Złota Bulla Karola IV

Pieczęć przy trewirskiej kopii Złotej Bulli

Pierwsza karta Złotej Bulli (kopia z 1400 roku)

Złota Bulla Karola IV a. Złota Bulla Norymberska (łac. Bulla Aurea, niem. Goldene Bulle, wł. Bolla d’oro) – jeden z głównych aktów prawnych określających ustrój Świętego Cesarstwa Rzymskiego; wydany w randze złotej bulli cesarskiej 10 stycznia 1356 przez Karola IV Luksemburskiego. Bulla została przyjęta na Sejmie Rzeszy w Norymberdze i zatwierdzona w Metz 25 grudnia tegoż roku. Uznawana za akt protokonstytucyjny, który ustalił podstawowe prerogatywy Sejmu Rzeszy oraz ordynację elekcji cesarzy poprzez wprowadzenie siedmiu stałych, dziedzicznych i nieusuwalnych elektorów. Określała też sukcesję w krajach Rzeszy rządzonych przez świeckich elektorów, ustalając primogeniturę męską. Przestała obowiązywać w 1806 w wyniku powołania Związku Reńskiego w miejsce Cesarstwa.

W 2013 została wpisana na listę UNESCO Pamięć Świata.

Elektorzy

Bulla wprowadzała mandat elektora Rzeszy. Był on przydzielony siedmiu władcom państw wchodzących w skład Cesarstwa: królowi Czech i po jednym władcy dla każdego z „księstw narodowych” Rzeszy. Odtąd elektorzy sprawowali stałe urzędy dworu monarchy. Akt nadawał dziedziczność urzędów i prawo nieusuwalności tytułów ziemskich ich właścicielom. Ponadto ujednolicono primogenituralną zasadę sukcesji w świeckich państwach elektorskich, przy zasadzie rozdzielności rządów, ograniczając możliwość zawarcia przez elektora unii personalnej przez kraje znajdujące się w różnych „księstwach narodowych”, ale przy zachowaniu niepodzielności ziem elektorskich. Elektorzy uzyskali również prawo majestatu, tj. ceremoniał równy królom. Dla zapewnienia niezależności uzyskali również privilegium de non appellando – najwyższe sądownictwo z zakazem apelowania do króla (cesarza), oskarżenia poddanych przeciw elektorom mógł rozstrzygać tylko Sejm Rzeszy, nie sam król. Elektorowie mieli tworzyć osobną kurię Sejmu Rzeszy, która uzyskała prawo do formułowania projektów ustaw do rozpatrzenia przez Sejm Rzeszy – na równi z królem (cesarzem).

Klasa	Elektor	Urząd dworski	Księstwo kamienne
elektorzy duchowni	Arcybiskup Trewiru	Arcykanclerz Burgundii	pierwszy elektor kościelny
	Arcybiskup Moguncji	Arcykanclerz Niemiec	drugi elektor kościelny
	Arcybiskup Kolonii	Arcykanclerz Włoch	trzeci elektor kościelny
elektorzy świeccy	Król Czech	cześnik Rzeszy	elektor Bawarczyków
	Hrabia palatyn reński	skarbnik Rzeszy	elektor Franków
	Książę Saksonii-Wittenbergi	marszałek Rzeszy	elektor Sasów
	Margrabia Brandenburgii	komornik Rzeszy	elektor Szwabów

Pozostałe postanowienia

Bulla wprowadzała następujące postanowienia:

• zobowiązywała kanclerza Rzeszy do zwołania Sejmu Rzeszy do Frankfurtu nad Menem w ciągu miesiąca od śmierci króla (cesarza);
• ustanawiała kolegialną regencję w czasie bezkrólewia dla palatyna reńskiego i księcia saskiego jako wikariuszy Cesarstwa;
• król elekt uzyskiwał prawo do tytułowania się królem Rzymian, jednak zgodę na koronację na cesarza przez papieża musiał wyrazić Sejm Rzeszy;
• ustanawiała formalne stolice w Akwizgranie dla Rzeszy Niemieckiej i w Rzymie dla Świętego Cesarstwa, czyniąc te miasta miejscami koronacji odpowiednio: królów i cesarzy Rzymian.