Zwiahel
50°35′52″N 27°38′11″E/50,597778 27,636389
 Zwiahel, kościół rzymskokatolicki. | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Burmistrz |
Wołodymyr Zahrywy | ||||
| Powierzchnia |
26,67 km² | ||||
| Wysokość |
218 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
1811000000 | ||||
| Kod pocztowy |
od 11700 do 11709 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
AM | ||||
Położenie na mapie obwodu żytomierskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 50°35′52″N 27°38′11″E/50,597778 27,636389
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Zwiahel (ukr. Звягель; w latach 1795–1941 oraz 1944–2022 – Nowogród Wołyński, ukr. Новоград-Волинський, Nowohrad-Wołynśkyj) – miasto w północno-zachodniej części Ukrainy, w obwodzie żytomierskim, stolica rejonu zwiahelskiego, nad rzeką Słucz.
W pierwszy weekend sierpnia co roku odbywa się święto miasta.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najstarsza wzmianka o Zwiahlu jako o grodzie należącym do księstwa halicko-włodzimierskiego pochodzi z XIII wieku[2]. Za rządów Aleksandra Jagiellończyka miastem władał książę Andrzej Zwiahelski[2]. W 1507 król Zygmunt I Stary nadał Zwiahel Konstantemu Ostrogskiemu[2], który wzniósł tu zamek. Od 1566 miasto leżało w nowo utworzonym województwie wołyńskim. Po Ostrogskich właścicielami miasta byli Chodkiewiczowie, a następnie Lubomirscy (do 1796)[2]. Miasto zostało zajęte przez Imperium Rosyjskie w 1793 w II rozbiorze Polski. Pod panowaniem rosyjskim Zwiahel został przemianowany na Nowogród Wołyński i był siedzibą powiatu nowogródzkiego w guberni wołyńskiej.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej w kwietniu 1920 miasto zostało zajęte przez Wojsko Polskie, które zostały wyparte 27 czerwca 1920 przez kontrofensywę Armii Czerwonej. Zgodnie z ustaleniami ryskiego traktatu pokojowego miasto wraz ze wschodnimi krańcami Wołynia znalazło się w granicach Ukraińskiej SRR, od grudnia 1922 republiki związkowej ZSRR. Po ataku III Rzeszy na ZSRR od 7 lipca 1941 do 3 stycznia 1944 Nowogród Wołyński był okupowany przez wojska niemieckie i wszedł w skład Komisariatu Rzeszy Ukraina, okupanci przywrócili historyczną nazwę miasta – Zwiahel. 3 stycznia 1944 roku został odbity przez Armię Czerwoną. Miasto zostało zniszczone w wyniku działań wojennych.
Podczas okupacji hitlerowskiej, w sierpniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 4500 osób. 12 września 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni było Sonderkommando 4a, Polizei-Regiment Süd oraz ukraińska policja. Dowodził SS-Obergruppenführer Friedrich Jeckeln[3].
Od 1991 miasto rejonowe niepodległej Ukrainy.
16 czerwca 2022 roku, w trakcie inwazji Rosji na Ukrainę, rada miasta opowiedziała się za powrotem do nazwy historycznej Zwiahel[4]. Zmiana weszła w życie 16 listopada tegoż roku[5].
Kościół rzymskokatolicki w Zwiahelu[edytuj | edytuj kod]
W 1935 r. władze sowieckie zamknęły, a następnie wysadziły w powietrze kościół pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego, wzniesiony w latach 1753-1766.
W 1992 r. działalność wznowiła tu parafia rzymskokatolicka. Pierwsze nabożeństwa odbywały się w dawnym przedszkolu, wykupionym wraz z działką. W 2004 roku biskup żytomierski Jan Purwiński przywiózł kamień wydobyty z grobu św. Piotra Apostoła w Rzymie i wmurował go jako kamień węgielny po budowę kościoła pw. Chrystusa Króla Wszechświata w Zwiahelu. 25 września 2010 r. nastąpiło uroczyste poświęcenie świątyni. Posługę duszpasterską w parafii, która należy do diecezji kijowsko-żytomierskiej, prowadzą księża diecezjalni i siostry sercanki[6].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- zamek Ostrogskich, Chodkiewiczów i Lubomirskich[7]
- dzwon, który informował o wpłynięciu do miasta statku oraz o tym, że będzie od niego pobierane cło, współcześnie główna atrakcja turystyczna. Dzwon znajduje się obok resztek twierdzy.
- pałac
- dworzec kolejowy
-
Pozostałości zamku -
Pałac -
Dworzec kolejowy
Ludność[edytuj | edytuj kod]
Liczba ludności
| 1897 | 1959 | 1979 | 1989 | 2001 | 2016 |
|---|---|---|---|---|---|
| 16 904 | 27 580 | 48 544 | 55 238 | 56 259 | 56 155 |
Podział ludności wg języka ojczystego (2001)
| ukraiński | rosyjski |
|---|---|
| 89,37% | 10,01% |
Urodzeni w mieście[edytuj | edytuj kod]
- Łesia Ukrainka – ukraińska poetka; w mieście znajduje się jej muzeum
- Jelena Jakowlewa – rosyjska aktorka
- Jan Olechowski – polski poeta i dziennikarz
- Wałerij Załużny – ukraiński dowódca wojskowy, naczelny dowódca w wojnie rosyjsko-ukraińskiej
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Łomża- Bełchatów[8]
Rzeżyca
Surami
Dolina
Rohaczów
Suomussalmi
Kursk (21 lipca 2016 członkowie Rady Miasta Nowogrodu Wołyńskiego podjęli decyzję o zakończeniu partnerstwa)[9]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 квiтня 2018 року // Головне управління статистики у Житомирській області
- ↑ a b c d ::Zwiahel :: Rzecz-pospolita.com :: RZECZPOSPOLITA WIRTUALNA ::Zwiahel [online], rzecz-pospolita.com [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2005-10-25].
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1552.
- ↑ Ołena Słobodeniuk: Новоград-Волинський перейменували на Звягель — депутати повернули історичну назву міста. suspilne.media, 2022-06-16. [dostęp 2023-01-26]. (ukr.).
- ↑ Проект Постанови про перейменування міста Новоград-Волинський Новоград-Волинського району Житомирської області. itd.rada.gov.ua, 2022-11-16. [dostęp 2022-11-16]. (ukr.).
- ↑ Świątynie, ZWIAHEL, Chrystusa Króla | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-08-27].
- ↑ Zwiahel - Nowogród Wołyński. [dostęp 2013-09-17].
- ↑ REDAKCJA, Nowograd Wołyński - Ukraina [online], belchatow.pl [dostęp 2018-03-27] (pol.).
- ↑ Про припинення дії угоди між містом Курськ Курської області (Російська Федерація) та містом Новоград-Волинський Житомирської області (Україна) про дружбу і співробітництво.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VII, Warszawa, 1880–1902, s. 248.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Nowogród Wołyński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 248.
- Zamek w Nowogrodzie Wołyńskim
- Gazetteer
