Zwierzęta

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Michał Sobkowski (dyskusja | edycje) o 00:06, 19 lut 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Zwierzęta
Animalia[1]
Linnaeus, 1758
Okres istnienia: od 630 mln lat temu do dziś
Ilustracja
Przedstawiciele królestwa zwierząt
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zwierzęta (łac. zwierzęta – animalia; gr. zwierzę – ζώο, trb. zoo) – królestwo obejmujące wielokomórkowe organizmy cudzożywne o komórkach eukariotycznych, bez ściany komórkowej, w większości zdolne do aktywnego poruszania się. Są najbardziej zróżnicowanym gatunkowo królestwem organizmów. Największą grupę zwierząt stanowią bezkręgowce, a wśród nich owady. Drugą, obok bezkręgowców, grupą zwierząt są kręgowce. Wśród nich tradycyjnie wyróżnia się ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki, do których należy również człowiek.

Najstarsze znaleziska kopalne zwierząt – morskie zwierzęta o miękkich ciałach – pochodzą z końca prekambru, neoproterozoiku (fauna ediakarańska – 630 do 542 mln lat temu), natomiast skamieniałości strunowców – z kambru i ordowiku. W kambrze, około 500 mln lat temu, występowali już przedstawiciele wszystkich znanych obecnie typów bezkręgowców.

Terminologia

W nomenklaturze zoologicznej zwierzęta (łac. animalia, gr. ζῷα) klasyfikowane są jako takson w randze królestwa (regnum). Takson ten obejmuje wszystkie gatunki zwierząt, w tym również człowieka (Homo sapiens). W języku potocznym pojęcie zwierzę stosowane jest dla określenia każdego żywego stworzenia z wyjątkiem człowieka[2].

Nauka o zwierzętach to zoologia, ich klasyfikacją zajmuje się systematyka biologiczna, a chorobami zwierząt – medycyna weterynaryjna. Wszystkie gatunki zwierząt występujące na danym obszarze to fauna (np. fauna Polski).

Charakterystyka

Za cechy odróżniające zwierzęta od innych organizmów przyjmuje się sposób odżywiania, brak ściany komórkowej, gromadzenie glikogenu oraz obecność (u wyżej uorganizowanych zwierząt) układu mięśniowego i nerwowego[3].

Sposób odżywiania

Zwierzęta nie potrafią samodzielnie wytwarzać substancji odżywczych. Wszystkie są cudzożywne, tzn. żywią się innymi organizmami, ich szczątkami lub odchodami. W ten sposób żywią się również grzyby. Zwierzęta wyspecjalizowały się w wielu różnych metodach zdobywania i konsumowania pokarmu.

Komórki zwierzęce

Ciała zwierząt zbudowane są zawsze z komórek eukariotycznych. Taką cechę mają też komórki roślinne. W odróżnieniu od nich komórki zwierzęce nie mają chloroplastów i ścian komórkowych. Są otoczone cienką błoną komórkową. Wytwarzają kolagen. Brakiem ściany komórkowej charakteryzują się, oprócz zwierząt, niektóre grzyby.

Funkcjonalnie zróżnicowane komórki zwierząt zorganizowane są w zespoły zwane tkankami (z wyjątkiem gąbek), a tkanki w narządy, tworzące z kolei wyspecjalizowane układy narządów, pełniące w organizmie zwierzęcia określone funkcje życiowe (np. układ krwionośny, oddechowy, wydalniczy). Wszystkie zwierzęta odbierają bodźce zewnętrzne za pomocą receptorów i reagują na nie odruchami.

Glikogen

Gromadzenie glikogenu, jako materiału zapasowego jest charakterystyczne dla zwierząt i wielu grzybów.

Układ mięśniowy i nerwowy

Zwierzęta, choć nie wszystkie ich typy, są jedynymi organizmami, u których występują układy mięśniowy i nerwowy. Konieczność poszukiwania pokarmu doprowadziła u zwierząt do wykształcenia zdolności do aktywnego ruchu. Zdecydowana większość z nich wykształciła wyspecjalizowane tkanki mięśniowe tworzące układ mięśniowy współpracujący z narządami ruchu. Niektóre (gąbki i polipy parzydełkowców) prowadzą wprawdzie osiadły tryb życia, ale komórki gąbek są zdolne do ograniczonego ruchu, u większości z nich występuje swobodnie pływające stadium larwalne, a parzydełkowce są osiadłe jedynie w stadium polipa.

Aktywne poruszanie się wykształciło u zwierząt narządy zmysłów współpracujące z układem nerwowym.

Rozmnażanie

Niemal wszystkie zwierzęta rozmnażają się płciowo, przynajmniej w pewnym stadium swego cyklu życiowego. Niektóre potrafią rozmnażać się bezpłciowo.

Filogeneza

Pochodzenie zwierząt nie zostało dotychczas wyjaśnione, głównie z powodu braku szczątków kopalnych pierwotnych tkankowców. Naukowcy rozważają kilka hipotez wywodzących pochodzenie zwierząt od pierwotniaków, m.in. hipotezy cellularyzacji i integracji. Przyjmuje się, że przodkami zwierząt byli magazynujący glikogen i zaopatrzeni w wić przedstawiciele królestwa Protista. Razem z grzybami i niektórymi pierwotniakami łączone są w supergrupę Opisthokonta[4]. Tak jak u przodków roślin, u zwierząt w procesie komplikowania budowy pojawił się okres występowania kolonijnego. Poszczególne organizmy kolonii rozpoczęły różnicować swoje funkcje, co doprowadziło do powstania tkanek.

Odkrycia dokonane w latach 2009–2012 w rejonie Półwyspu Arabskiego oraz południowych Chin sugerują, że najstarsze zwierzęta pojawiły się ok. 600 mln lat temu (Chiny – 570 mln, Oman – 635 mln), należały do typu gąbek i wywodziły się z organizmów jednokomórkowych podobnych do ameby[5][6]. Wiek najstarszych zwierząt jest jednak prawdopodobnie zaniżony – w 2012 roku w Urugwaju zostały znalezione ślady pozostawione przez wędrujące zwierzęta dwubocznie symetryczne, pochodzące sprzed 585 mln lat[7].

Klasyfikacja zwierząt

W systematyce organizmów zwierzęta klasyfikowane są w randze królestwa Animalia. Jednostka ta obejmuje ponad 1,3 mln[3][8] współczesnych gatunków. Ich liczba, różnorodność, doskonalenie metod badawczych i wyniki prowadzonych badań przyczyniają się do ciągłych modyfikacji (rewizji) systemów klasyfikacji biologicznej.

Jeszcze pod koniec XX wieku do królestwa zwierząt zaliczano eukariotyczne, heterotroficzne organizmy jednokomórkowe określane nazwą pierwotniaki (Protozoa). Obecnie są one klasyfikowane poza królestwem zwierząt – w zależności od ujęcia, w taksonie Protozoa lub Protista.

Uproszczony schemat klasyfikacji zwierząt. Nie obejmuje wszystkich typów

Królestwo Animalia dzielone jest na dwa podkrólestwa. Pierwsze z nich obejmuje zwierzęta, które nie mają właściwych tkanek, organów (narządów), układu mięśniowego i nerwowego, czyli cech typowych dla tkankowców. We współczesnych klasyfikacjach określane jest naukową nazwą Parazoa, a w języku polskim nazwami zwyczajowymi beztkankowce, przedtkankowce, nietkankowce lub nibytkankowce. Należy do nich jeden typ – gąbki.

 Osobny artykuł: nibytkankowce.

Drugie podkrólestwo obejmuje zwierzęta tkankowe grupowane w 35–40 typach. Liczba wyróżnianych typów jest zależna od autora (lub autorów) danej klasyfikacji. Naukowa nazwa tego podkrólestwa to Eumetazoa lub Epitheliozoa. Polskie nazwy zwyczajowe to tkankowce właściwe lub wielokomórkowce właściwe.

Jeden gatunek (Trichoplax adhaerens) ma niejasną pozycję taksonomiczną. Zaliczono go do typu płaskowców (Placozoa), ale nie ma pewności, czy zaliczyć go do zwierząt tkankowych. Klasyfikacje, w których przyjęto takie założenie, wymieniają Epitheliozoa jako podkrólestwo zwierząt obejmujące dwie grupy: Placozoa i Eumetazoa.

Typy zwierząt

W 2009 roku królestwo zwierząt (Animalia) obejmowało następujące typy[9]:

  1. kolcogłowy (Acanthocephala)
  2. wirki bezjelitowe (Acoelomorpha)
  3. pierścienice (Annelida)
  4. stawonogi (Arthropoda)
  5. ramienionogi (Brachiopoda)
  6. mszywioły (Bryozoa)
  7. szczecioszczękie (Chaetognatha)
  8. strunowce (Chordata)
  9. parzydełkowce (Cnidaria)
  10. żebropławy (Ctenophora)
  11. lejkogębce (Cycliophora)
  12. szkarłupnie (Echinodermata)
  13. szczetnice (Echiura)
  14. kielichowate (Entoprocta)
  15. brzuchorzęski (Gastrotricha)
  16. szczękogębe (Gnathostomulida)
  17. półstrunowce (Hemichordata)
  18. ryjkogłowy (Kinorhyncha)
  19. kolczugowce (Loricifera)
  20. drobnoszczękie (Micrognathozoa)
  21. mięczaki (Mollusca)
  22. nicienie (Nematoda)
  23. nitnikowce (Nematomorpha)
  24. wstężnice (Nemertea)
  25. pazurnice (Onychophora)
  26. prostopływce (Orthonectida)
  27. kryzelnice (Phoronida)
  28. płaskowce (Placozoa)
  29. płazińce (Platyhelminthes)
  30. gąbki (Porifera)
  31. niezmogowce (Priapulida)
  32. rombowce (Rhombozoa)
  33. wrotki (Rotifera)
  34. sikwiaki (Sipuncula)
  35. niesporczaki (Tardigrada)
  36. Xenoturbellida.

Zobacz też

Informacje w projektach siostrzanych
 Cytaty w Wikicytatach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ Animalia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Słownik języka polskiego (online). PWN. [dostęp 27 marca 2010].
  3. ↑ a b Zoologia. Bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
  4. ↑ Simpson, Alastair G.B.; Roger, Andrew J. The real ‘kingdoms’ of eukaryotes. „Current Biology”. 14 (17), s. R693-R696, 2004. DOI: 10.1016/j.cub.2004.08.038. (ang.). 
  5. ↑ Pierwsze zwierzęta na świecie. focus.pl, 2009-03-06. [dostęp 2012-06-17]. (pol.).
  6. ↑ Dowód pochodzenia jednokomórkowych przodków odkryty. CORDIS Wspólnotowy Serwis Informacyjny Badań i Rozwoju, 2012-02-14. [dostęp 2012-06-17]. (pol.).
  7. ↑ Date of Earliest Animal Life Reset by 30 Million Years. ScienceDaily, 2012-07-28. [dostęp 2012-08-19]. (ang.).
  8. ↑ W 1995 roku eksperci powołani przez ONZ ustalili, że opisano ok. 1,75 mln gatunków organizmów współcześnie żyjących. Zwierzęta stanowią większą grupę organizmów niż pozostałe królestwa razem wzięte.
  9. ↑ The Species 2000 & ITIS Catalogue of Life (dostęp: 2009-02-06).

Bibliografia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zwierzęta&oldid=52522355”