Artykuły prasowe z dziennika lwowskiego „Gazeta Narodowa”: Aresztowania w Polsce i Sprawa polska za granicą.
„Gazeta Narodowa” była organem lwowskiej Rady Narodowej. Pierwszy numer ukazał się 19 IV 1848 r. Do 1 VII 1848 r. dziennik ten wychodził pod nazwą „Rada Narodowa”. Redaktorem naczelnym był Jan Dobrzański. Gazeta cieszyła się sporą popularnością, rozchodząc się w nakładzie kilku tysięcy egzemplarzy. Jako organ Rady Narodowej zamieszczała dokumenty, odezwy, rozporządzenia, a resztę łamów poświęcała bieżącym wydarzeniom, nie stroniąc przy tym od sensacji. Gazeta prezentowała poglądy liberalno–demokratyczne. Będąc w opozycji do rządu popierała autonomiczne dążenia narodów cesarstwa austriackiego. Bombardowanie Lwowa 2 XI 1848 r. i stan oblężenia miasta spowodowało wstrzymanie wydawania pisma.
Gazeta ponownie zaczęła się ukazywać 15 III 1862 r. Początkowo wydawana była dwa razy w tygodniu w małym formacie i skromnej szacie graficznej. Wkrótce zaczęła się ukazywać trzy razy w tygodniu. Również zmiany w zawartości i szacie zewnętrznej postępowały szybko. Od 1863 r. „Gazeta Narodowa” z powrotem stała się dziennikiem. Pierwszym wydawcą był Hipolit Stupnicki, a redaktorem odpowiedzialnym jego syn Karol. Faktycznie kierował pismem Karol Widman, historyk i działacz niepodległościowy, a po nim Leszek Wiśniowski. W lipcu 1862 r. wstąpił do redakcji Jan Dobrzański, a wraz z nim Ludwik Gumplowicz, Włodzimierz Baczyński, Ludwik Powidaj, Mieczysław Romanowski. Po aresztowaniu K. Stupnickiego, 9 III 1863 r. nowym redaktorem odpowiedzialnym został Powidaj, lecz już od 25 III 1863 w tym charakterze występował Dobrzański, który 2 dni później został redaktorem głównym „Gazety”, a od 15 X 1863 r. przejął dziennik na własność (do spółki z teściem Witalisem Snochowskim). „Gazeta Narodowa” utrzymywała status najpopularniejszego lwowskiego dziennika. W 1863 r. jej nakład wynosił 3200 egzemplarzy. Przystępny, popularny poziom artykułów, sensacyjne wiadomości, łatwość w czytaniu i przejrzysty układ pisma sprzyjał pozyskiwaniu czytelników.
Wybuch powstania styczniowego w Królestwie „Gazeta Narodowa”, podobnie jak reszta prasy galicyjskiej, skwitowała milczeniem. Ale już 30 I 1863 r. zamieściła manifest powstańczego Komitetu Centralnego, co spowodowało zawieszenie wydawania pisma na 6 tygodni. Pomimo, że w redakcji pracowali „czerwoni”, którzy jak np. L. Wiśniowski poszli do powstania, „Gazeta” popierała stronnictwo „białych”. Na łamach pisma sporo miejsca poświęcano opisom bitew i potyczek. Starannie opisywano zwycięstwa, pomijano natomiast klęski, aby podtrzymać nadzieje na sukces. Dziennik również sporo miejsca poświęcał stosunkowi innych państw do powstania styczniowego. W artykule z 27 października, analizowano reakcje państw europejskich wobec wydarzeń w zaborze rosyjskim i sprawę stosunku Francji do deklaracji angielsko-austriackiej wobec powstania. W tym samym numerze „Gazeta” donosiła o aresztowaniach w Warszawie, gdzie 24 i 25 października zatrzymano m.in. kilku księży i redaktora „Jutrzenki” Neufelda, z oburzeniem komentując represje władz rosyjskich. Po upadku powstania „Gazeta Narodowa” apelowała, żeby nie zaogniać stosunków z władzami galicyjskimi i rządem austriackim. Za popieranie powstania dziennikarzy nie ominęły procesy sądowe. Jan Dobrzański 30 VII 1864 r. skazany został na karę więzienia oraz utratę 300 złotych z dochodów z gazety, inni redaktorzy też otrzymali kary aresztu.
Miejsce: Lwów
Publikacja źródła: „Gazeta Narodowa” nr 170, 3 IX 1863; „Gazeta Narodowa” nr 214, 27 X 1863
Opis zewnętrzny: Oryg., j. polski, druk, 2 karty papierowe o wymiarach 375x520 mm
Miejsce przechowywania: Rząd Narodowy powstania 1863-1864. Archiwum Izby Obrachunkowej, sygn. 663, s. 117
Autor komentarza: Aleksander Wąsik