzy wystosowany 4 lipca 1410 r.[10] do Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego podpisał m.in. Petulin z Caldim Wasser, którą to miejscowość Szymon Koszyk identyfikuje jako Zimną Wódkę[11].

W protokole z pierwszej wizytacji przeprowadzonej w 1690 r. w parafii Klucze ponownie występuje jako Zimnawodka[12].

Plebiscyt i powstanie[edytuj | edytuj kod]

W 1910 roku 686 mieszkańców mówiło w języku polskim, natomiast 27 osób posługiwało się językiem niemieckim. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku na listę polską oddano 150 głosów, co pozwoliło na zdobycie 8 z 12 mandatów[13]. Do głosowania podczas plebiscytu uprawnionych było w Zimnej Wódce 258 osób, z czego 245, ok. 95,0%, stanowili mieszkańcy (w tym 245, ok. 95,0% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 253 głosy (ok. 98,1% uprawnionych), w tym 251 (ok. 99,2%) ważnych; za Polską głosowało 181 osób (ok. 71,5%), a za Niemcami 70 osób (ok. 27,7%). W obszarze dworskim rozkład głosów prezentował się następująco: uprawnionych było 116 osób, z czego 107, ok. 92,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 106, ok. 91,4% całości, mieszkańcy urodzeni w obszarze dworskim). Oddano 116 głosów (100% uprawnionych), w tym 115 (ok. 99,1%) ważnych; za Niemcami głosowało 75 osób (ok. 64,7%), a za Polską 40 osób (ok. 34,5%)[14].

22 lutego 1921 roku w miejscowości powstał oddział najstarszej polskiej organizacji sportowej Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[15]. Podczas III powstania śląskiego miejscowość 7 maja została zajęta przez żołnierzy z Podgrupy "Butrym". 4 czerwca, po ciężkich walkach z baonami Rudolfa Niemczyka, kiedy wieś kilkukrotnie przechodziła z rąk do rąk, Niemcy odbili Zimną Wódkę[13].

Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]

15 sierpnia 2008 r. ok. godziny 17.00 w miejscowość uderzyła trąba powietrzna z prawdopodobną siłą F4 w skali Fujity i uszkodziła 15 gospodarstw[16].

W grudniu 2021 roku dywany kwietne towarzyszące procesjom Bożego Ciała Zimnej Wódce zostały wpisane na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO[potrzebny przypis].

Liczba mieszkańców[edytuj | edytuj kod]

  • 1845 – 454
  • 1910 – 725
  • 1925 – 696
  • 1933 – 676

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[17]:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 161712
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014-03-09].
  3. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  4. ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 3, OCLC 456751858 (niem.).
  6. ↑ Registrum Wyasdense. W: H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae. T. XIV: Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: 1889. [dostęp 2013-02-01]. (łac.).
  7. ↑ Knie 1830 ↓, s. 729.
  8. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  9. ↑ Piotr Muskała, Józef Żyłka: Śląsk prawdziwy. Klucze 2016, s. 19.
  10. ↑ Antoni Prochasa: Codex epistolaris Vitoldi Magni Ducis Lithuaniae.
  11. ↑ Opolanie w bitwie pod Grunwaldem. Opole: 1960.
  12. ↑ Visitationsberichte der Diozese Breslau. Archidiakonat Oppeln. Teil 1 nebst Vitsitationsordnungen hrsg. Von J. Jungnitz; Breslau: G. P. Aderholz Buchhandlung, 1904; Veroffentlichungen aus dem Fürstbischoflichen Diozesan – Archive zu Breslau; 2. Band, s. 152
  13. ↑ a b Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982.
  14. ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in Karlsruhe. [dostęp 2013-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (niem.).
  15. ↑ Wincenty Ogrodziński 1937 ↓, s. 245.
  16. ↑ Radosław Dimitrow: Trąba powietrzna zniszczyła domy. Pro-Media Sp. z o.o., 2008-08-15. [dostęp 2009-06-15]. (pol.).
  17. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 121.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Ujazd
Miasto
Wsie
Osady
Części miasta
Integralne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zimna_Wódka&oldid=73503405”