Świadkowie Jehowy w Wielkiej Brytanii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Świadkowie Jehowy w Wielkiej Brytanii
Państwo

 Wielka Brytania

Liczebność
(2022)

139 960

% ludności kraju
(2022)

0,22%

Liczba zborów
(2022)

1614

Rozpoczęcie działalności

1881

Miejscowości w Wielkiej Brytanii, w których znajdują się Sale Zgromadzeń Świadków Jehowy (kolor czerwony) oraz Biuro Oddziału (niebieski). Skróty: L – Londyn, E – Edgware.

Świadkowie Jehowy w Wielkiej Brytanii – społeczność wyznaniowa w Wielkiej Brytanii, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2022 roku 139 960 głosicieli, należących do 1614 zborów[a][b][1]. Na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej w 2022 roku zgromadziło się 220 438 osób[2][c].

Biuro Oddziału, koordynujące działalność miejscowych głosicieli, znajduje się w Chelmsford pod Londynem[3]. Biuro koordynuje również działalność głosicieli w Irlandii, na Falklandach, na Malcie oraz w kilku krajach, w których działalność Świadków Jehowy jest prawnie zakazana lub ograniczona[4], m.in. w Afganistanie[5], Arabii Saudyjskiej[6], Bahrajnie[7], Katarze[8], Kuwejcie[9], Omanie[10], Pakistanie[11], Zjednoczonych Emiratach Arabskich[12]. Jest to jedna z 27 wspólnot Świadków Jehowy na świecie, których liczebność przekracza 100 000 głosicieli[13].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początki[edytuj | edytuj kod]

W 1881 roku ze Stanów Zjednoczonych przybyli dwaj współpracownicy Charlesa Taze Russella – John Corbin Sunderlin i J.J. Bender, rozpoczynając działalność w Anglii i Szkocji. W Londynie utworzono pierwszą grupę wyznawców. Prawdopodobnie pierwszym, który przyjął wierzenia Badaczy Pisma Świętego w Anglii, został Tom Hart[14]. Dziesięć lat później, w roku 1891 w Londynie i Liverpoolu przebywał C.T. Russell. Utworzono wówczas w Londynie skład literatury biblijnej, nad którym nadzór sprawował Jesse Hemery[15]. W grudniu 1898 roku funkcjonowało 9 zborów. W 1900 roku działalność prowadziło 10 zborów ze 138 wyznawcami. 23 kwietnia 1900 roku w Londynie, przy Gipsy Lane 131 w dzielnicy Forest Gate, Ernest C. Henninges nabył posesję, na której powstało Biuro Oddziału. Było to pierwsze na świecie Biuro Oddziału Towarzystwa Strażnica[4].

W kwietniu 1903 roku w Wielkiej Brytanii ponownie przebywał C.T. Russell w trakcie swojej podróży po Europie; przemawiał w Londynie i Glasgow. W maju 1910 roku C.T. Russell przemawiał do ogromnej rzeszy ludzi w londyńskim Royal Albert Hall[16]. W 1911 roku siedziba oddziału Towarzystwa Strażnica w Londynie została przeniesiona na Craven Terrace 34, gdzie znajdowało się więcej pomieszczeń biurowych i mieszkalnych[14]. W tym samym roku C.T. Russel przemawiał w Cardiff, a w marcu 1912 roku w Londynie.

14 czerwca 1914 roku prawnie zarejestrowano działalność International Bible Students Association (IBSA, Międzynarodowe Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego). Było to działające do dziś niedochodowe stowarzyszenie religijne[17]. W zarządzie IBSA zasiadali: Charles T. Russell – prezes, Jesse Hemery – wiceprezes, Henry J. Shearn – sekretarz i William Crawford – skarbnik. W 98 miastach Fotodramę stworzenia obejrzało ponad 1 226 650 widzów. Działały 182 zbory, a 4100 osób było obecnych na uroczystości Wieczerzy Pańskiej.

Podczas I wojny światowej, w marcu 1916 roku, po raz pierwszy w Wielkiej Brytanii przeprowadzono obowiązkowy pobór nieżonatych mężczyzn w wieku od 18 do 40 lat. Jednocześnie umożliwiał on zwolnienie ze służby osobom, których postawa opierała się na „przekonaniach religijnych lub moralnych”. Do września 1916 roku 264 Badaczy Pisma Świętego wystąpiło o zwolnienie ze służby wojskowej. Z tej grupy 5 otrzymało zwolnienie, 154 zlecono pracę na rzecz państwa, 23 włączono w skład personelu cywilnego armii, a 82 przekazano wojsku. Spośród tej ostatniej grupy niektórzy stanęli przed sądem polowym i zostali skazani za odmowę wykonywania rozkazów. 40 Badaczy Pisma Świętego trafiło do więzień wojskowych, a 8 wysłano na front do Francji. Ósemka wysłana do Francji została skazana na rozstrzelanie za odmowę wykonywania rozkazów. Wyrok ten zamieniono na 10 lat więzienia, gdy ustawiono ich przed plutonem egzekucyjnym. W czasie I wojny światowej około 400 Badaczy odmówiło odbycia obowiązkowej służby wojskowej. Wielu z nich trafiło do więzienia w Dartmoor lub w Richmond. W 2002 roku zasady moralne wyznawane przez szesnastu więźniów, którzy trafili do więzienia na zamku Richmond, zostały uhonorowane w szczególny sposób. Tej grupie więźniów, wśród których było 5 Badaczy Pisma Świętego[d], poświęcono piękny ogród na terenie przylegającym do zamku. Zorganizowano ekspozycję przedstawiającą pomieszczenia więzienia w Richmond oraz rysunki i napisy na ścianach pozostawione przez więźniów. Przygotowano również telewizyjny program dokumentalny „The Richmond Sixteen” (Szesnastu z Richmond)[18][19][20].

We wrześniu 1920 roku w czasie trakcie wizyty Josepha Franklina Rutherforda w Wielkiej Brytanii zorganizowano trzy zgromadzenia i 12 publicznych zebrań. W sumie uczestniczyło w nich około 50 000 osób[21]. W 1926 roku zorganizowano zgromadzenia w londyńskim Alexandra Palace oraz Royal Albert Hall, na których przemawiał J.F. Rutherford. Przyjęto wówczas rezolucję „Świadectwo dla władców świata”, a J.F. Rutherford wygłosił wykład publiczny „Dlaczego chwieją się potęgi światowe – środek zaradczy”. W kongresach tych wzięło udział 10 000 osób, a następnego dnia tekst obu punktów ukazał się w londyńskiej prasie. Kongres ten przyczynił się do rozwoju działalności w Wielkiej Brytanii[22].

W latach 1926–1937 wielu brytyjskich wyznawców wyjechało prowadzić działalność kaznodziejską na innych kontynentach[23]. 11 września 1938 roku na kongresie w stolicy w Royal Albert Hall Joseph F. Rutherford wygłosił przemówienie „Spojrzyj faktom w oczy” do 10 tysięcy słuchaczy, a program był transmitowany przez stacje radiowe na 4 kontynentach na 49 innych zgromadzeniach w krajach angielskojęzycznych[24]. 28 lipca 1938 roku zarejestrowano Kingdom Hall Trust, niedochodową organizację religijną[17]. W roku 1939 osiągnięto liczbę 4375 głosicieli. W czasie II wojny światowej za zachowanie neutralności ponad 1500 z nich uwięziono[25].

Od roku 1937 do sierpnia 1942, gdy został deportowany z Wielkiej Brytanii, działalność nadzorował Albert D. Schroeder, późniejszy członek Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy[26]. Po nim sługą oddziału został mianowany Alfred Pryce Hughes, w tym czasie więziony za odmowę pełnienia służby wojskowej. Był on z tego powodu osadzony w więzieniu trzykrotnie, raz podczas I i dwa razy podczas II wojny światowej[27].

W dniach od 3 do 7 września 1941 roku na kongresie ogólnokrajowym w De Montfort Hall w Leicester obecnych było ponad 12 000 osób[28]. Główne punkty tego kongresu stanowiły odtworzone nagrania wykładów z kongresu, który odbył się w sierpniu 1941 roku w Saint Louis w Stanach Zjednoczonych. Ze względu na trwającą wojnę to pokojowe zgromadzenie odbiło się szerokim echem[22]. Rok później zanotowano liczbę ponad 12 430 głosicieli. We wrześniu 1942 roku w 9 miastach zorganizowano kongres pod hasłem „Nowy świat”; uczestniczyło w nim 11 300 osób.

Powojenny rozwój działalności[edytuj | edytuj kod]

Jedna z siedmiu Sal Zgromadzeń w Wielkiej Brytanii – w Surrey
Sala Zgromadzeń w budynku dawnego kina Forum w Northenden (Wielki Manchester)
Kongres okręgowy pod hasłem „Czuwajcie!” w Cardiff, 2009

Lata 40. XX wieku[edytuj | edytuj kod]

W listopadzie 1945 roku Wielką Brytanię odwiedzili Nathan Homer Knorr i Milton George Henschel[29].

W dniach od 3 do 6 lipca 1947 roku w Earls Court w Londynie odbył się kongres hasłem „Narody wysławiające Boga”. Wykładu publicznego „Nieprzemijający władca wszystkich narodów” wysłuchało ponad 18 tysięcy osób. Miejscowi Świadkowie Jehowy zakwaterowali w swoich mieszkaniach ponad 3000 delegatów. Odbywał się w czasie, gdy 80% autobusów zostało wycofanych z transportu miejskiego, co utrudniło dotarcie osób zaproszonych. Pomimo tego w kongresie wzięło udział ponad 5000 zainteresowanych, niebędących Świadkami Jehowy[30].

Lata 50. XX wieku[edytuj | edytuj kod]

W 1950 roku osiągnięto liczbę ponad 23 000 głosicieli. W latach 1950–1966 na kongresy międzynarodowe do Londynu przybyli delegaci z ponad 50 krajów. W roku 1951 kongres międzynarodowy pod hasłem „Czyste wielbienie” odbył się na stadionie Wembley[31]. W roku 1955 w kongresie pod hasłem „Tryumfujące Królestwo” w Londynie brało udział 41 970 osób. W 1958 roku przekroczono liczbę 40 000 głosicieli. 26 kwietnia 1959 roku otwarto nowe Biuro Oddziału w Mill Hill w Londynie[4]. W miarę zwiększających się potrzeb zwiększano liczbę pomieszczeń mieszkalnych[14].

Lata 60. XX wieku[edytuj | edytuj kod]

Następny kongres międzynarodowy pod hasłem „Zjednoczeni wielbiciele” odbył się w lipcu 1961 roku w Londynie. Brało w nim udział 48 970 osób. W 1963 roku osiągnięto liczbę prawie 52 000 głosicieli. W tym też roku Wielka Brytania była jednym z miejsc międzynarodowego kongresu okołoziemskiego pod hasłem „Wiecznotrwała dobra nowina” – grupa 583 delegatów z 27 państw przenosiła się do 27 wytypowanych miast kongresowych na całym świecie. W kongresie w Londynie uczestniczyło 50 111 osób[32][33]. W roku 1965 w Edynburgu i Londynie odbył się kongres międzynarodowy pod hasłem „Słowo prawdy”. W 1967 roku utworzono pierwsze zbory obcojęzyczne. W roku 1969 na kongresie międzynarodowym pod hasłem „Pokój na ziemi” w Londynie obecne były delegacje z 63 krajów, liczba obecnych wyniosła 82 416, a 2215 osób zostało ochrzczonych.

Lata 70. XX wieku[edytuj | edytuj kod]

W 1974 roku zanotowano liczbę 75 235 głosicieli. Rok później otwarto Salę Zgromadzeń w Manchesterze. W roku 1978 odbył się w trzech miastach (w Edynburgu, Londynie i Sheffield) kongres międzynarodowy pod hasłem „Zwycięska wiara”, w którym wzięło udział 111 099 osób.

Gdy w roku 1976 wprowadzono Komitety Oddziału; pierwszym jego koordynatorem w Wielkiej Brytanii został Wilfred Gooch. W komitecie usługiwali wraz z nim: John E. Barr, Pryce Hughes, Philip Rees oraz John Wynn[34].

Lata 80. XX wieku[edytuj | edytuj kod]

W roku 1983 w De Montfort Hall w Leicester zorganizowano doroczne walne zgromadzenie Towarzystwa Biblijnego i Traktatowego – Strażnica, w którym uczestniczyło 13 członków Ciała Kierowniczego oraz 3671 delegatów. Kolejnych 1500 osób wysłuchało programu w pobliskiej Sali Zgromadzeń w Dudley[22]. W tym samym roku wybudowano pierwszą Salę Królestwa metodą szybkościową (w ciągu dwóch dni).

W roku 1980 w Wielkiej Brytanii zanotowano liczbę ponad 100 tysięcy Świadków Jehowy. W 1989 na kongresach międzynarodowych odbywających się pod hasłem „Prawdziwa pobożność” w Polsce obecnych było 721 brytyjskich delegatów. W następnych latach delegaci uczestniczyli w kongresach międzynarodowych m.in. w Berlinie, Pradze, Budapeszcie, Moskwie, Kijowie i innych miastach także w Afryce, Azji i Ameryce.

Lata 90. XX wieku[edytuj | edytuj kod]

W 1993 roku nieopodal Biura Oddziału ukończono budowę drukarni i kompleksu biurowców o łącznej powierzchni użytkowej 18 500 m²[14]. W tym samym roku działalność prowadziło ponad 127 000 głosicieli. W czerwcu 1994 korporacja Kingdom Hall Trust zmieniła nazwę na London Company of Kingdom Witnesses i w tym samym roku otrzymała od Lorda Kanclerza certyfikat zaufanej korporacji[17].

W 1998 roku zorganizowano 9 kongresów międzynarodowych pod hasłem „Boża droga życia” z udziałem delegatów z ponad 60 krajów. 8 października 1999 roku zarejestrowano Watch Tower Bible and Tract Society of Britain, niedochodową organizację działającą na rzecz rozwoju religijnego – jako prawnego przedstawiciela Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania z siedzibą w Stanach Zjednoczonych[17].

Lata 2000–2009[edytuj | edytuj kod]

W roku 2000 do Komitetu Oddziału należeli: John Andrew, Jack Dowson, Ron Drage, Dennis Dutton, Peter Ellis, Stephen Hardy, Bevan Vigo oraz John Wynn[34]. W tym samym roku w kraju korzystano z 7 Sal Zgromadzeń: Northenden (Wielki Manchester), Londyn, Dudley, Surrey, East Pennine, Bristol i Edgware).

Przykładowe Sale Królestwa
w Wielkiej Brytanii
Sala Królestwa w Crawley
Sala Królestwa w East Grinstead
Sala Królestwa w Burgess Hill
Sala Królestwa w Peacehaven
Sala Królestwa w Worthing
Sala Królestwa w Leeds

Lata 2010–2019[edytuj | edytuj kod]

W 2012 roku oprócz zborów angielskojęzycznych działało 70 zborów i ponad 80 grup obcojęzycznych[35] w ponad 50 językach[e]. Działalność głoszenia jest również prowadzona w językach lokalnych: irlandzkim, szkockim i walijskim[36]. W roku 2014 osiągnięto liczbę 138 515 głosicieli.

W dniach 22–24 sierpnia 2014 roku w Londynie odbył się kongres międzynarodowy pod hasłem „Szukajmy najpierw Królestwa Bożego![37][38]. W lipcu 2016 roku delegacja Świadków Jehowy z Wielkiej Brytanii uczestniczyła w kongresie specjalnym pod hasłem „Lojalnie trwajmy przy Jehowie!” w Paryżu, a w lipcu 2017 roku w kongresie specjalnym pod hasłem „Nie poddawaj się!” w Toronto[39]. W lipcu 2018 roku w Oslo w Norwegii oraz w Kolombo w Sri Lance odbyły się kongresy specjalne pod hasłem „Bądź odważny!” z udziałem delegacji z Wielkiej Brytanii[40].

12 stycznia 2019 roku ogłoszono wydanie „Chrześcijańskich Pism Greckich w Przekładzie Nowego Świata” (Nowego Testamentu) w brytyjskim języku migowym[41].

W Wielkiej Brytanii do marca 2018 roku działała jedna z największych drukarni Towarzystwa Strażnica[42]. Drukowała miesięcznie ponad 14 milionów egzemplarzy czasopism w 33 językach i wysyłała je do około 10 tysięcy zborów w 70 krajach. W sumie rocznie drukowała przeszło 200 milionów czasopism oraz broszur i wysyłała je do 100 krajów. Zadania związane z drukowaniem na potrzeby Oddziału Wielka Brytania przejął Oddział Europa Środkowa w Selters w Niemczech[43].

W roku 2014 rozpoczęto przygotowania do budowy nowej siedziby Biura Oddziału w Temple Farm koło miejscowości Chelmsford. 34-hektarową działkę zaczęto przygotowywać pod budowę w kwietniu 2015 roku, a prace budowlane zakończono pod koniec 2019 roku[4][44][45][46][47][48]. Rada miasta Chelmsford uznała, że wyda Świadkom Jehowy zgodę na budowę nowego obiektu, jeśli proponowany przez nich plan uzyska w klasyfikacji BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method) ocenę co najmniej bardzo dobrą. Projekt budowy i metody budowlane w procesie certyfikacji BREEAM zostały sklasyfikowane jako Outstanding (wybitne), czyli otrzymały najwyższą możliwą ocenę. Do tej pory tak wysoko oceniono tylko jeden obiekt[49]. Przy budowie pracowało przeszło 11 000 wolontariuszy.

12 stycznia 2019 roku w Dudley wydano tłumaczenie Ewangelii według Mateusza na brytyjski język migowy[50].

Lata 20. XXI wieku[edytuj | edytuj kod]

1 stycznia 2020 roku rozpoczęto przeprowadzkę do nowego obiektu Betel koło Chelmsford, którą zakończono na początku marca 2020 roku[51]. Kompleks składa się z dwóch budynków gospodarczych, budynku biurowego, sześciu budynków mieszkalnych dla 400 osób, wielofunkcyjnego budynku z audytorium, jadalnią i Salą Królestwa[43].

W 2020 roku osiągnięto liczbę 141 412 głosicieli[52].

25 czerwca 2022 roku Peter Bell z brytyjskiego Komitetu Oddziału ogłosił wydanie Chrześcijańskich Pism Greckich w Przekładzie Nowego Świata w języku walijskim. Język ten ma około pół miliona użytkowników. Program był transmitowany na żywo z jednej z Sal Królestwa w Walii. Wysłuchało go 2057 osób zebranych w Salach Królestwa w Walii oraz Argentynie. Językiem tym posługuje się 270 głosicieli w 3 zborach i 2 grupach[53][54].

W miejscowym Biurze Oddziału pracują wolontariusze pochodzący z 35 krajów. Miejscowe Biuro Tłumaczeń dokonuje tłumaczeń na 11 języków, w tym na irlandzki, szkocki, walijski i brytyjski język migowy[55]. W Biurze Oddziału działa również Regionalny Zespół Wideo[56]. Dla zwiedzających udostępniono trzy wystawy: „Nasze dziedzictwo”, „Biblia w Wielkiej Brytanii” oraz „Działy Biura Oddziału w Wielkiej Brytanii”[3].

Kongresy regionalne organizuje się w 26 językach – również w języku polskim.

Zbory polskojęzyczne[edytuj | edytuj kod]

Historia. W roku 1923 zbór polskojęzyczny w Londynie z liczbą 1029 osób obecnych na Pamiątce śmierci Jezusa zajął pierwsze miejsce na liście ogólnoświatowej ułożonej według grup językowych.

W 2010 roku na kongresie pod hasłem „Trwaj przy Jehowie!” w Coventry było zgromadzonych około 2500 wyznawców z polskojęzycznych zborów w Wielkiej Brytanii, a cały program przedstawiono w języku polskim. Ochrzczono 52 nowych członków.

Zbory i grupy polskojęzyczne. W Wielkiej Brytanii działa 49 zborów (w tym 6 zborów w Londynie) i 5 grup polskojęzycznych, należących do 4 obwodów polskojęzycznych: EU Polish 1, 2, 3, 4.

  • Anglia. Zbory w Bedford, Bicester, Birmingham, Bournemouth, Bracknell, Bristolu, Cheltenham, Chester, Corby, Coventry, Crawley, Crewe, Dartford, Derby, Doncaster, Eastbourne, Hull, Leeds, Leicester, Liverpool, Londynie (6), Luton, Manchesterze (2), Milton Keynes, Morecambe, Morley, Nottinngham, Northampton, Paington, Peterborough, Rugby, Slough, Southampton i West Bromwich, a grupy w Ipswich, King’s Lynn, Mildenhall oraz Southend-on-Sea.
  • Irlandia Północna. Zbór w Belfaście i grupa w Dungannon.
  • Szkocja. Zbory w Aberdeen, Dundee, Edynburgu, Glasgow (2) i Inverness.
  • Walia. Zbory w Cardiff i Llanelli[57].

Do 2019 roku kongresy regionalne w j. polskim odbywały się w Londynie, natomiast zgromadzenia obwodowe odbywają się w Salach Zgromadzeń w Londynie, Bristolu, Dudley, East Pennine, Manchesterze i Surrey[58].

Zbór romskojęzyczny (Polska Roma)[edytuj | edytuj kod]

W Londynie działa zbór romskojęzyczny (w dialekcie języka romskiego Polska Roma, używanym przez polskich Romów)[59][60][61][62].

Historia. Co najmniej od lat 90. XX wieku Romowie, którzy przybyli z Polski, w coraz większym stopniu zostają Świadkami Jehowy. Na pierwszą uroczystość Pamiątki śmierci Jezusa Chrystusa w języku romskim, przyszło około 250 osób[62]. W marcu 2016 roku przemówienie biblijne z okazji takiej uroczystości było transmitowane również do grup tego języka w Polsce. W kwietniu tego samego roku zorganizowano specjalną kampanię ewangelizacyjną w tym języku[63]. W 2017 roku grupy romskojęzyczne działały przy dwóch zborach polskojęzycznych (London Polish East oraz London Polish Wimbledon). W listopadzie 2020 roku odbyło się pierwsze w historii zgromadzenie obwodowe w tym języku (z uwagi na pandemię COVID-19 w formie online; również w roku 2021 i 2022 odbyły się w taki sam sposób). W 2021 roku z połączenia dwóch grup w Londynie powstał zbór. W kwietniu 2023 roku w Northumberland Park w Londynie odbyło się pierwsze w tym języku zgromadzenie obwodowe z osobistym udziałem obecnych, w tym samym miejscu zaplanowano kolejne[64].

Świadkowie Jehowy w brytyjskich terytoriach zależnych[edytuj | edytuj kod]

Świadkowie Jehowy na Anguilli[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Świadkowie Jehowy na Anguilli.
Mapa konturowa Anguilli, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „The Valley”
Sala Królestwa na Anguilli

Świadkowie Jehowy na Anguilli – społeczność wyznaniowa na Anguilli, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2022 roku 67 głosicieli, należących do 1 zboru[65]. Na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej zgromadziło się 208 osób (2022)[2]. Działalność miejscowych głosicieli koordynuje Amerykańskie Biuro Oddziału w Wallkill w Stanach Zjednoczonych[66].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1914 roku rozpoczęto działalność kaznodziejską, a podczas II wojny światowej działalność ta została zakazana. W roku 1948 misjonarze, absolwenci Szkoły Gilead z łodzi Sibia rozpoczęli regularną działalność misyjną. W 1952 roku zanotowano pierwszego miejscowego głosiciela, a dwa lata później dwóch. W 1957 roku powstał 7-osobowy zbór. W 1964 roku liczba głosicieli przekroczyła 10 osób, a w 1988 roku – 20. 10 lat później zanotowano liczbę 30 głosicieli, a w roku 2005 powstał drugi zbór. W 2007 roku przekroczono liczbę 50 głosicieli, a rok później 60. 25 października 2009 roku w Las Bay odbył się kongres pod hasłem „Czuwajcie!” z udziałem prawie 500 Świadków Jehowy z Anguilli, St. Martin, St. Maarten, Statia (Sint Eustatius) i z innych pobliskich wysp. W 2020 osiągnięto liczbę 65 głosicieli.

Świadkowie Jehowy na Bermudach[edytuj | edytuj kod]

Mapa konturowa Bermudów
Sale Królestwa na Bermudach

Świadkowie Jehowy na Bermudach – społeczność wyznaniowa na Bermudach, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2022 roku 443 głosicieli, należących do 5 zborów[67] oraz 4 grup (hiszpańskojęzycznej, portugalskojęzycznej, tagalskojęzycznej i amerykańskiego języka migowego). W 2022 roku na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej zgromadziły się 963 osoby[2]. Działalność miejscowych głosicieli koordynuje Amerykańskie Biuro Oddziału w Wallkill w Stanach Zjednoczonych[68][69].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Działalność zainicjowało trzech misjonarzy Szkoły Gilead w 1945 roku[70], w lutym 1947 roku na Bermudy dotarli kolejni. W roku 1949 zanotowano liczbę 8 głosicieli. Rok później powstał pierwszy zbór w Hamilton[71]. Następował rozwój działalności, przybywało głosicieli (10 w 1951 roku, 20 w 1953 roku, 60 w 1962 roku i 108 w 1964 roku). W roku 1965 w Sali Królestwa w Hamilton odbył się kongres pod hasłem „Słowo prawdy[72], a w roku 1966 kongres pod hasłem „Synowie Boży – synami wolności”. W roku 1970 powstał drugi zbór, a w 1974 trzeci – osiągnięto liczbę 167 głosicieli. W roku 1975 działalność kaznodziejską prowadziło 200 głosicieli. Dwa lata później utworzono czwarty zbór. W 1985 roku zanotowano liczbę 328 głosicieli, w roku 1994 – 419, w 2011 roku – 513, a w roku 2018 – 521. Sale Królestwa znajdują się w Hamilton, St. George’s oraz w Southampton[57].

Mapa konturowa Brytyjskich Wysp Dziewiczych, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Road Town”, natomiast po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Spanish Town”
Sale Królestwa na Brytyjskich Wyspach Dziewiczych

Świadkowie Jehowy na Brytyjskich Wyspach Dziewiczych[edytuj | edytuj kod]

Świadkowie Jehowy na Brytyjskich Wyspach Dziewiczych – społeczność wyznaniowa na Brytyjskich Wyspach Dziewiczych, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2022 roku 218 głosicieli, należących do 4 zborów[73]. W 2022 roku na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej zgromadziło się 765 osób[2]. Działalność miejscowych głosicieli koordynuje Amerykańskie Biuro Oddziału w Wallkill w Stanach Zjednoczonych[69].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Działalność zainicjowali misjonarze, absolwenci Szkoły Gilead i w styczniu 1947 roku zanotowano liczbę 8 głosicieli. W roku 1948 inni misjonarze z łodzi Sibia rozpoczęli regularną działalność misyjną na różnych wyspach archipelagu. W 1951 roku powstał pierwszy zbór. W 1958 roku kilku delegatów było obecnych na kongresie międzynarodowym pod hasłem „Wola Boża” w Nowym Jorku. Następował rozwój działalności, przybywało głosicieli. W latach 70. XX wieku na wyspie Tortola powstała Sala Królestwa dla ówczesnych 40 Świadków Jehowy głównie z tej wyspy. Rok później było ich ponad 50. W roku 2009 ich liczba wynosiła 236 osób. W 2010 roku powstał czwarty zbór, a liczba głosicieli wzrosła do 254. W 2012 roku zanotowano liczbę 272 głosicieli. We wrześniu 2017 roku zorganizowano pomoc humanitarną dla poszkodowanych przez huragan Irma[74][75][76]. Sale Królestwa znajdują się w Road Town oraz Spanish Town[57].

Świadkowie Jehowy na Falklandach[edytuj | edytuj kod]

Mapa konturowa Falklandów, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Stanley”
Sala Królestwa na Falklandach

Świadkowie Jehowy na Falklandach – społeczność wyznaniowa na Falklandach, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2022 roku 16 głosicieli, należących do 1 zboru[77] (w tym grupa hiszpańskojęzyczna), który korzysta z Sali Królestwa w Stanley[78]. W 2022 roku na corocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej zgromadziło się 20 osób[2]. Działalność miejscowych głosicieli koordynuje brytyjskie Biuro Oddziału[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1954 roku działalność kaznodziejską zapoczątkowało dwóch misjonarzy, absolwentów Szkoły Gilead. W 1963 roku zanotowano liczbę 5 głosicieli. Dziesięć lat później powstał zbór. W 1980 roku przybyła brytyjska rodzina współwyznawców. W 2018 roku zanotowano najwyższą liczbę głosicieli w historii – 15. Biuro Oddziału w Chile dwa razy w roku wysyła tam nadzorcę obwodu, w celu złożenia wizyty w miejscowym zborze[79].

Świadkowie Jehowy w Gibraltarze[edytuj | edytuj kod]

Świadkowie Jehowy w Gibraltarze – społeczność wyznaniowa w Gibraltarze, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2022 roku 159 głosicieli, należących do 2 zborów[80] – angielsko- i hiszpańskojęzycznego. W 2022 roku na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej zgromadziło się 179 osób[2]. Działalność miejscowych głosicieli koordynuje hiszpańskie Biuro Oddziału w Torrejón de Ardoz pod Madrytem.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Działalność rozpoczęto w 1960 roku, założono 19-osobowy zbór. W 1983 roku przekroczono liczbę 100 głosicieli. W 1987 roku osiągnięto liczbę 137 głosicieli. W 1988 roku założono drugi zbór. W październiku 2008 roku w ciągu dwóch dni wybudowano i otwarto nową Salę Królestwa, w której budowie pomagali hiszpańscy współwyznawcy[81].

Świadkowie Jehowy na Kajmanach[edytuj | edytuj kod]

Mapa konturowa Kajmanów, blisko lewej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „George Town”, natomiast blisko lewej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „West Bay”
Sale Królestwa na Kajmanach

Świadkowie Jehowy na Kajmanach – społeczność wyznaniowa na Kajmanach, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2022 roku 280 głosicieli, należących do 3 zborów[82]. W 2022 roku na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej zgromadziło się 638 osób[2]. Działalność miejscowych głosicieli koordynuje Amerykańskie Biuro Oddziału w Wallkill w Stanach Zjednoczonych[69].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W roku 1929 na Wielki Kajman przybył po raz pierwszy jamajski współwyznawca – Patrick Davidson i ponownie w roku 1937. W roku 1950 przybyło dwóch misjonarzy Szkoły Gilead. Dziewięć lat później założono 12-osobowy zbór. W roku 1972 osiągnięto liczbę 21 głosicieli, a trzy lata później przekroczono liczbę 30 głosicieli. W 1982 roku na Kajmany wysłano dalszych misjonarzy, rok później przekroczono liczbę 50 głosicieli. W roku 1987 głosiciele mieszkali na Cayman Brac. W 1988 roku działało 60 głosicieli, w 1993 roku przekroczono liczbę 100. W 2001 roku powstał drugi zbór, trzy lat później trzeci. W 2006 roku przekroczono liczbę 200 głosicieli. W 2007 roku na Pamiątce śmierci Jezusa Chrystusa było obecnych 675 osób – około 1,5% mieszkańców. W 2020 roku zanotowano liczbę 289 głosicieli.

Mapa konturowa Montserratu, po lewej znajduje się punkt z opisem „Saint Peter’s”
Sala Królestwa na Montserracie

Świadkowie Jehowy na Montserracie[edytuj | edytuj kod]

Świadkowie Jehowy na Montserracie – społeczność wyznaniowa na Montserracie, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2022 roku 36 głosicieli, należących do 1 zboru[83]. W 2022 roku na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej zgromadziły się 132 osoby[2]. Działalność miejscowych głosicieli koordynuje Amerykańskie Biuro Oddziału w Wallkill w Stanach Zjednoczonych[84].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Działalność kaznodziejską rozpoczęto w 1914 roku. W roku 1916 zebrania religijne odbywały się w domu Jamesa Lyncha w Plymouth. W 1919 w zgromadzeniu na Barbadosie uczestniczył W.H. Rock, który na wyspę zaprosił Williama R. Browna. Na Montserrat przybył w roku 1920, brał udział w działalności kaznodziejskiej oraz wyświetlał Fotodramę stworzenia[85][86][87]. W 1936 roku Charles Payne wyposażony w samochód z megafonem wygłaszał przemówienia religijne. Jednakże dopiero po II wojnie światowej nastąpił jej szybszy rozwój. W roku 1945 na wyspie było dwóch głosicieli. W latach 50. XX wieku działalność prowadziła ośmioosobowa rodzina. Rozwój działalności nastąpił, gdy w roku 1966 przybyli misjonarze, absolwenci Szkoły Gilead. W latach 70. XX wieku działało około 30 głosicieli, z których większość ze względów ekonomicznych opuściła wyspę. We wrześniu 2017 roku zorganizowano pomoc humanitarną dla poszkodowanych przez huragan Irma[75]. W 2020 roku zanotowano liczbę 40 głosicieli[52]. Sala Królestwa znajduje się w Saint Peter’s[57].

Świadkowie Jehowy na Turks i Caicos[edytuj | edytuj kod]

Mapa konturowa Turks i Caicos
Sale Królestwa na Turks i Caicos

Świadkowie Jehowy na Turks i Caicos – społeczność wyznaniowa na Turks i Caicos, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2022 roku 352 głosicieli, należących do 7 zborów[88]. W 2022 roku na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej zgromadziło się 976 osób[2]. Działalność miejscowych głosicieli koordynuje Amerykańskie Biuro Oddziału w Wallkill w Stanach Zjednoczonych[69].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Działalność kaznodziejską zapoczątkowali w 1948 roku misjonarze, absolwenci Szkoły Gilead. W 1959 roku zanotowano liczbę 7 głosicieli. W roku 1982 było ich 30, a w 1989 roku – 50. W 1995 roku zanotowano liczbę 110 głosicieli. W 2010 roku liczba ta wzrosła do 273 głosicieli, powstały też dwa nowe zbory. Rok później zanotowano liczbę 299 głosicieli. W 2012 roku osiągnięto liczbę 332 głosicieli. W 2013 roku powstał szósty zbór. We wrześniu 2017 roku zorganizowano pomoc humanitarną dla poszkodowanych przez huragan Irma[75][74]. W 2021 roku powstał siódmy zbór. We wrześniu 2022 roku zorganizowano pomoc humanitarną dla poszkodowanych przez huragan Fiona[89]. Sale Królestwa znajdują się na wyspach Grand Turk Island, Providenciales oraz North Caicos[57].

Świadkowie Jehowy na Wyspie Świętej Heleny[edytuj | edytuj kod]

Sala Zgromadzeń na Wyspie Świętej Heleny (przedmieścia Jamestown)

Świadkowie Jehowy na Wyspie Świętej Heleny – społeczność wyznaniowa na Wyspie Świętej Heleny, należąca do ogólnoświatowej wspólnoty Świadków Jehowy, licząca w 2022 roku 116 głosicieli (co stanowi przeszło 3% populacji; jeden głosiciel przypada na 36 mieszkańców – najwyższy wskaźnik w świecie), należących do 3 zborów[90]. W 2022 roku na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej zgromadziły się 283 osoby (ponad 7% mieszkańców)[2]. Działalność miejscowych głosicieli koordynuje południowoafrykańskie Biuro Oddziału.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1933 roku dwaj Świadkowie Jehowy na krótko odwiedzili wyspę. Nowym wyznaniem zainteresował się Tom Scipio, policjant i diakon Kościoła baptystów. Wkrótce opuścił Kościół wraz z 12 innymi jego członkami. Potem otrzymali z nowojorskiego Biura Głównego Świadków Jehowy gramofony z nagraniami wykładów biblijnych. Nowi wyznawcy przemierzali wyspę i odtwarzali te nagrania. W 1951 roku przyjechał na rok pierwszy przedstawiciel Towarzystwa Strażnica, pochodzący z Afryki Południowej Jacobus van Staden. Z czasem utworzono dwa zbory, jeden w Levelwood, a drugi w Jamestown. W 1958 roku George Scipio (pierwszy dentysta na wyspie) reprezentował Wyspę Świętej Heleny w dwuminutowym wystąpieniu na kongresie pod hasłem „Wola Boża” w Nowym Jorku. Liczba głosicieli szybko rosła, w roku 1998 było ich 160, jednak wielu opuściło wyspę, przenosząc się w inne miejsca – w 2014 roku działalność prowadziło około 120 głosicieli; na uroczystość Pamiątki corocznie przybywa od 6 do 10% mieszkańców wyspy. W 2010 roku powstał trzeci zbór. Sala Królestwa znajduje się w Half Tree Hollow[57].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Sprawozdanie z działalności Świadków Jehowy w Wielkiej Brytanii obejmuje Anglię, Szkocję i Walię. Natomiast działalność w Irlandii Północnej jest podawana łącznie z Irlandią.
  2. Wraz z wyznawcami na Guernsey – około 200 w 2 zborach, na Jersey – około 300 w 3 zborach, na Man – około 120 w 1 zborze oraz około 60 na Hebrydach, Orkadach, Szetlandach i na Pitcairn, gdzie działają czasowo lub prowadzą działalność listownie – w 1975 dostarczono tam 60 egz. Biblii w Przekładzie Nowego Świata dla każdego mieszkańca wyspy.
  3. W związku z pandemią COVID-19 od 14 marca 2020 do 31 sierpnia 2022 roku działalność od domu do domu była zawieszona (prowadzona była listownie, telefonicznie, w formie elektronicznej, od 31 maja 2022 roku wznowiono publiczną działalność ewangelizacyjną). Od 1 kwietnia 2022 roku program uroczystości Pamiątki śmierci Jezusa Chrystusa oraz zebrań zborowych przeprowadza się ponownie w Sali Królestwa oraz w formie „hybrydowej” (wszyscy uczestnicy w Sali Królestwa i odbierający program transmitowany przez wideokonferencje mogą brać czynny udział w punktach i dyskusjach). Do 31 grudnia 2022 roku wstrzymano organizowanie kongresów regionalnych i zgromadzeń obwodowych z osobistym udziałem obecnych. Ich program został zamieszczony w oficjalnym serwisie internetowym jw.org.
  4. Byli to: rodzeni bracia Clarence i Stafford Hal, Charles Rowland Jackson, Leonard Renton oraz Charles Herbert Senior.
  5. Zebrania odbywają się w ponad 40 językach m.in. w: amharskim, angielskim, arabskim, bengalskim, brytyjskim migowym, bułgarskim, chińskim (mandaryńskim, katalońskim), chorwackim, czeskim, francuskim, ga, greckim, gudżarackim, hindi, hiszpańskim, irlandzkim, japońskim, joruba, katalońskim, khmerskim, koreańskim, kreolskim (Gwinea Bissau), lingala, litewskim, nepalskim, pendżabskim, perskim, polskim, portugalskim, romani (Polska), rosyjskim, rumuńskim, słowackim, somalijskim, sylheti (Bangladesz), tagalskim, tajskim, tamilskim, tigrinia, tureckim, twi, ukraińskim, urdu, walijskim, węgierskim, wietnamskim i włoskim.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Wielka Brytania – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].
  2. a b c d e f g h i j Watchtower, Sprawozdanie z działalności Świadków Jehowy w poszczególnych krajach w roku 2022 [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].
  3. a b Watchtower, Biuro Oddziału w Wielkiej Brytanii [online], jw.org [dostęp 2020-09-30].
  4. a b c d e Watchtower, Sprawozdanie z Wielkiej Brytanii [online], jw.org, 29 lutego 2016 [dostęp 2016-02-29].
  5. Watchtower, Kontakt z lokalnym przedstawicielem [online], jw.org [zarchiwizowane z adresu 2017-11-20].
  6. Watchtower, Kontakt z lokalnym przedstawicielem [online], jw.org [zarchiwizowane z adresu 2018-01-19].
  7. Watchtower, Kontakt z lokalnym przedstawicielem [online], jw.org [zarchiwizowane z adresu 2018-01-19].
  8. Watchtower, Kontakt z lokalnym przedstawicielem [online], jw.org [zarchiwizowane z adresu 2018-01-19].
  9. Watchtower, Kontakt z lokalnym przedstawicielem [online], jw.org [zarchiwizowane z adresu 2018-01-19].
  10. Watchtower, Kontakt z lokalnym przedstawicielem [online], jw.org [zarchiwizowane z adresu 2018-01-19].
  11. Watchtower, Kontakt z lokalnym przedstawicielem [online], jw.org.
  12. Watchtower, Kontakt z lokalnym przedstawicielem [online], jw.org [zarchiwizowane z adresu 2017-11-20].
  13. Watchtower, Coraz więcej krajów w „klubie stutysięczników” [online], jw.org, 2015 [dostęp 2015-09-06].
  14. a b c d Pierwsze utworzono sto lat temu, „Przebudźcie się!”, LXXXI, Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe, 22 grudnia 2000, s. 17–19, ISSN 1234-1169.
  15. Fredrick Zydek, Charles Taze Russell – jego życie i czasy. Człowiek, Millennium i posłannictwo, Białogard: Wydawnictwo „Straż”, 2016, s. 142, 143, ISBN 978-83-935132-6-0.
  16. Dzieje Świadków Jehowy w czasach nowożytnych. Stany Zjednoczone Ameryki, Nadarzyn: Towarzystwo Strażnica, s. 17.
  17. a b c d Status prawny w Unii Europejskiej, Watchtower, 2016, s. 2 (ang.).
  18. Watchtower, Wytrwali w „godzinie próby”, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXXIV, Towarzystwo Strażnica, 15 maja 2013, s. 31, 32, ISSN 1234-1150.
  19. Watchtower, Próba wiary, „Przebudźcie się!”, LXXXV, Towarzystwo Strażnica, 22 lutego 2004, s. 12, 13, ISSN 1234-1169.
  20. Watchtower, Nadzieje rosną w miarę zbliżania się terminu rozprawy przed Sądem Najwyższym [online], jw.org, 24 sierpnia 2018 [dostęp 2018-08-31].
  21. Watchtower, 1920 – sto lat temu, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, październik 2020, s. 2–5.
  22. a b c Watchtower, Sowita nagroda za świętą służbę, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXII, Towarzystwo Strażnica, 1 grudnia 1997, s. 25–28, ISSN 1234-1150.
  23. Watchtower, „Głosiciele Królestwa w Wielkiej Brytanii, ocknijcie się!”, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXXVII, Towarzystwo Strażnica, listopad 2016, s. 31, 32, ISSN 1234-1150.
  24. Świadkowie Jehowy – historia żywej wiary, część 2: Niech zajaśnieje światło [online], jw.org, 2011 [dostęp 2015-01-12].
  25. Watchtower, Dlaczego Świadkowie Jehowy nie biorą udziału w wojnach?, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXIX, Towarzystwo Strażnica, 1 lipca 2008, s. 22, ISSN 1234-1150.
  26. Watchtower, ‛Miał upodobanie w prawie Jehowy’, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXVII, Towarzystwo Strażnica, 15 września 2006, s. 31, ISSN 1234-1150.
  27. Rocznik Świadków Jehowy 2000 ↓, s. 131, 132.
  28. Moje życie w organizacji Jehowy kierowanej duchem świętym, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, grudzień 1988, s. 23.
  29. Watchtower, Ciało Kierownicze dba o jedność — część 1 [online], jw.org, 2022 [dostęp 2022-09-05].
  30. 1948 Yearbook of Jehovah's Witnesses, Watchtower, 1948, s. 89 (ang.).
  31. The New World Society in Action [online], jw.org [dostęp 2015-09-03] (ang.).
  32. Watchtower, Niezapomniany kongres [online], jw.org [dostęp 2015-01-01].
  33. Dookoła świata ze Zgromadzeniem pod hasłem „Wiecznotrwała dobra nowina”, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Towarzystwo Strażnica, 1963, s. 7–12.
  34. a b Watchtower, Rocznik Świadków Jehowy 2000, Selters/Taunus: Towarzystwo Strażnica, 2000, s. 132, ISBN 83-86930-36-5.
  35. Wielka Brytania, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, CXXXIV, Watch Tower Bible and Tract Society, 15 maja 2013, s. 2, ISSN 1234-1150.
  36. Watchtower, Głoszenie dobrej nowiny w językach używanych w Wielkiej Brytanii i Irlandii [online], jw.org, 21 lipca 2015 [dostęp 2015-07-22].
  37. Rocznik Świadków Jehowy 2016, Nowy Jork: Towarzystwo Strażnica, 2016, s. 66, 67.
  38. Rozpoczyna się seria międzynarodowych kongresów Świadków Jehowy [online], jw.org.
  39. Watchtower, Kongresy specjalne 2017 [online], jw2017.org, 1 października 2016 [dostęp 2017-09-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-29].
  40. Watchtower, Kongresy specjalne 2018 [online], jw2018.org, 10 września 2017 [dostęp 2017-09-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-29].
  41. Watchtower, A Bible in the Language of Everyday Life. Release of the New World Translation of the Christian Greek Scriptures [online], jw.org, 13 stycznia 2019 [dostęp 2020-03-30] (ang.).
  42. Watchtower, Sprawozdanie Komitetu Wydawniczego za rok 2018 [online], jw.org, 18 lipca 2019 [dostęp 2019-07-23].
  43. a b Watchtower, Rodzina Betel w Wielkiej Brytanii przeprowadza się do nowego obiektu w Chelmsford [online], jw.org, 16 stycznia 2020 [dostęp 2020-02-23].
  44. Watchtower, Sprawozdanie z budowy nowej siedziby brytyjskiego Biura Oddziału [online], jw.org, 3 sierpnia 2015 [dostęp 2015-08-09].
  45. Watchtower, Zdjęcia z budowy w Wielkiej Brytanii (1) (styczeń-sierpień 2015) [online], jw.org, 5 lutego 2016 [dostęp 2016-02-05].
  46. Watchtower, Zwiedzanie budowy nowego Biura Oddziału w Wielkiej Brytanii [online], jw.org, 22 lipca 2019 [dostęp 2019-07-23].
  47. Watchtower, Pracujemy z Jehową [online], jw.org, 22 grudnia 2018 [dostęp 2019-07-23].
  48. Watchtower, Dobiega końca budowa brytyjskiego Biura Oddziału – modelowego przykładu projektowania i odnowy krajobrazu [online], jw.org, 24 września 2019 [dostęp 2019-10-04].
  49. Watchtower, Nowe Biuro Oddziału Świadków Jehowy w Wielkiej Brytanii uzyskało w procesie certyfikacji BREEAM najwyższe oceny za projekt przyjazny dla środowiska [online], jw.org, 5 września 2017 [dostęp 2017-09-12].
  50. Watchtower, Wydanie Przekładu Nowego Świata w pięciu językach [online], jw.org, 14 stycznia 2019 [dostęp 2019-02-01].
  51. Watchtower, Zdjęcia z budowy w Wielkiej Brytanii (9) (od września 2019 do lutego 2020) [online], jw.org, 24 września 2020 [dostęp 2020-09-30].
  52. a b Watchtower, Sprawozdanie z działalności Świadków Jehowy na całym świecie w roku służbowym 2020 [online], jw.org.
  53. Watchtower, Nowy rekord tłumaczeniowy — wydanie Biblii w 13 językach w jeden weekend! [online], jw.org, 8 lipca 2022 [dostęp 2022-07-15].
  54. Watchtower, Beibl Mewn Iaith Bob Dydd [online], jw.org, 28 czerwca 2022 [dostęp 2022-07-18].
  55. Serdecznie witamy w Biurze Oddziału Świadków Jehowy. Wielka Brytania, Londyn: Watchtower, 2013.
  56. Watchtower, Sprawozdanie Komitetu Nauczania [online], jw.org, 3 lipca 2017 [dostęp 2017-07-03].
  57. a b c d e f Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2023-12-16].
  58. Wielka Brytania, j. polski: Zgromadzenia obwodowe [online], jw.org [dostęp 2022-12-25].
  59. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2022-11-19].
  60. Kamila Fiałkowska, Michał P. Garapich, Elżbieta Mirga-Wójtowicz, Krytyczna analiza naukowej ciszy, czyli dlaczego Romowie migrują (z naszego pola widzenia), Uniwersytet Warszawski. Ośrodek Badań nad Migracjami, czerwiec 2018, s. 20.
  61. Alicja Rut Rutowicz, Religijność Romów w opinii duszpasterzy w Polsce i w Wielkiej Brytanii, [w:] Rocznik Kolbuszowski [online], bazhum.muzhp.pl, 2016, s. 268, 269.
  62. a b Ośrodek Badań nad Migracjami, UW Kamila Fiałkowska i inni, Imigracyjne ścieżki polskich Romów [online], migracje.uw.edu.pl, 2020, s. 86.
  63. Watchtower, Sprawozdanie z Polski i Ukrainy [online], jw.org, 8 stycznia 2018 [dostęp 2022-12-12].
  64. j. romani (Polska): Zgromadzenia obwodowe [online], jw.org [dostęp 2023-12-16].
  65. Anguilla – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].
  66. Anguilla. Kontakt [online], jw.org.
  67. Bermudy – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].
  68. Watchtower, Kontakt. Bermudy [online], jw.org.
  69. a b c d Rocznik Świadków Jehowy 2015, Nowy Jork: Towarzystwo Strażnica, 2015, s. 41.
  70. 1956 Yearbook of Jehovah's Witnesses, Watchtower, 1956, s. 72, 73 (ang.).
  71. Rocznik Świadków Jehowy, Watchtower, 1949, s. 58, 59 (ang.).
  72. Watchtower, Zgromadzenia świadków Jehowy pod hasłem: „Słowo Prawdy”, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy” (8), 1966, s. 9–12.
  73. Brytyjskie Wyspy Dziewicze – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].
  74. a b Watchtower, Świadkowie Jehowy zwiększają tempo akcji niesienia pomocy po przejściu huraganów [online], jw.org, 19 stycznia 2018 [dostęp 2018-01-25].
  75. a b c Watchtower, Skutki przejścia huraganu Irma [online], jw.org [dostęp 2017-10-03].
  76. Watchtower, Dziękujemy Jehowie i nabieramy odwagi! [online], jw.org, 29 września 2017 [dostęp 2017-10-14].
  77. Falklandy – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].
  78. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-08-11].
  79. Watchtower, Zakończenie nauki przez 148 klasę Szkoły Gilead – Za kulisami [online], jw.org, 15 czerwca 2020 [dostęp 2020-06-15].
  80. Gibraltar – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].
  81. ‛Położyć tamę fali samolubstwa’, „Przebudźcie się!”, październik 2010, s. 29.
  82. Kajmany – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].
  83. Montserrat – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].
  84. Montserrat. Kontakt [online], jw.org.
  85. Rocznik Świadków Jehowy 2014, Nowy Jork: Towarzystwo Strażnica, 2014, s. 100, 101.
  86. Świadczenie na wyspach rozpoczęte w miodowym miesiącu, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, czerwiec 1984, s. 25, 26.
  87. 1979 Yearbook of Jehovah's Witnesses, Watchtower, 1979, s. 174 (ang.).
  88. Turks i Caicos – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].
  89. Watchtower, Huragan Fiona powoduje zniszczenia na Karaibach [online], jw.org, 26 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
  90. Wyspa Świętej Heleny – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2023-01-16].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]