Zofia Łoś
| Data urodzenia |
19 czerwca 1900 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 marca 1962 |
| Przyczyna śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
dziennikarka, sekretarka |
| Miejsce zamieszkania | |
| Narodowość |
Polska |
| Edukacja |
Zakład naukowo-wychowawczy SS. Niepokalanego Poczęcia N.M.P w Jazłowcu |
| Pracodawca | |
| Majątek | |
| Wyznanie | |
| Rodzice |
Władysław Rostworowski i Zofia z d. Siemiginowska |
| Małżeństwo | |
| Dzieci |
Władysław Maria Michał (Michel de Los), Jerzy Maria Michał |
| Krewni i powinowaci |
Paweł Popiel (1807-1892), Oktaw Pietruski, Włodzimierz Siemiginowski, Karol Hubert Rostworowski, Kazimierz Dux |
Zofia Łoś, Zofia Augusta z Rostworowskich hr. Łosiowa h. Nałęcz (ur. 19 czerwca 1900, zm. 4 marca 1962 w Rokitnicy) – polska właścicielka ziemska, dziedziczka majątku Torskie. Działaczka gospodarcza, samorządowa i społeczna. Wydawca i dziennikarka. Wnuczka Włodzimierza Siemiginowskiego, matka matematyka Jerzego Łosia.
Była wychowanką zakładu naukowo-wychowawczego SS. Niepokalanek w Jazłowcu[1].
W 1916 r., w wieku lat szesnastu, wyszła za mąż za dwudziestodziewięcioletniego dr. praw, hr. Zygmunta Łosia, który zginął w 1936 r. w katastrofie samolotu pod Suścem. Miała z nim dwóch synów – późniejszego matematyka Jerzego, oraz Władysława, który przebywając od 17 września 1939 r. na emigracji, zamieszkał we Francji, gdzie zmienił nazwisko na Michel de Los.
Działalność gospodarcza[edytuj | edytuj kod]
W 1919 r. Zofia Łosiowa otrzymała majątek w Torskiem na Podolu (dawniej własność rodziny Siemiginowskich) od swojej babki Felicji z domu Jordan-Stojowskiej, wdowie po Włodzimierzu Siemiginowskim[2].
W latach trzydziestych w celu zwiększenia opłacalności upraw dążyła do zmniejszenia powierzchni majątku i przestawienia go z produkcji przede wszystkim rolnej na sadownictwo i winikulturę. W ramach tego stała się jedną z inicjatorek upraw na Podolu winnej latorośli celem produkcji rodzimych win[3]. Propagowała też w swoich publikacjach krajową uprawę winorośli na wina[4].
Praca społeczna[edytuj | edytuj kod]
Oprócz prowadzenia w Torskiem majątku Zofia Łosiowa udzielała się w gminie Torskie i poza nią. Była radną gminną, następnie powiatową. Przez 12 lat była przewodniczącą rady szkolnej. Zainicjowała w Torskiem ok. 1922 r. Kursy dla dorosłych, na dwóch poziomach kształcenia, które skupiały ok. 50 osób w wieku 16–20 lat narodowości polskiej i ukraińskiej[5]. Przewodniczyła też kasie chorych. Działała na rzecz zwiększenia wynagrodzeń dla kwalifikowanych położnych, by wyeliminować działalność pokątnych akuszerek tzw. „babek”. Działała w Małopolskim Towarzystwie Rolniczym w kółku rolniczym w Torskiem, została następnie przewodniczącą koła powiatowego w Zaleszczykach, koła okręgowego, a w 1924 r. została wybrana do komitetu Towarzystwa jako jedyna kobieta w Polsce należąca na danym terenie do najwyższej władzy organizacji rolniczej.
Zofia Łosiowa była też wiceprezesem Związku Ziemian Wschodnich Województw Małopolski we Lwowie. Od 1934 r. była wiceprzewodniczącą Podolsko-Pokuckiego Związku Posiadaczy Sadów z siedzibą w Zaleszczykach, największego związku sadowników w Polsce[3]. W organizacjach rolniczych działała do 1938 r. Następnie była sekretarką Sekretariatu Porozumiewawczego Polskich Organizacji Społecznych, gdzie została przewodniczącą Komisji Kobiecej i wiceprzewodniczącą całego Sekretariatu.
Praca wydawnicza i dziennikarska[edytuj | edytuj kod]
W 1925 r. wraz z prof. Bronisławem Janowskim[6] założyła spółkę wydawniczą „Zagroda wzorowa” finansującą czasopismo dla małorolnych pod takim samym tytułem, którego Zofia Łosiowa była redaktorką do 1926 r., kiedy wyprowadziła się ze Lwowa. Po połączeniu „Zagrody Wzorowej” z krakowskim „Przewodnikiem Kółek Rolniczych” wchodziła w skład lwowskiego komitetu redakcyjnego pisma do 1929 r. Od 1937 r. była redaktorem „Małopolskiego Tygodnika Rolniczgo” organu Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego we Lwowie.
Czasy okupacji[edytuj | edytuj kod]
Po wybuchu II wojny światowej wobec agresji ZSRR na Polskę Zofia Łoś oraz jej syn Jerzy opuścili Małopolskę wschodnią. Mieszkała następnie w Trzebieniu, Adamowie na Zamojszczyźnie w majątku odległej powinowatej Marii z Tarnowskich Łosiowej. Od kwietnia 1940 r. pracowała w majątku innego dalekiego powinowatego Władysława Smorczewskiego w Tarnogórze[7]. Po ataku Niemiec na ZSRR w 1941 i utworzeniu Dystryktu Galicja w ramach Generalnego Gubernatorstwa przyjechała do Lwowa. W 1943 r. powołana została przez Radę Główną Opiekuńczą na stanowisko zastępcy delegata delegatury we Lwowie, mec. dr. Leopolda Tesznara[8]. Kiedy na przełomie czerwca i lipca 1944 r. dr. Tesznar – po niepowodzeniach interwencji u władz niemieckich w sprawach mordów ukraińskich na Polakach – opuścił Lwów, Zofia Łosiowa pełniła funkcję delegata RGO do czasu ponownego zajęcia miasta przez sowietów 27 lipca.
Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]
Po wojnie pracowała w Krakowie jako sekretarka pediatry, prof. Franciszka Groëra. Następnie w Akademii Lekarskiej w Rokitnicy Bytomskiej jako sekretarka prof. Kazimierza Duxa, skądinąd brata jej synowej, żony Jerzego Łosia, Marii z Duxów. Na emeryturze mieszkała przez pewien czas w Poznaniu i Siemianowicach. Powróciła do Rokitnicy, gdzie zmarła w 1962 r. i gdzie została pochowana na cmentarzu parafialnym.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tomasz Lenczewski: Spis uczennic Zakładu SS. Niepokalanego Poczęcia N.M.P w Jazłowcu. [dostęp 2013-07-07]. (pol.).
- ↑ Anna Sylwia Czyż: Nagrobek „Dobrej Pani Sąsiadki i naylepszey Matki ze wsi Torskie (dawny powiat zaleszczycki). W: Homo Creator et Receptor Artium. Księga pamiątkowa Księdzu Profesorowi Stanisławowi Kobielusowi ofiarowana. Małgorzata Wrześniak (red.). Warszawa: 2010, s. 310 przyp.1. ISBN 978-83-7072-654-6.
- ↑ a b Wojciech Włodarczyk: Podole – kolebka polskiego winiarstwa. Vinisfera, 2009-06-16. [dostęp 2013-06-25]. (pol.).
- ↑ Paweł Polak: Dobre bo polskie wino podolskie. [w:] Winne tradycje w kulturze polskiej. Blog… [on-line]. 2013-06-09. [dostęp 2013-07-07]. (pol.).
- ↑ Sprawozdanie Tow. Czytelni Ludowych za rok 1921 – 1922. „Oświata Pozaszkolna”. 3 (1), s. 68, 1923. Wydział Oświaty Pozaszkolnej Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
- ↑ Janowski Bronisław. [dostęp 2013-07-08]. (pol.).
- ↑ Józef Niedźwiedź: Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego. Zamość: 2003. ISBN 83-906745-7-2.
- ↑ „Cracovia Leopolis”, s. 50, 2004. Oddział Krakowski Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. ISSN 1234-8600.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Jan Rostworowski: Łoś z Rostworowskich hr. Zofia Augusta. W: Ziemianie polscy XX w. Słownik biograficzny. Janina Leskiewiczowa (red.). T. 7. Warszawa: 2004. ISBN 83-7181-320-1.
- Stanisław Jan Rostworowski: Monografia Rodziny Rostworowskich. Lata 1386–2012. Tacy byli i są. T. 2. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2013, s. 1461–1465. ISBN 978-83-7399-555-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- M.J.Minakowski: Zofia Augusta Rostworowska h. Nałęcz (II). [w:] Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [on-line]. (ID: zi.7.42.probant) [dostęp 2013-07-07]. (pol.).