Powiat lipski

Powiat lipski
	powiat
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
TERC	1409
Siedziba	Lipsko
Starosta	Sławomir Robert Śmieciuch
Powierzchnia	747,58 km²
Populacja (31.12.2020); • liczba ludności	; 33 598
• gęstość	45,3 os./km²
Urbanizacja	16,42%
Tablice rejestracyjne	WLI
	Adres urzędu:Rynek 1; 27-300 Lipsko
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich	4
Liczba gmin wiejskich	2
	Położenie na mapie województwa;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Powiat lipski – powiat w Polsce (w południowo-wschodniej części województwa mazowieckiego), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Lipsko.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwały 33 874 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 33 738 osób^[3].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

gminy miejsko-wiejskie: Ciepielów, Lipsko, Sienno, Solec nad Wisłą
gminy wiejskie: Chotcza, Rzeczniów
miasta: Ciepielów, Lipsko, Sienno, Solec nad Wisłą

Historia[edytuj | edytuj kod]

Powiat lipski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie kieleckim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat lipski złożyło się 31 gromad, które wyłączono z powiatu iłżeckiego w tymże województwie^[4]:

gromady Bałtów, Bąkowa, Białobrzegi, Chotcza-Józefów, Ciepielów, Ciszyca, Czekarzewice, Długowola, Gozdawa, Jawór^[5], Krępa Kościelna, Lipa Miklas^[6], Lipsko, Okół, Olechów, Osówka, Pawłowice, Pętkowice, Przedmieście Dalsze, Sadkowice, Sienno, Solec, Sulejów, Szymanów, Świesielice, Tarłów, Trzemcha, Tymienica, Walentynów, Wielgie i Wola Solecka

Na uwagę zasługuje fakt, iż w momencie utworzenia w powiecie lipskim nie było miast; stolica powiatu Lipsko odzyskała prawa miejskie (utracone w 1868 roku) dopiero 1 stycznia 1958 roku^[7].

8 maja 1958 roku z gromady Kamień z powiatu opolsko-lubelskiego w województwie lubelskim wyłączono wsie Kępa Gostecka i Kępa Solecka i włączono je do gromady Solec w powiecie lipskim^[8]. Zmiana przynależności wojewódzkiej tych wsi była nietypowa, ponieważ spowodowała utworzenie eksklawy powiatu lipskiego na obszarze powiatu opolskiego (czyli na prawym brzegu Wisły).

31 grudnia 1961 roku do gromady Bąkowa przyłączono wsie Antoniów, Bielany, Czerwona, Podgórze oraz kolonię Pasieki, które wyłączono z gromady Czerwona w powiecie iłżeckim^[9].

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy^[10]. Powiat lipski podzielono na 1 miasto i 7 gmin^[11]:

miasto Lipsko
gminy Bałtów, Chotcza, Ciepielów, Lipsko, Sienno, Solec nad Wisłą i Tarłów

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku główna część terytorium zniesionego powiatu lipskiego znalazła się w nowo utworzonym województwie radomskim, oprócz gminy Bałtów, która weszła w skład nowego (mniejszego) województwa kieleckiego oraz gminy Tarłów, którą przyłączono do nowego województwa tarnobrzeskiego^[12].

1 lutego 1991 roku miasto Lipsko i gminę wiejską Lipsko połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską^[13].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie mazowieckim przywrócono powiat lipski^[14]. W porównaniu z obszarem z 1975 roku został on zmniejszony o dwie gminy, które zmieniły przynależność wojewódzką przez przyłączenie do województwa świętokrzyskiego:

gminę Bałtów, która znalazła się w powiecie ostrowieckim
gminę Tarłów, która znalazła się w powiecie opatowskim

Powiat powiększono jednak o gminę Rzeczniów, należącą do 1954 roku i od 1973 roku do powiatu iłżeckiego (9 grudnia 1973 roku przemianowanego na powiat starachowicki^[15]) a następnie (od czerwca 1975 roku) do województwa radomskiego.

31 lipca 2004 roku zmieniono granice powiatu lipskiego (a zarazem województwa mazowieckiego) przez wyłączenie z gminy Solec nad Wisłą wsi Kępa Gostecka i Kępa Solecka i włączenie ich do gminy Łaziska w powiecie opolskim w województwie lubelskim^[16]. Przyczyną tego manewru było wyjątkowe położenie tych wsi (od 1958 roku), czyli po prawej stronie Wisły; z powodu dużej odległości od najbliższego mostu, wsie te były odizolowane od pozostałych terenów gminy a także jej siedziby, Solca.

W porównaniu z obszarem z 1956 roku dawne gromady Bałtów, Okół i Pętkowice leżą obecnie na terenie powiatu ostrowieckiego a obszar dawnych gromad Ciszyca, Czekarzewice, Sulejów i Tarłów są obecnie w powiecie opatowskim (oba powiaty leżą w województwie świętokrzyskim) - pozostałe tereny są ponownie w powiecie lipskim.

1 stycznia 2021 roku na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. miejscowości Solec nad Wisłą nadano ponownie prawa miejskie, a gmina Solec nad Wisłą została gminą miejsko-wiejską.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2012):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	35 892	100	18 100	50,43	17 792	49,57
Miasto	5895	16,42	3042	8,48	2853	7,95
Wieś	29 997	83,58	15 058	41,95	14 939	41,62

Piramida wieku mieszkańców powiatu lipskiego w 2014 roku^[17].

Starostowie lipscy[edytuj | edytuj kod]

Kazimierz Zając (1999–2002) (SLD)
Roman Ochyński (2002–2018) (PSL)
Sławomir Śmieciuch (od 2018) (PiS)

Sąsiednie powiaty[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

powiat iłżecki

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .
↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288
↑ obecna nazwa Jawor Solecki
↑ obecna pisownia Lipa-Miklas
↑ Dz.U. z 1961 r. nr 49, poz. 263
↑ Dz.U. z 1958 r. nr 25, poz. 105
↑ Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Polska - Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
↑ Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12
↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
↑ Dz.U. z 1973 r. nr 46, poz. 272
↑ Dz.U. z 2004 r. nr 169, poz. 1767
↑ Powiat lipski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Życie Powiśla : Chotcza, Ciepielów, Lipsko, Rzeczniów, Sienno, Solec, Tarłów : pismo Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Lipskiej "Powiśle" : (pismo społeczno-kulturalne regionu lipskiego)

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[2] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[3] GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .

[4] Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288

[5] zwa Jawor Solecki

[6] sownia Lipa-Miklas

[7] Dz.U. z 1961 r. nr 49, poz. 263

[8] Dz.U. z 1958 r. nr 25, poz. 105

[9] Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282

[10] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[zarys-11] Polska - Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974

[12] Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92

[13] Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12

[14] Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652

[15] Dz.U. z 1973 r. nr 46, poz. 272

[16] Dz.U. z 2004 r. nr 169, poz. 1767

[populacja2016-17] Powiat lipski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Miasta na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa (siedziba)
Powiaty	białobrzeski ciechanowski garwoliński gostyniński grodziski grójecki kozienicki legionowski lipski łosicki makowski miński mławski nowodworski ostrołęcki ostrowski otwocki piaseczyński płocki płoński pruszkowski przasnyski przysuski pułtuski radomski siedlecki sierpecki sochaczewski sokołowski szydłowiecki warszawski zachodni węgrowski wołomiński wyszkowski zwoleński żuromiński żyrardowski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Miasta	Ciepielów Lipsko Sienno Solec nad Wisłą
Gminy miejsko-wiejskie	Ciepielów Lipsko Sienno Solec nad Wisłą
Gminy wiejskie	Chotcza Rzeczniów

Przynależność wojewódzka	woj. kieleckie
Miasta	Lipsko (od 1958)
Gromady (1956–72)	Bałtów (← 1956–72) Bąkowa (← 1956–72) Białobrzegi (← 1956–61) Chotcza (← 1956–72) Ciepielów (← 1956–72) Ciszyca (Ciszyca Dolna) (← 1956–72) Ciszyca Górna (1972) Czekarzewice (← 1956–68) Daniszów (1961–67) Długowola (← 1956–61) Gozdawa (← 1956–59) Jawór (Jawor Solecki) (← 1956–72) Krępa Kościelna (← 1956–72) Krzyżanówka (← 1958–68) Lipa Miklas (← 1956–61) Lipsko (← 1956–57) Lipsko (1961–72) Maruszów (1967–72) Okół (← 1956–61) Olechów (← 1956–59) Osówka (← 1956–72) Pawłowice (← 1956–72) Pętkowice (← 1956–72) Przedmieście Dalsze (← 1956–68) Sadkowice (← 1956–59) Sienno (← 1956–72) Solec (Solec nad Wisłą) (← 1956–72) Sulejów (← 1956–59) Szymanów (← 1956–61) Świesielice (← 1956–59) Tarłów (← 1956–72) Trzemcha (← 1956–59) Tymienica (Stara Tymienica) (← 1956–72) Walentynów (← 1956–61) Wielgie (← 1956–61) Wola Solecka (← 1956–72)
Gminy wiejskie (1973–75)	Bałtów Chotcza Ciepielów Lipsko Sienno Solec nad Wisłą Tarłów