Łysiczka lancetowata
| |
| Systematyka[1] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łysiczka lancetowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Psilocybe semilanceata (Fr.) P. Kumm. Führ. Pilzk. (Zwickau): 71 (1871) | |
Łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata (Fr.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny podziemniczkowatych (Hymenogastraceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1879 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus semilanceatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. Paul Kummer[1].
Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Agaricus semilanceatus Fr. 1818
- Geophila semilanceata (Fr.) Quél., 1886
- Panaeolus semilanceatus (Fr.) J.E. Lange 1939
- Panaeolus semilanceatus (Fr.) J.E. Lange 1936
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1987 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako kołpaczek lancetowaty, cierniówka (bedłka) lancetowata[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 1–2 cm, higrofaniczny, wilgotny, koloru od oliwkowego do jasnobrązowego, także z ciemnymi oliwkowymi lub sinozielonymi plamami (zwłaszcza na obwodzie), wysuszony przybiera kolor od jasnosłomkowego do ochrowego. Powierzchnia gładka, wilgotna, śliska, nieco lepka. Kształt początkowo tępo stożkowaty i zwykle z ostrą brodawką w centrum, z wiekiem stożkowaty do dzwonkowatego, jednak nigdy nie rozpostarty[4].
Szerokie, do trzonu wąsko przyrośnięte. U młodych owocników jasnobrązowe, u starszych ciemniejsze – tabaczkowobrązowe. Ostrza są jaśniejsze[5]. Liczba blaszek wynosi 15-27[6].
Cienki, o wysokości 3–15 cm wysokości i średnicy 1–3 mm[4]. Jest elastyczny, walcowaty i pusty w środku, czasami tylko rozszerzony u podstawy, przeważnie powyginany. Powierzchnia jasnoochrowa, gładka lub wzdłużnie włókienkowata[5].
W stanie suchym beżowy, w stanie wilgotnym szarobrązowy, bez smaku i bez zapachu[5].
- Cechy mikroskopowe;
Wysyp zarodników ciemnobrązowy. Zarodniki podłużne, owalne, o rozmiarach 10,5–15 × 6,5–8,5 μm. Podstawki 4-zarodnikowe o rozmiarze 20–31 × 5–9 μm, Posiadają sprzążki w podstawie. Na ostrzach blaszek występują cheilocystydy o rozmiarach 15–30 × 4–7 μm. Mają kształt kolby z cienką szyjką o średnicy 1–3,5 μm. Pleurocystyd brak. Skórka ma grubość do 90 μm, budują ją galaretowate i ułożone równolegle cylindryczne i hialinowe strzępki o grubości 1–3,5 μm. Na wszystkich strzępkach występują sprzążki. Bezpośrednio pod skórką znajduje się warstwa strzępek o grubości 4–12 μm o żółto-brązowo inkrustowanych ścianach[7].
- Gatunki podobne
Jest wiele podobnych gatunków łysiczek, kołpaczków i innych grzybów. Charakterystyczne dla łysiczki lancetowatej są: ciemne blaszki, spiczasty garb na szczycie kapelusza oraz elastyczny, długi i mocny trzon[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Opisano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie, Australii, Nowej Zelandii[8] oraz w Chile w Ameryce Południowej[9]. W Europie występuje w Austrii, Belgii, Bułgarii, na Wyspach Normandzkich, Czechach, Danii, Estonii, na Wyspach Owczych, Finlandii, Francji, Niemczech, na Węgrzech, Irlandii, Włoszech, Litwie, Holandii, Norwegii, Polsce, Rosji, Słowacji, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii i Anglii[10]. W Polsce jest niezbyt częsty – głównie na górskich halach oraz na pogórzu[5].
Siedlisko: tereny otwarte, pastwiska, łąki, pola, trawniki, pobocza dróg, sady, czasami na obrzeżach zarośli, łąk i lasów[3]. Owocniki wyrastają od sierpnia do października, pojedynczo lub w grupach po kilka, w trawie i mchach, w miejscach podmokłych. Rosną szczególnie obficie w miejscach wypasu krów i owiec[4].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek należy do tzw. grzybów psylocybinowych. Zawiera psylocybinę[11] wymienioną w akcie wykonawczym do polskiej Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, jako substancja psychotropowa z grupy I-P[12], której posiadanie, wbrew przepisom ustawy, podlega karze[13]. Po jego spożyciu występują zaburzenia postrzegania i percepcji, powoduje też spadek ciśnienia tętniczego. Ze względu na wygląd i właściwości psychoaktywne łysiczka lancetowata nazywana jest również „czapką wolności” albo „magicznym grzybem”[4].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Index Fungorum. [dostęp 2016-01-18]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Ewald Gerhardt: Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Stefan Łukomski (tłum.). Warszawa: Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp. k., 2006, s. 394, seria: Klub dla Ciebie. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ a b c d Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ a b Bas C, Kuyper Th W, Noordeloos ME, Vellinga EC, van Os J. (1995). Flora Agaricina Neerlandica 3. Boca Raton, Florida: CRC Press. p. 45. ISBN 90-5410-616-6.
- ↑ Growing Wild Mushrooms. [dostęp 2016-01-18].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Guzmán G, Allen JW, Gartz J. (1998). „A worldwide geographical distribution of the neurotropic fungi, an analysis and discussion”. Annali del Museo civico di Rovereto 14: 198–280.
- ↑ Guzmán G, Allen JW, Gartz J. (1998). „A worldwide geographical distribution of the neurotropic fungi, an analysis and discussion” (PDF). Annali del Museo civico di Rovereto 14: 198–280.
- ↑ David Nutt, Narkotyki bez paniki: co trzeba wiedzieć o legalnych i nielegalnych substancjach, Maciej Lorenc (tłum.), wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2021, s. 410, ISBN 978-83-66586-93-2.
- ↑ Dz.U. z 2022 r. poz. 1665.
- ↑ Dz.U. z 2020 r. poz. 2050.