Zygmunt Chmielewski (aktor)

Zygmunt Chmielewski
	; Zygmunt Chmielewski, ok. 1935
Data i miejsce urodzenia	16 maja 1894 ; Odessa, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	26 maja 1978 ; Warszawa, Polska
Zawód	aktor, reżyser teatralny, pedagog
Współmałżonek	Stanisława Perzanowska
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Scena z filmu *Przybłęda* (1933). Od prawej: Zygmunt Chmielewski (wójt), Ina Benita (Maryjka), Feliks Żukowski (Dmetro)

Zygmunt Chmielewski (ur. 16 maja 1894 w Odessie, zm. 26 maja 1978 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny i pedagog.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Franciszka, magazyniera, i Wiktorii z Lewandowskich. W rodzinnej Odessie ukończył gimnazjum i szkołę handlową, równocześnie biorąc prywatne lekcje gry scenicznej. Tutaj też stawiał swoje pierwsze kroki na scenie, najpierw w rosyjskim Teatrze Farsy (1912–1914), a następnie w teatrze polskim (1914–1916).

W 1918 wraz z dywizją gen. Lucjana Żeligowskiego przywędrował z Rosji do Polski. 29 listopada 1919 zadebiutował na deskach Teatru Reduta w Warszawie rolą Oficera w spektaklu Ponad śnieg bielszym się stanę Stefana Żeromskiego.

Występował przede wszystkim na scenach stołecznych: Teatru Reduta (1919–1929), Teatru Ateneum (1930–1933 i 1937–1939), Teatru Nowego (1947–1949), Teatru Narodowego (1949–1953) i Teatru Polskiego (1953–1968). Można go było oglądać także na deskach teatrów Krakowa, Wilna i Łodzi. Od 1929 zajmował się też reżyserią teatralną.

W filmie debiutował w roku 1921 i większość swoich ról filmowych zagrał w okresie dwudziestolecia międzywojennego. W latach 1955–1958 wykładał w Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Był członkiem Zarządu ZASP-u (1933–1934 i 1947). 1 września 1968 przeszedł na emeryturę.

Występował również w Teatrze Telewizji, m.in. w spektaklach: Chirurgia Antona Czechowa w reż. Estery Wodnarowej (1954), Zastępca, Pan Lunot Guy de Maupassanta w reż. Marka Tadeusza Nowakowskiego (1957), Bunt aniołów Anatole’a France’a w reż. Jana Kulmy (1960) oraz w Annie Kareninie Lwa Tołstoja w reż. Adama Hanuszkiewicza (1961) i w przedstawieniu Stranitzky i bohater narodowy Friedricha Dürrenmatta w reż. Zygmunta Hübnera jako red. Grzmot (1962).

Od 30 grudnia 1920 jego żoną była aktorka Stanisława Perzanowska, znana m.in. z roli Heleny Matysiakowej w radiowej powieści Matysiakowie.

Zmarł 26 maja 1978 w Warszawie, pochowany 30 maja 1978 na cmentarzu Bródnowskim (kwatera 37B-III-23)^[1].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Cud nad Wisłą (1921)
Cyganka Aza (1926) – Aprasz, wódz Cyganów
Szlakiem hańby (1929) – marynarz w tawernie
Janko Muzykant (1930) – właściciel knajpy „Krzaczki”
Księżna Łowicka (1932)
Jego ekscelencja subiekt (1933) – Zygmunt Kracht, kandydat na męża Ani
Pod Twoją obronę (1933) – szef obcego wywiadu
Przybłęda (1933) – wójt
Romeo i Julcia (1933) – Walery Łypko, klient biura „Romeo i Julcia”
Szpieg w masce (1933)
Córka generała Pankratowa (1934) – komendant Cytadeli
Czy Lucyna to dziewczyna? (1934) – prezes Paweł Bortnowski, ojciec Lucyny
Przebudzenie (1934)
Barbara Radziwiłłówna (1936) – Mikołaj Radziwiłł „Czarny”
Jego wielka miłość (1936) – dyrektor teatru
Pan Twardowski (1936) – poseł z Moskwy
Róża (1936)
Tajemnica panny Brinx (1936) – Wilczyński
Trędowata (1936) – hrabia Barski
Wierna rzeka (1936) – karczmarz
Ordynat Michorowski (1937) – hrabia Barski
Skłamałam (1937) – prezes
Doktór Murek (1939)
Nad Niemnem (1939)
Ja tu rządzę (1939/1941) – prezes Bonifacy Żurek-Żurkowski, ojciec Kici
Przez łzy do szczęścia (1939/1941) – impresario Leny
Ostatni etap (1947) – dostojnik gestapo towarzyszący międzynarodowej komisji
Niedaleko Warszawy (1954) – pułkownik Hopkins, szef Boguckiego
Nikodem Dyzma (1956) – prezes Artur Rakowiecki
Szkice węglem (1956) – naczelnik powiatu
Kapelusz pana Anatola (1957) – Jan Wolski, dyrektor zakładu ubezpieczeń
Zadzwońcie do mojej żony (1958) – Rybkowski, pasażer w pociągu
Cafe pod Minogą (1959) – niemiecki generał
Inspekcja pana Anatola (1959) – Jan Wolski, dyrektor zakładu ubezpieczeń
Walet pikowy (1960) – Popescu
Kryptonim Nektar (1963) – redaktor naczelny „Echa Warszawy”

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)^[2]
Złoty Krzyż Zasługi (23 czerwca 1927)^[3]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[4]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Jego nazwisko widnieje na tablicy upamiętniającej artystów zasłużonych dla kultury polskiej, umieszczonej w 2020 roku na budynku przy ul. Odolańskiej 20 w Warszawie, w którym mieszkał razem z żoną Stanisławą Perzanowską^[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Cmentarze Bródzieńskie [online], brodnowski.grobonet.com [dostęp 2023-09-22] .
↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1927 r. nr 143, poz. 369 „za ofiarne szerzenie kultury polskiej w województwach wschodnich”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ Niezwykli mieszkańcy mokotowskiego domu. [w:] Urząd Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy [on-line]. 3 grudnia 2020. [dostęp 2023-01-30].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zygmunt Chmielewski w bazie IMDb (ang.)
Zygmunt Chmielewski w bazie Filmweb
Zygmunt Chmielewski w bazie filmpolski.pl
Zygmunt Chmielewski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09] .
Zygmunt Chmielewski na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
Zygmunt Chmielewski na zdjęciach w bibliotece Polona

[1] Cmentarze Bródzieńskie [online], brodnowski.grobonet.com [dostęp 2023-09-22] .

[2] M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[3] M.P. z 1927 r. nr 143, poz. 369 „za ofiarne szerzenie kultury polskiej w województwach wschodnich”.

[4] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[5] Niezwykli mieszkańcy mokotowskiego domu. [w:] Urząd Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy [on-line]. 3 grudnia 2020. [dostęp 2023-01-30].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]