Zmienka górska

Zmienka górska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	paprotkowce
Rodzina	orliczkowate
Rodzaj	zmienka
Gatunek	zmienka górska
	Nazwa systematyczna
	Cryptogramma crispa (L.) R. Br. ex Hooker; Gen. Fil. pl. 115B pl. 115B 1842
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zmienka górska (Cryptogramma crispa) – gatunek paproci należący do rodziny orliczkowatych (Pteridaceae).

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Gatunek arktyczno-alpejski, suboceaniczny. Występuje na Półwyspie Skandynawskim, w europejskich górach, na Wyspach Brytyjskich i Islandii. W Polsce występuje w Karkonoszach i Górach Izerskich na następujących stanowiskach: Wysoki Kamień, Śnieżne Kotły, Kocioł Łomniczki i Kotki.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina wieloletnia osiągająca wysokość 30 cm. Sporofit składa się z pełzającego kłącza z korzeniami, liści asymilacyjnych (trofofili) i nieco dłuższych liści zarodnionośnych (sporofili). Oba rodzaje liści są pierzastodzielne. Trofofile są 2-3 krotnie pierzaste, natomiast sporofile – 3-4 krotnie pierzaste.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Rośnie na ocienionych, wilgotnych piargach i w szczelinach skalnych. Preferuje granity, hornfelsy, bazalty i porfiry. Tworzy swój własny zespół Cryptogrammetum crispae. Zarodnikuje od lipca do września. Liczba chromosomów 2n=120.

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin^[4] z kategorią CR i na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) z kategorią V. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię CR (krytycznie zagrożony)^[5]. Znajduje się także w czerwonych listach lub księgach Niemiec, Czech i Słowacji.

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 2004 roku^[6]^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .
↑ Cryptogramma crispa. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-09-05].
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Róża Kaźmierczakowa, Kazimierz Zarzycki (red.). Polska Czerwona Księga Roślin. Polska Akademia Nauk: Instytut Botaniki im. W. Szafera i Instytut Ochrony Przyrody, Kraków 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .

[3] Cryptogramma crispa. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-09-05].

[4] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[5] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[rozp2014-6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409.

[rozp2004-7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]