Związek Artystów Scen Polskich

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ZASP
Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji
Ilustracja
Dom Artysty Weterana ZASP w Skolimowie
Państwo

 Polska

Siedziba

Konstancin-Jeziorna

Data założenia

21 grudnia 1918

Rodzaj stowarzyszenia

Stowarzyszenie

Prezes

Krzysztof Szuster

Nr KRS

0000129716

Data rejestracji

6 września 2002

brak współrzędnych
Strona internetowa

Związek Artystów Scen Polskich ZASP – Stowarzyszenie – organizacja powołana 21 grudnia 1918, podczas ogólnopolskiego Kongresu Konstytucyjnego w Teatrze Rozmaitości w Warszawie. Pierwszym prezesem został Józef Śliwicki. Statut związku podpisali między innymi: Stefan Jaracz, Juliusz Osterwa i Aleksander Zelwerowicz[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W dwudziestoleciu międzywojennym stał się jedną z najprężniejszych organizacji zawodowych w Polsce. Dzięki wprowadzonemu przez ZASP tzw. przymusowi organizacyjnemu, teatry musiały zatrudniać wyłącznie jego członków, a przynależność do ZASP była obowiązkowa dla zawodowych aktorów. Doprowadził on również do podpisania kontraktu, który gwarantował aktorom wysokość minimalnej gaży przez cały sezon. W 1928 związek wybudował Dom Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie. W 1976 stał się członkiem International Federation of Actors, międzynarodowej organizacji, która skupia związki zawodowe aktorów na świecie. W 1932 doprowadził do powstania pierwszej nowoczesnej szkoły teatralnej w Polsce – Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej.

W czasie wojny ZASP stał się organizacją konspiracyjną. W 1940 wydał zakaz udziału w imprezach artystycznych organizowanych przez Niemców. Zakazu przestrzegała większość środowiska aktorskiego.

W 1950 ZASP został rozwiązany, a w jego miejsce powstało Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu (SPATiF). W 1952 zmieniono nazwę związku na SPATiF-ZASP. W 1981 powrócono do przedwojennej nazwy. 1 grudnia 1982 ZASP został przez władze rozwiązany, a w jego miejsce 19 grudnia 1983 powstał „nowy” ZASP, do którego wstąpiła ok. 1/5 artystów z rozwiązanego związku. W 1989 doszło do zjednoczenia związku.

Decyzją Ministra Kultury 1 lutego 1995 wydano stowarzyszeniu zezwolenie na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi reżyserów teatralnych i scenografów teatralnych na następujących polach eksploatacji[2]: utrwalanie, zwielokrotnianie jakąkolwiek techniką, wprowadzanie do obrotu, użyczanie, najem, publiczne wykonanie, wyświetlanie, odtwarzanie, nadawanie, reemitowanie, publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Zezwolenie obejmuje również zarządzanie prawami pokrewnymi artystów wykonawców: aktorów, solistów, śpiewaków, tancerzy (wraz z prawem do pobierania wynagrodzenia) na polach eksploatacji: utrwalanie, zwielokrotnianie jakąkolwiek techniką, wprowadzanie do obrotu, użyczanie, najem, nadawanie, reemitowanie, odtwarzanie, publiczne udostępnienie utrwalenia artystycznego w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Stowarzyszenie również pobiera wynagrodzenia z tytułu wyświetlenia utworu audiowizualnego w kinach, najmu egzemplarzy utworów audiowizualnych i ich publicznego odtwarzania i nadawania utworu audiowizualnego w telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworów.

Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]

W 2001 roku Kazimierz Kaczor (ówczesny prezes ZASP) oraz Cezary Morawski (ówczesny skarbnik ZASP; w 2005 roku Zarząd Główny ZASP pozbawił Morawskiego członkostwa w stowarzyszeniu[3]) narazili związek na ponad 9,2 miliona złotych strat[4][5][6][7], ale w 2011 zostali uniewinnieni[8]. Sąd oddalił wszystkie apelacje, zarówno oskarżonych, jak i prokuratorską, uznał winę oskarżonych, jednocześnie warunkowo umarzając postępowanie na okres próbny jednego roku, ponieważ działanie oskarżonych było wynikiem naruszenia zasad ostrożności, a nie umyślnego działania i zaznaczył, że nikt nie zarzuca oszustwa, a ich wina miała charakter nieumyślny; orzeczenie jest prawomocne[9][4].

Nieprawidłowości z inwestowaniem pieniędzy pochodzących z nieodebranych tantiem spowodowały skandal (2002), który doprowadził do wystąpienia ze związku wielu artystów. Część z nich utworzyło konkurencyjną organizację: Stowarzyszenie Artystów Filmu i Telewizji. Prawomocny wyrok w tej sprawie stanowił istotną kwestię w trakcie procedury konkursowej, która we wrześniu 2016 doprowadziła do wyboru Cezarego Morawskiego na dyrektora Teatru Polskiego we Wrocławiu[10][11][12][13][14][15][16][17][18][19].

We wrześniu 2018 reporterzy TVN24 ujawnili, iż jedna z sal w siedzibie Związku Artystów Scen Polskich była udostępniana założycielowi Teatru Akademickiego Uniwersytetu Warszawskiego, który podczas prób dopuszczał się molestowania studentek i uczennic liceów grających w jego produkcjach[20][21][22][23][24].

Prezesi ZASP[edytuj | edytuj kod]

Źródło: ZASP[1].

Nagrody ZASP[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Związek Artystów Scen Polskich ZASP – Stowarzyszenie. O nas [online], Związek Artystów Scen Polskich [dostęp 2020-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-07].
  2. Obwieszczenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 marca 2009 r. w sprawie ogłoszenia decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o udzieleniu i o cofnięciu zezwolenia na podjęcie działalności organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (M.P. z 2009 r. nr 21, poz. 270).
  3. Encyklopedia, Warszawa. Kaczor w ZASP, Morawski skreślony [online], Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2016-09-03].
  4. a b Kaczor i Morawski winni [online] [dostęp 2016-09-03].
  5. Wyborcza.pl [online], wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03].
  6. Encyklopedia, Proces o spowodowanie strat w ZASP-ie. Według obrony do szkody w ZASP w ogóle nie doszło, bo ING Bank Śląski, który zaoferował kupno tych obligacji, w ugodzie z 2004 r. uznał połowę roszczenia ZASP, a drugą połowę zrekompensował, udzielając za pośrednictwem fundacji dotacji dla Domu Artystów Weteranów w Skolimowie. [online], Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2016-09-03].
  7. Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03].
  8. Fakt.pl, ZASP odzyskał milion [online], 22 marca 2016 [dostęp 2016-09-18] (pol.).
  9. Sąd: ZASP stracił 9,2 mln złotych. Winny? Kazimierz Kaczor [online], 15 grudnia 2011 [dostęp 2016-09-18] (pol.).
  10. Olgierd Łukaszewicz: Cezary Morawski jest osobą, która nie posiada kompetencji do kierowania Teatrem Polskim [online], 25 sierpnia 2016 [dostęp 2016-09-03] (pol.).
  11. Wyborcza.pl [online], wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03].
  12. Małgorzata Matuszewska, Wrocław: Protest zespołu Teatru Polskiego. Nie chcą Morawskiego na dyrektora (zdjęcia) [online] [dostęp 2016-09-03].
  13. Tomasz Pajączek, Wybór nowego dyrektora Teatru Polskiego we Wrocławiu sprawą dla prokuratury? [online], Onet.pl, 1 września 2016 [dostęp 2016-09-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-02] (pol.).
  14. PAP SA, Wrocław: po wyborze nowego dyrektora zespół Teatru Polskiego zapowiada protest | Aktualności | Polska Agencja Prasowa [online], www.pap.pl [dostęp 2016-09-03].
  15. Nie niszczcie teatru. Protest artystów Teatru Polskiego we Wrocławiu – Polsat News [online] [dostęp 2016-09-03] (pol.).
  16. Małgorzata Matuszewska, Krystian Lupa: Konkurs na dyrektora Teatru Polskiego był ustawiony [online] [dostęp 2016-09-03].
  17. Wyborcza.pl [online], wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03].
  18. Mateusz Lipiński, Teatr Polski we Wrocławiu: komentujemy wybór dyrektora (wideo) [online] [dostęp 2016-09-03].
  19. Armelle Heliot, Krystian Lupa: «À Wroclaw, on détruit un théâtre», „Le Figaro”, 24 sierpnia 2016, ISSN 0182-5852 [dostęp 2016-09-03] (fr.).
  20. Warszawa: molestowanie na próbach w Teatrze Akademickim, „Onet Wiadomości”, 9 września 2018 [dostęp 2018-09-14] (pol.).
  21. „Masz zrobić striptiz przede mną. Po aktorsku”. Molestowanie na teatralnych próbach, „TVN24.pl” [dostęp 2018-09-14].
  22. Dyrektor teatru molestował studentki i licealistki na castingach? Prokuratura wszczęła śledztwo, „wiadomosci.dziennik.pl” [dostęp 2018-09-14].
  23. „Striptiz po aktorsku”. Dyrektor Teatru Akademickiego molestował studentki i licealistki, „Newsweek.pl”, 9 września 2018 [dostęp 2018-09-14] (pol.).
  24. Wyborcza.pl [online], www.wysokieobcasy.pl [dostęp 2018-09-14].
  25. Jubileuszowy Konkurs VERBA SACRA 2015 [online], www.zasp.pl [dostęp 2017-11-28] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-23] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]