Afera Cambridge Analytica

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Afera Cambridge Analytica – skandal polityczny, który trwał przez całą 2. dekadę XXI wieku. Dane osobowe należące do około 87 milionów użytkowników Facebooka[1][2], w tym ponad 57 tysięcy Polaków[3], zostały zebrane bez ich zgody i wiedzy przez brytyjską firmę konsultingową Cambridge Analytica, głównie dla celów targetowania reklam politycznych[4]. O tej sprawie poinformowano po raz pierwszy w 2015 roku[5], a punktem kulminacyjnym okazały się zeznania Christophera Wylie’a z 2018 roku[6][7].

Dane były zbierane za pomocą stworzonej w 2013 roku przez Global Science Research aplikację "This Is Your Digital Life", należącego do rosyjskiego analityka danych Aleksandra Kogana[1][8]. Aplikacja, poprzez zadawanie pytań, miała na celu skomponowanie profilów psychologicznych jej użytkowników, oraz zbieranie danych na temat znajomych użytkowników Facebooka poprzez użycie Facebook Open Graph[1]. Cambridge Analytica wykorzystała później te dane jako wspomaganie statystyczne dla kampanii politycznych Donalda Trumpa i Teda Cruza z 2016 roku[9][10]. Firma została również oskarżona o wpływanie na wyniki brexitu, ale oficjalne śledztwo zlecone przez Cambridge Analytica nie potwierdziło tych oskarżeń w znacznej części[11][12] – aczkolwiek udowodnione zostało, że firma wspomagała ruch Leave.EU[13].

Skutkiem tego skandalu był ruch #DeleteFacebook, którego największa liczba uczestników była dostępna na Twitterze[14]. Ponad 54% użytkowników przyjrzało się swoim ustawieniom prywatności konta na Facebooku, 42% użytkowników ograniczyło sobie dostęp do serwisu na pewien czas, zaś 26% ankietowanych usunęło aplikację ze swoich telefonów[15]. Na Facebooka nałożono również dwie kary finansowe – z czego pierwsza, nałożona w lipcu 2019 roku przez Federalną Komisję Handlu wynosiła 5 miliardów dolarów[16], a druga, nałożona przez Urząd Ochrony Danych Osobowych Wielkiej Brytanii(inne języki) kilka miesięcy później, wynosiła 500 tysięcy funtów[17].

Omówienie[edytuj | edytuj kod]

Analityk Aleksandr Kogan został zatrudniony przez Cambridge Analytica, odnogę SCL Elections, celem utworzenia aplikacji nazwanej "This Is Your Digital Life"[18][19]. Po tym uruchomiono procedurę pozyskiwania zgód na wzięcie udziału w badaniu, w którym kilkaset tysięcy użytkowników Facebooka miało wypełnić płatną ankietę "dla celów naukowych"[18][20]. Facebook zezwolił tej aplikacji na zbieranie danych nie tylko na temat samych respondentów, ale też ich znajomych. W ten sposób Cambridge Analytica zebrała dane o milionach użytkowników[18].

Zbieranie danych osobowych przez Cambridge Analytica zostało ujawnione po raz pierwszy w grudniu 2015 roku przez Harry’ego Daviesa, dziennikarza The Guardiana. Według jego doniesień, firma współpracowała z senatorem USA Tedem Cruzem, wykorzystując dane o milionach użytkowników Facebooka, zebranych bez ich wiedzy[5]. Kolejne doniesienia opublikowano w listopadzie 2016 (McKenzie Funk) w New York Times Sunday Review[21], grudniu 2016 (Hannes Grasseger oraz Mikael Krogerus) w Das Magazin, przetłumaczone później przez Vice[22], w lutym 2017 (Carole Cadwalladr) w The Guardianie[23], oraz w marcu 2017 (Mattathias Schwartz) w The Intercept[24]. Według PolitiFactu, w swojej kampanii prezydenckiej z 2016 roku Donald Trump wykorzystywał dane o preferencjach politycznych Amerykanów, otrzymane od Cambridge Analytica[25].

Informacje na temat potencjalnego wycieku danych zostały opublikowane w marcu 2018 roku po otrzymaniu wskazówek od Christophera Wylie’a, sygnalisty oraz byłego pracownika Cambridge Analytica. Od 2017 roku anonimowo dostarczał informacje redakcji The Observera. Autorka artykułu, Carole Cadwalladr, zachęcała go do ujawnienia się jako sygnalista przez następny rok, mimo sprzeciwów zarówno Cambridge Analytica, a później również Facebooka[26]. Ona sama ujawniła również wezwania przedsądowe skierowane do The Guardiana oraz The Observera w Channel 4 News i The New York Times[27].

Redakcje The Guardiana i The New York Timesa opublikowały artykuły tego samego dnia, tj. 17 marca 2018[18][28]. Facebook stracił w przeciągu zaledwie kilku dni ponad 100 miliardów dolarów wartości rynkowej[29], a politycy zarówno ze Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii domagali się wyjaśnień od założyciela Facebooka, Marka Zuckerberga. Szeroka krytyka ze strony mediów sprawiła, że zeznawał przed Kongresem USA[30]. Meghan McCain zauważyła różnice między użyciem danych pochodzących od Cambridge Analytica, jak kampanii prezydenckiej Baracka Obamy z 2012 roku[31][32][33]. PolitiFact z kolei pozostał przy swojej wersji zdarzeń, w której dane wykorzystano "w celu rozprzestrzenienia się kampanii na coraz to większą liczbę osób", a nie w targetowaniu reklam politycznych na Facebooku[34].

Charakterystyka danych[edytuj | edytuj kod]

Liczby[edytuj | edytuj kod]

Redakcje Wired, The New York Times, oraz The Observer doniosły, że dane dotyczyły 50 milionów użytkowników Facebooka[18][28]. O ile Cambridge Analytica zapewniała, że liczba ta wynosiła zaledwie 30 milionów, Facebook potwierdził, że sprawa mogła dotyczyć nawet 87 milionów użytkowników[2], z czego znaczna większość (70,6 mln użytkowników) pochodziła ze Stanów Zjednoczonych[35]. Dodano również, że Kalifornia była stanem, z którego pochodziło najwięcej użytkowników dotkniętych aferą (6,7 mln użytkowników), później były Teksas (5,6 mln użytkowników) i Floryda (4,3 mln użytkowników)[36]. Aplikację pobrało zaledwie 270 tysięcy osób[37].

Informacje[edytuj | edytuj kod]

Facebook rozesłał wiadomość do osób, które mogły być objęte niniejszym skandalem, twierdząc, że dane przesłane do Cambridge Analytica mogły zawierać "profil publiczny, polubienia stron, datę urodzin oraz obecne miasto zamieszkania"[38]. Niektórzy użytkownicy aplikacji nadali uprawnienia również do dostępu do własnej osi czasu i wiadomości[39]. Dane były tak dokładne, że można było utworzyć szczegółowe profile psychologiczne tych osób[28]. Zawarte były również aktualne pozycje każdego z użytkowników[28]. Dla poszczególnych kampanii politycznych, informacje pozyskane z profili mogły sugerować, który rodzaj reklamy byłby najskuteczniejszy dla danej osoby znajdującej się w wybranym miejscu na wybranym wydarzeniu politycznym[28][40].

Użycie danych[edytuj | edytuj kod]

Kampania Teda Cruza[edytuj | edytuj kod]

Logo kampanii Teda Cruza

W 2016 roku senator Ted Cruz zatrudnił Cambridge Analytica do pomocy nad jego kampanią prezydencką[41]. Federalna Komisja Wyborcza odnotowała wydatek w wysokości 5,8 mln dolarów[41]. O ile Cambridge Analytica nie była znana w tamtym czasie, od tego momentu tworzyła indywidualne profile psychologiczne. Te dane były później używane w reklamach spersonalizowanych dla poszczególnych osób, które miały na celu zachęcić do oddania głosu na Cruza[41].

Kampania Donalda Trumpa[edytuj | edytuj kod]

Logo kampanii Donalda Trumpa przed wybraniem Mike’a Pence’a jako wiceprezydenta

Dla celów kampanii prezydenckiej Donalda Trumpa z 2016 roku(inne języki) wykorzystano zebrane dane do budowania profili psychologicznych, ustalając osobowości potencjalnych wyborców w oparciu o aktywność na Facebooku[42]. Nagłówki w reklamach zostały później dopasowywane pod te osoby na różnych platformach internetowych[43]. Reklamy były podzielone na różne kategorie, głównie w oparciu o to, kto popierał Trumpa, a kto był niezdecydowany[43]. Według prezesa Cambridge Analytica, kluczowym było ustalenie tożsamości osób, które potencjalnie chciałyby oddać głos na swojego klienta, lub być zniechęconym do oddania głosu na przeciwnika[44]. Popierający Trumpa otrzymywali wizualizacje ukazującego go jako zwycięzcę oraz informacje o punktach wyborczych, zaś ci niezdecydowani otrzymywali reklamy pokazujące wizerunki wpływowych osób popierających Donalda Trumpa, jak i kąśliwe uwagi w stronę jego oponentki, Hillary Clinton[43]. Przykładowo, zebrane dane służyły do uruchomienia kampanii promocyjnej, zatytułowanej "Make America Number 1 Super PAC" atakującej Clinton za pomocą reklam oskarżających ją o korupcję w Clinton Foundation[25].

Brittany Kaiser, jedna z byłych pracownic w Cambridge Analytica, została zapytana o to, czy istnieją niezbite dowody na użycie danych pochodzących od użytkowników Facebooka do uruchomienia kampanii wyborczych Donalda Trumpa. Odpowiedziała, że "udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie nie jest możliwe, ponieważ wymagałoby to dogłębnej analizy bazy danych, co może być skomplikowanym procesem"[45].

Poza Stanami Zjednoczonymi[edytuj | edytuj kod]

Polska[edytuj | edytuj kod]

Według artykułu The Guardiana z 2018 roku, Andrzej Duda wygrał wybory prezydenckie za pomocą danych pozyskanych na temat użytkowników Facebooka przez Cambridge Analytica[46][47]. Algorytm wykorzystany przez tę firmę został stworzony przez doktora Michała Kosińskiego[46], który miał na celu ukazanie niebezpieczeństw związanych z big data[48]. Z tego względu, odrzucił propozycję współpracy z Cambridge Analytica ze względu na to, że firma wyrażała chęć wpływania na wyniki wyborcze[49][50].

Rosja[edytuj | edytuj kod]

W 2018 roku, parlament Wielkiej Brytanii zadał pytanie Aleksandrowi Nixowi, dyrektorowi SCL Group, odnośnie powiązań Cambridge Analytica z rosyjską korporacją paliwową, Łukoilem[51]. Nix zeznał, że nie miał powiązań zarówno z Łukoilem jak i Cambridge Analytica, mimo podejrzeń, że korporacja paliwowa była zainteresowana wykorzystanymi danymi do targetowania Amerykanów[51]. W późniejszych zeznaniach złożonych przez Christophera Wylie’a, potwierdzono niniejsze podejrzenia[51].

Brexit[edytuj | edytuj kod]

Istnieją podejrzenia, że Cambridge Analytica została zatrudniona do celów konsultingowych dla Leave.EU oraz UK Independence Party w 2016 roku, jako ruch mający na celu przekonanie ludzi do poparcia brexitu[52]. Te podejrzenia zostały wysunięte po wycieku wewnętrznych konwersacji e-mailowych, udostępnionych parlamentowi brytyjskiemu[53]. Brittany Kaiser stwierdziła, że zestawy danych wykorzystane przez Leave.EU zostały skomponowane przez Cambridge Analytica[54]. Zestawy danych skomponowane z danych użytkowników Facebooka były tylko etapem początkowym. Mimo tego Arron Banks, współzałożyciel Leave.EU, zdementował te doniesienia, dodając później, że "mówiąc, że wykupione zostały usługi Cambridge Analytica, lepszy zestaw słów mógł być użyty"[55]. Oficjalne śledztwo dokonane przez Urząd Ochrony Danych Osobowych Wielkiej Brytanii(inne języki) wskazało, że Cambridge Analytica nie miała żadnego wpływu "poza podstawowymi operacjami". Nie stwierdzono też żadnych "poważnych naruszeń"[56][57].

Reakcje[edytuj | edytuj kod]

Facebook i inne korporacje[edytuj | edytuj kod]

Mark Zuckerberg, założyciel oraz prezes Facebooka

Prezes Facebooka, Mark Zuckerberg, przeprosił za sytuację powiązaną z Cambridge Analytica na CNN, nazywając to "błędem" i "naruszeniem zaufania"[58]. Inni pracownicy Facebooka byli przeciwni nazywaniu tego zdarzenia wyciekiem danych, twierdząc, że osoby biorące udział w niniejszym quizie wyraziły zgodę na udostępnienie swoich danych[59]. Zuckerberg obiecał dokonanie reform w politykach Facebooka, celem uniknięcia podobnych sytuacji w przyszłości[60]. 25 marca 2018 roku, założyciel Facebooka opublikował list w różnych gazetach, przepraszając w imieniu całego zespołu Facebooka[61]. W kwietniu tego samego roku, Facebook postanowił zaimplementować zasady działania według europejskiego RODO na całym świecie[62].

W kwietniu 2018 roku Facebook uruchomił Social Science One w odpowiedzi na to zdarzenie[63]. 25 kwietnia 2018 roku, Facebook opublikował raport o dochodach po tym, jak doniesiono o skandalu. Przychody były niższe w porównaniu z poprzednim kwartałem, ale były za to drugimi najwyższymi dochodami Facebooka, jak i najwyższymi dochodami dla pierwszego kwartału w całej historii[64].

Amazon poinformował o zawieszeniu konta Cambridge Analytica na Amazon Web Services, po otrzymaniu zgłoszenia, że Cambridge Analytica zbierała dane osobowe[24].

Jeden z włoskich banków, UniCredit, zaprzestał reklamowania się na Facebooku w sierpniu 2018 roku, tłumacząc to powodami etycznymi[65]. Z kolei Playboy zrezygnował z Facebooka w świetle tej afery, jednocześnie usuwając oficjalne profile obserwowane przez ponad 25 milionów osób[66].

Akcje podjęte przez rządy[edytuj | edytuj kod]

Rządy Indii[67][68] oraz Brazylii[69][70] zażądały od Cambridge Analytica opublikowania raportu na temat użycia danych z wycieku w kampaniach politycznych. Wiele stanów USA miało również na wokandzie pozwy złożone przez obywateli objętych wyciekiem danych[71].

W pierwszych dniach lipca 2018 roku, Urząd Ochrony Danych Osobowych Wielkiej Brytanii(inne języki) ogłosiło grzywnę w wysokości 500 000 funtów (664 tys. dolarów) nałożoną na Facebooka, ze względu na rażące naruszenia w zabezpieczaniu danych osobowych użytkowników. Była to też najwyższa grzywna dozwolona ówczesnym prawem[72].

Pozew sądowy z marca 2019 roku, złożony do dystryktu Kolumbia, zawierał oskarżenia na temat wiedzy o "niepoprawnym zbieraniu danych" przez Facebooka na miesiące przed grudniem 2015 roku, gdy to opublikowany został pierwszy materiał na ten temat[73].

W lipcu 2019 roku, Federalna Komisja Handlu zagłosowała 3 do 2 na korzyść nałożenia kary finansowej na Facebooka w wysokości 5 miliardów dolarów[74]. Była to jedna z najwyższych grzywien nałożonych przez rząd USA z tytułu jakiegokolwiek naruszenia[75]. W zarządzeniu wspomniano również o kontynuowanych naruszeniach umowy z FTC, podpisanej w 2012 roku. Ostatecznie zadecydowano o nowej umowie, która miała być ważna przez kolejne 20 lat[76].

Tego samego miesiąca FTC pozwała prezesa Cambridge Analytica (Aleksandra Nixa) oraz twórcę aplikacji GSRApp, Aleksandra Kogana. Obaj zgodzili się na zastosowanie się do wystosowanych żądań, takich jak usunięcie wszelkich zebranych danych, jak i natychmiastowe porzucenie badań opartych na niniejszych danych. GSRApp zebrał informacje początkowo o około 270 tysiącach jej użytkowników, a później ponad 65 milionów innych użytkowników Facebooka. Cambridge Analytica ogłosiła po tym upadłość[77].

Facebook zgodził się również na zapłacenie grzywny w wysokości 100 milionów dolarów dla United States Securities and Exchange Commission, za "wprowadzanie w błąd odnośnie ryzyka niewłaściwego wykorzystywania danych osobowych"[78].

Wpływ na inwestorów i użytkowników Facebooka[edytuj | edytuj kod]

W zaledwie dzień po publikacji reportażu wartość akcji spadła o 7%, a wartość spółki o 40 miliardów dolarów[79]. 26 marca 2018 roku potwierdzono łączny spadek wartości akcji o 24%, co było tożsame ze 134 miliardami dolarów kapitalizacji rynkowej. 10 maja Wall Street doniósł, że Facebook zdołał odzyskać utraconą wartość akcji[80].

Od kwietnia 2018 roku, liczba polubień, postów i udostępnień na stronie była niższa o prawie 20 procent, a cała aktywność na stronie była niższa o 10 procent. Wzrosła tylko tymczasowo w lato, oraz podczas wyborów w 2018 roku w Stanach Zjednoczonych[81]. Mimo całego zajścia, liczba użytkowników wzrosła o 1,8% w ostatnim kwartale 2018 roku[82].

Ruch #DeleteFacebook[edytuj | edytuj kod]

Brittany Kaiser

Społeczność zareagowała na ten skandal, inicjując akcję #DeleteFacebook mającą na celu zbojkotowanie Facebooka. Współzałożyciel WhatsAppa, obecnie zarządzanego przez Facebooka, był jedną z popularniejszych twarzy biorących udział w tej akcji[83]. Hasztag został użyty prawie 400 tysięcy razy w przeciągu 30 dni po publikacji informacji o skandalu[84]. 93% wzmianek o nim pojawiło się na Twitterze, co uczyniło ją główną platformą do jego używania[85]. Według ankiety należącej do firmy inwestycyjnej Raymond James, zaledwie 8% użytkowników faktycznie zaprzestało używania Facebooka całkowicie[86].

Dodatkowy hasztag, #OwnYourData, został spopularyzowany przez Brittany Kaiser[87]. Hasztag został użyty w kampanii mającej na celu wymuszenie na Facebooku większej przejrzystości odnośnie działania całej platformy[88]. Utworzona została również fundacja o tej samej nazwie, co hasztag, która promowała edukowanie ludzi co do bardziej świadomego zarządzania swoimi danymi[89].

The Great Hack[edytuj | edytuj kod]

Premierę miała również ekranizacja skandalu w formie filmu dokumentalnego z 2019 roku wyprodukowanego przez Netflixa, zatytułowanego The Great Hack[90]. Reportaż łączy wszystkie elementy afery i zawiera informacje na temat wszelkich wydarzeń, które doprowadziły do tej sytuacji[90]. W filmie udział wzięła Brittany Kaiser, która była pracownicą Cambridge Analityca, stając się sygnalistką ujawniającą informacje o wydarzeniu[91].

Zeznania świadków[edytuj | edytuj kod]

Komisja Sądowa Senatu Stanów Zjednoczonych wezwała świadków do złożenia zeznań na temat tego wycieku danych, oraz w bardziej ogólnym znaczeniu prywatności użytkowników[92][93]. Dwa przesłuchania miały miejsce, z czego pierwsze (w dniu 10 kwietnia 2018) skupiało się na roli Facebooka w niniejszym wycieku oraz prywatności w mediach społecznościowych[94], a drugie (w dniu 16 maja 2018) dotyczyło roli Cambridge Analytica oraz wpływu na prywatność danych[95]. W obu przesłuchaniach, pytania zadawali senatorzy Chuck Grassley oraz Dianne Feinstein.

Mark Zuckerberg[edytuj | edytuj kod]

Podczas przesłuchania w dniu 10 kwietnia 2018 roku, Zuckerberg powiedział, że jego osobistym błędem były niewystarczające decyzje co do przeciwdziałania fake newsom, zewnętrznym wpływom na wybory oraz mowie nienawiści. Udzielił również publicznych przeprosin, brzmiących: "To był mój błąd, za który przepraszam. Uruchomiłem Facebooka, zarządzam nim, i jestem odpowiedzialny za to, co się z nim dzieje"[96].

Zuckerberg powiedział, że w 2013 roku Aleksandr Kogan stworzył quiz osobowości, w którym wzięło udział 300 tysięcy osób[96][97]. Aplikacja była potem w stanie wyodrębnić informacje o użytkownikach Facebooka, w tym tych należących do ich znajomych. Założyciel Facebooka dowiedział się o fakcie regularnego udostępniania danych firmie Cambridge Analytica dopiero w 2015 roku[96][98]. Zażądano od Cambridge Analytica, żeby ta usunęła dane osobowe zebrane w trakcie tego procederu. The Guardian, The New York Times oraz Channel 4 donieśli w późniejszym czasie, że firma konsultingowa nie zastosowała się do niniejszego żądania[96][99][100][101].

Eitan Hersh[edytuj | edytuj kod]

W 2015 roku Eitan Hersh opublikował dzieło pt. "Hacking the Electorate: How Campaigns Perceive Voters". Skupiało się ono na bazach danych użytych w kampaniach politycznych między 2008 a 2014 rokiem[102]. 6 maja 2018 roku zeznawał przed Kongresem jako ekspert w personalizowaniu zawartości dla głosujących[103].

Hersh twierdził, że targetowanie głosujących w wykonaniu Cambridge Analytica nie miało znacznego wpływu na wybory prezydenckie z 2016 roku, ponieważ użyte techniki były podobne do tych z poprzednich kampanii politycznych. Dodał też, że korelacje między polubieniami na Facebooku i osobowościami były słabe, co również oznaczało, że skompilowane profile psychologiczne nie miały również żadnego wpływu[103].

Mark Jamison[edytuj | edytuj kod]

Doktor Mark Jamison zeznawał przed Kongresem 6 maja 2018 roku jako ekspert[104]. Podobnie jak Eitan Hersh, Jamison twierdził, że nie było nadzwyczajnym wykorzystywanie danych o użytkownikach z np. Facebooka do profilowania głosujących. Według niego, Barack Obama oraz George W. Bush również wykorzystywały podobne bazy danych, takie jak ta w wyborach z 2016 roku, do mikrotargetowania głosujących[105]. Skrytykował również Facebooka za brak przejrzystości wobec użytkowników, ponieważ ci nie wiedzieli, jak dane na ich temat mogłyby zostać wykorzystane. Swoje zeznania zakończył tym, że gdyby rząd federalny uchwalił ustawę o przeciwdziałaniu targetowaniu użytkowników na portalach takich jak Facebook, zaszkodziłoby to użytkownikom tych platform ze względu na "zbyt dużą restrykcyjność" nałożoną na te strony, oraz "skomplikowałoby to działania prawodawcy"[106].

Christopher Wylie[edytuj | edytuj kod]

Christopher Wylie na proteście po wybuchu afery

Christopher Wylie, sygnalista ws. Cambridge Analytica, zeznawał 16 maja 2018 roku[6]. Przed zdarzeniem służył jako dyrektor działu badań w Cambridge Analytica w latach 2013 i 2014[107]. Służył on jako świadek zarówno dla służb amerykański oraz brytyjskich – twierdził, że postanowił zostać sygnalistą w celach "ochrony instytucji demokratycznych od negatywnych wpływów zewnętrznych, oraz zapewnienia bezpieczeństwa Amerykanów w internecie"[93]. Według niego, Cambridge Analytica była "korumpującą siłą na tym świecie". W szczegółach podał również Kongresowi, jak Cambridge Analytica wykorzystywała dane z Facebooka do kategoryzowania poszczególnych ludzi, w oparciu o ich poglądy polityczne[108]. Sprzeciwił się również zeznaniom Eitana Hersha, który według niego "odrzucił ogromne ilości zweryfikowanej przez ekspertów literatury, takich jak Proceedings of the National Academy of Sciences, Psychological Science, oraz Journal of Personality and Individual Differences", gdy ten mówił o niewielkiej sile profilowania użytkowników przez Facebooka[7].

Christopher Wylie zeznawał również na temat rosyjskich wpływów w Cambridge Analytica, braku zaangażowania głosujących, oraz odpowiedzi Facebooka na aferę[109].

Skutki zdarzenia[edytuj | edytuj kod]

Po upadku Cambridge Analytica, wiele korporacji zostało założonych przez byłych pracowników Cambridge Analytica, m.in. Auspex International[110], czy Data Propria[111]. Ta druga deklarowała pomoc w kampanii prezydenckiej Donalda Trumpa z 2020 roku[111].

W sierpniu 2022 roku, Facebook zgodził się na rozwiązanie sprawy skandalu za nieujawnioną kwotę[112]. W grudniu 2022 roku Facebook zapłacił 725 milionów dolarów osobom odpowiedzialnym za pozew zbiorowy, złożony w wyniku długotrwałego udostępniania danych osobowych Cambridge Analytica oraz innym firmom zewnętrznym[113][114].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Sam Meredith, Facebook-Cambridge Analytica: A timeline of the data hijacking scandal [online], CNBC, 10 kwietnia 2018 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  2. ↑ a b Facebook to send Cambridge Analytica data-use notices to 87 million users today [online], NBC News, 9 kwietnia 2018 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  3. ↑ Marta Wnuk, Cambridge Analytica zebrała dane 2,7 miliona europejskich użytkowników Facebooka. W tym 57 tysięcy Polaków [online], Euractiv, 10 kwietnia 2018 [dostęp 2024-05-23] (pol.).
  4. ↑ Rosalie Chan, The Cambridge Analytica whistleblower explains how the firm used Facebook data to sway elections [online], Business Insider [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  5. ↑ a b Harry Davies, Ted Cruz using firm that harvested data on millions of unwitting Facebook users, „The Guardian”, 11 grudnia 2015, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  6. ↑ a b Senators Grill Cambridge Analytica Whistleblower Christopher Wylie, ISSN 1059-1028 [dostęp 2020-05-08] (ang.).
  7. ↑ a b Christopher Wylie’s Written Testimony to the Senate [online] [dostęp 2020-04-03] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-10].
  8. ↑ Alexandra Ma, Ben Gilbert, Facebook understood how dangerous the Trump-linked data firm Cambridge Analytica could be much earlier than it previously said. Here’s everything that’s happened up until now. [online], Business Insider [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  9. ↑ Nicholas Confessore, Cambridge Analytica and Facebook: The Scandal and the Fallout So Far, „The New York Times”, 4 kwietnia 2018, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  10. ↑ Allan Smith, There’s an open secret about Cambridge Analytica in the political world: It doesn't have the 'secret sauce' it claims [online], Business Insider [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  11. ↑ Cambridge Analytica probe finds no evidence it misused data to influence Brexit [online], ft.com [dostęp 2024-05-16].
  12. ↑ Cambridge Analytica 'not involved' in Brexit referendum, says watchdog – BBC News [online], web.archive.org, 9 października 2020 [dostęp 2024-05-16] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-09].
  13. ↑ Alex Hern, Alex Hern Technology, Cambridge Analytica did work for Leave. EU, emails confirm, „The Guardian”, 30 lipca 2019, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  14. ↑ Brian X. Chen, Want to #DeleteFacebook? You Can Try, „The New York Times”, 21 marca 2018, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  15. ↑ Wyniki akcji #DeleteFacebook: ilu użytkowników usunęło profil? [online], PurePC.pl, 6 września 2018 [dostęp 2024-05-16] (pol.).
  16. ↑ Julia Carrie Wong, Facebook to be fined $5bn for Cambridge Analytica privacy violations – reports, „The Guardian”, 12 lipca 2019, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  17. ↑ Facebook agrees to pay Cambridge Analytica fine to UK – BBC News [online], web.archive.org, 31 października 2019 [dostęp 2024-05-16] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-31].
  18. ↑ a b c d e Carole Cadwalladr, Emma Graham-Harrison, Revealed: 50 million Facebook profiles harvested for Cambridge Analytica in major data breach, „The Guardian”, 17 marca 2018, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  19. ↑ Facebook says 300,000 Australians may have had their data 'improperly shared', „ABC News”, 4 kwietnia 2018 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  20. ↑ Carole Cadwalladr, The great British Brexit robbery: how our democracy was hijacked, „The Guardian”, 7 maja 2017, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  21. ↑ McKenzie Funk, Opinion | Cambridge Analytica and the Secret Agenda of a Facebook Quiz, „The New York Times”, 19 listopada 2016, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  22. ↑ Hannes Grassegger & Mikael Krogerus, The Data That Turned the World Upside Down [online], Vice, 28 stycznia 2017 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  23. ↑ Carole Cadwalladr, Revealed: how US billionaire helped to back Brexit, „The Observer”, 26 lutego 2017, ISSN 0029-7712 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  24. ↑ a b Mattathias Schwartz, Facebook Failed to Protect 30 Million Users From Having Their Data Harvested by Trump Campaign Affiliate [online], The Intercept, 30 marca 2017 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  25. ↑ a b Jon Greenberg, Trump campaign used Cambridge Analytica in final months [online], @politifact [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  26. ↑ British investigative journalist Carole Cadwalladr sticks it to the gods of Silicon Valley in Vancouver TED talk [online], The Georgia Straight, 17 kwietnia 2019 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  27. ↑ Ben Judah, Britain’s Most Polarizing Journalist [online], The Atlantic, 19 września 2019 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  28. ↑ a b c d e Matthew Rosenberg, Nicholas Confessore, Carole Cadwalladr, How Trump Consultants Exploited the Facebook Data of Millions, „The New York Times”, 17 marca 2018, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  29. ↑ Rupert Neate, Rupert Neate Wealth, Over $119bn wiped off Facebook’s market cap after growth shock, „The Guardian”, 26 lipca 2018, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  30. ↑ Chloe Watson, The key moments from Mark Zuckerberg’s testimony to Congress, „The Guardian”, 11 kwietnia 2018, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  31. ↑ Facebook Data Scandal: When Obama Harvested Facebook Data On Millions To Win In 2012, Everyone Cheered | Stock News & Stock Market Analysis – IBD [online], web.archive.org, 20 lutego 2019 [dostęp 2024-05-16] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-20].
  32. ↑ Kalev Leetaru, Why Are We Only Now Talking About Facebook And Elections? [online], Forbes [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  33. ↑ "Former Facebook staffer, Obama campaign boss reveal concerns about Facebook data". News.com.au. March 21, 2018.
  34. ↑ Manuela Tobias, Comparing Facebook data use by Obama, Cambridge Analytica [online], @politifact [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  35. ↑ Josh Horwitz, Outside the US, the Philippines saw the most Facebook user data go to Cambridge Analytica [online], Quartz, 5 kwietnia 2018 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  36. ↑ Most Facebook users hit by Cambridge Analytica scandal are Californians [online], CNET [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  37. ↑ Issie Lapowsky, Facebook Exposed 87 Million Users to Cambridge Analytica, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  38. ↑ Martin Coulter, Find out if your Facebook data was shared with Cambridge Analytica [online], Evening Standard, 10 kwietnia 2018 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  39. ↑ Issie Lapowsky, Cambridge Analytica Could Have Also Accessed Private Facebook Messages, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  40. ↑ Sonia K. Katyal, Artificial Intelligence, Advertising, and Disinformation, „Advertising & Society Quarterly”, 20 (4), 2019, ISSN 2475-1790 [dostęp 2024-05-16].
  41. ↑ a b c By Patrick Svitek and Haley Samsel, Ted Cruz says Cambridge Analytica told his presidential campaign its data use was legal [online], The Texas Tribune, 20 marca 2018 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  42. ↑ Matthew Rosenberg, Nicholas Confessore, Carole Cadwalladr, How Trump Consultants Exploited the Facebook Data of Millions, „The New York Times”, 17 marca 2018, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-17] (ang.).
  43. ↑ a b c Paul Lewis, Paul Hilder, Leaked: Cambridge Analytica’s blueprint for Trump victory, „The Guardian”, 23 marca 2018, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-05-17] (ang.).
  44. ↑ Jim Isaak, Mina J. Hanna, User Data Privacy: Facebook, Cambridge Analytica, and Privacy Protection [online], IEEE, 14 sierpnia 2018, s. 57 [dostęp 2024-05-17] (ang.).
  45. ↑ The Future Of Cyber Security Conference 24/9/20 – Brittany Kaiser on Cambridge Analytica and Trump – YouTube [online], web.archive.org, 8 listopada 2020 [dostęp 2024-05-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-08].
  46. ↑ a b "The Guardian": Duda wygrał dzięki narzędziom Facebooka? [online], Rzeczpospolita [dostęp 2024-05-23] (pol.).
  47. ↑ „The Guardian”: Facebook i Cambridge Analytica mogły wpływać na wybory w Polsce [online], Press.pl [dostęp 2024-05-23] (pol.).
  48. ↑ Po zwycięstwie Trumpa i Brexicie Michal Kosinski zaczął odbierać maile z oskarżeniami: ''To twoja wina''. I nie bez powodu [online], gazetapl, 25 stycznia 2017 [dostęp 2024-05-23] (pol.).
  49. ↑ Kosinski – statement on Cambridge Analytica.pdf [online], Google Docs [dostęp 2024-05-23].
  50. ↑ Zgłaszali się do mnie autokraci, żeby im pomóc w wyborach. Z Polski też – dr Michał Kosiński z Uniwersytetu Stanforda w programie 'Świat, którym żyjemy' [online], wyborcza.pl, 2017 [dostęp 2024-05-23] (pol.).
  51. ↑ a b c Danny Hakim, Matthew Rosenberg, Data Firm Tied to Trump Campaign Talked Business With Russians, The New York Times, 17 marca 2018, ISSN 0362-4331 [dostęp 2020-04-13] (ang.).
  52. ↑ What are the links between Cambridge Analytica and a Brexit campaign group? [online], Reuters, 22 marca 2018 [dostęp 2020-05-16] (ang.).
  53. ↑ Alex Hern, Cambridge Analytica did work for Leave. EU, emails show, The Guardian, 30 lipca 2019, ISSN 0261-3077 [dostęp 2020-05-16] (ang.).
  54. ↑ Matthew Weaver, Cambridge Analytica: ex-director says firm pitched detailed strategy to Leave.EU, The Guardian, 17 kwietnia 2018, ISSN 0261-3077 [dostęp 2020-05-16] (ang.).
  55. ↑ Mark Scott, Cambridge Analytica did work for Brexit groups, says ex-staffer [online], POLITICO, 30 lipca 2019 [dostęp 2020-05-11].
  56. ↑ Izabella Kaminska, Cambridge Analytica probe finds no evidence it misused data to influence Brexit [online], The Financial Times, 7 października 2020 [dostęp 2020-10-21] (ang.).
  57. ↑ Cambridge Analytica 'not involved' in Brexit referendum, says watchdog [online], BBC, 7 października 2020 [dostęp 2020-10-21] (ang.).
  58. ↑ Mark Zuckerberg in his own words: The CNN interview [online], CNNMoney, 21 marca 2018 [dostęp 2020-04-01].
  59. ↑ Facebook Just Doubled the Number of People Exposed in Data Breach, „Money”, 14 kwietnia 2018 [dostęp 2018-03-27] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-29].
  60. ↑ Dave Lee, Facebook’s Zuckerberg speaks out over Cambridge Analytica 'breach' [online], BBC News, 2018 [dostęp 2018-03-27].
  61. ↑ Sheena McKenzie, Facebook’s Zuckerberg says sorry in full-page newspaper ads [online], CNN, 25 marca 2018.
  62. ↑ Mishaal Rahman, Amidst data scandal, Facebook will voluntarily enforce EU’s new privacy rules "everywhere" [online], xda-developers, 4 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-16].
  63. ↑ Our Facebook Partnership [online], socialscience.one [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  64. ↑ Hanna Kozlowska, Facebook steamrolled over the Cambridge Analytica scandal, posting another record quarter [online], Quartz, 25 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-16].
  65. ↑ UniCredit has stopped using Facebook for advertising – CEO [online], Reuters, 7 sierpnia 2018 [dostęp 2024-05-17] (ang.).
  66. ↑ Playboy Enterprises Inc, Statement from Playboy Enterprises, Inc. regarding Facebook [online], prnewswire.com [dostęp 2024-05-17] (ang.).
  67. ↑ Christopher Wylie names Congress as Cambridge Analytica client; 10 updates [online], Business Standard India, 28 marca 2018 [dostęp 2019-04-19].
  68. ↑ Prajakta Hebbar, Cambridge Analytica Controversy: IT Ministry Issues Notice To Facebook [online], Analytics India Magazine, 19 marca 2018 [dostęp 2019-04-19] (ang.).
  69. ↑ Brazil prosecutors open investigation into Cambridge Analytica [online], Reuters, 11 marca 2018.
  70. ↑ David Biller, Cambridge Analytica’s Brazil Partner Asks to Suspend Deal [online], Bloomberg.com, 21 marca 2018 (ang.).
  71. ↑ Cyrus Farivar, Facebook accused of massive fraud in new lawsuit filed by Cook County [online], Ars Technica, 25 marca 2018 (ang.).
  72. ↑ Facebook is slapped with the first fine for Cambridge Analytica scandal, „The Washington Post”, 2018 [dostęp 2019-05-05].
  73. ↑ Julia Carrie Wong, Facebook acknowledges concerns over Cambridge Analytica emerged earlier than reported [online], The Guardian, 22 marca 2019 [dostęp 2019-03-22].
  74. ↑ Facebook to be fined $5bn for Cambridge Analytica privacy violations – reports [online], The Guardian, 2019 [dostęp 2019-07-13].
  75. ↑ FTC’s $5 billion Facebook settlement: Record-breaking and history-making [online], ftc.gov, 2019 [dostęp 2020-12-13].
  76. ↑ FTC Imposes $5 Billion Penalty and Sweeping New Privacy Restrictions on Facebook [online], Federal Trade Commission, 24 lipca 2019 [dostęp 2023-08-13] (ang.).
  77. ↑ FTC Sues Cambridge Analytica, Settles with Former CEO and App Developer [online], Federal Trade Commission, 23 lipca 2019 [dostęp 2023-08-13] (ang.).
  78. ↑ SEC.gov [online], sec.gov [dostęp 2020-12-13].
  79. ↑ Damian Słomski, Mark Zuckerberg pod ostrzałem. Afera z Cambridge Analytica uderza finansowo w Facebooka [online], money.pl, 20 marca 2018 [dostęp 2024-05-23] (pol.).
  80. ↑ Facebook stock recovers all $134B lost after Cambridge Analytica data scandal [online], cbsnews.com, 2018 [dostęp 2020-04-22] (ang.).
  81. ↑ Alex Hern, Facebook usage falling after privacy scandals, data suggests, The Guardian, 20 czerwca 2019, ISSN 0261-3077 [dostęp 2020-03-06] (ang.).
  82. ↑ Chaim Gartenberg, Facebook keeps growing despite scandals and privacy outrage [online], The Verge, 30 stycznia 2019 [dostęp 2020-03-06] (ang.).
  83. ↑ Brian X. Chen, Want to #DeleteFacebook? You Can Try, The New York Times, 21 marca 2018, ISSN 0362-4331 [dostęp 2020-05-08] (ang.).
  84. ↑ Minda Zetlin, Did You Actually #DeleteFacebook? Neither Did Most Users [online], Inc.com, 29 marca 2018 [dostęp 2020-05-08].
  85. ↑ Data source: Google Trends)
  86. ↑ Study: 45% plan to use Facebook less amid Cambridge Analytica scandal [online], Marketing Dive [dostęp 2024-05-17] (ang.).
  87. ↑ Stephanie Dube Dwilson, Brittany Kaiser Now: Where Is She Today & How Old Is She? [online], Heavy.com, 24 lipca 2019 [dostęp 2020-04-19] (ang.).
  88. ↑ Jason Murdock, Who is Brittany Kaiser? Cambridge Analytica whistleblower teases new revelations [online], Newsweek, 17 kwietnia 2018 [dostęp 2020-04-19] (ang.).
  89. ↑ Own Your Data Foundation [online], ownyourdata.foundation [dostęp 2020-04-19].
  90. ↑ a b Carole Cadwalladr, The Great Hack: the film that goes behind the scenes of the Facebook data scandal, The Observer, 20 lipca 2019, ISSN 0029-7712 [dostęp 2020-04-19] (ang.).
  91. ↑ Documentary: 'The Great Hack' [online], NPR.org [dostęp 2020-04-19] (ang.).
  92. ↑ Chloe Watson, The key moments from Mark Zuckerberg’s testimony to Congress, The Guardian, 11 kwietnia 2018, ISSN 0261-3077 [dostęp 2020-05-08] (ang.).
  93. ↑ a b United States Senate Committee on the Judiciary [online], judiciary.senate.gov [dostęp 2020-05-08] (ang.).
  94. ↑ Facebook, Social Media Privacy, and the Use and Abuse of Data | United States Senate Committee on the Judiciary [online], judiciary.senate.gov, 10 kwietnia 2018 [dostęp 2020-05-16] (ang.).
  95. ↑ Cambridge Analytica and the Future of Data Privacy | United States Senate Committee on the Judiciary [online], judiciary.senate.gov, 2018 [dostęp 2020-05-16] (ang.).
  96. ↑ a b c d Facebook, Social Media Privacy, and the Use and Abuse of Data | United States Senate Committee on the Judiciary [online], judiciary.senate.gov, 10 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-14] (ang.).
  97. ↑ Sara Salinas, Zuckerberg on Cambridge Analytica: 'We have a responsibility to protect your data, and if we can't then we don't deserve to serve you' [online], CNBC, 21 marca 2018 [dostęp 2020-12-05] (ang.).
  98. ↑ Mark Zuckerberg’s Written Testimony to the House of Representatives [online] [dostęp 2018-04-14].
  99. ↑ Paul Lewis, David Pegg, Alex Hern, Cambridge Analytica kept Facebook data models through US election, „The Guardian”, 6 maja 2018, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-05-17] (ang.).
  100. ↑ Channel 4 News Investigations Team, Revealed: Cambridge Analytica data on thousands of Facebook users still not deleted [online], Channel 4 News, 28 marca 2018 [dostęp 2024-05-17] (ang.).
  101. ↑ Nicholas Confessore, Cambridge Analytica and Facebook: The Scandal and the Fallout So Far, „The New York Times”, 4 kwietnia 2018, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-17] (ang.).
  102. ↑ Eitan Hersh, Hacking the electorate : how campaigns perceive voters, Cambridge University Press, 2015, ISBN 978-1-107-10289-7, OCLC 921817268.
  103. ↑ a b Eitan Hersh’s Written Testimony to the Senate [online] [dostęp 2020-04-03].
  104. ↑ Getting to Know Mark Jamison, President-elect Trump’s FCC Transition Team Co-Leader [online], Benton Foundation, 2 grudnia 2016 [dostęp 2020-04-22] (ang.).
  105. ↑ AEI Tech Scholar Mark Jamison testifies today on Cambridge Analytica and the future of data privacy [online], American Enterprise Institute – AEI [dostęp 2020-04-22] (ang.).
  106. ↑ Mark Jamison’s Written Testimony to the Senate [online] [dostęp 2020-04-03] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-24].
  107. ↑ Carole Cadwalladr, 'I made Steve Bannon’s psychological warfare tool': meet the data war whistleblower, The Guardian, 18 marca 2018, ISSN 0261-3077 [dostęp 2020-05-08] (ang.).
  108. ↑ Christopher Wylie, How I Helped Hack Democracy [online], Intelligencer, 4 października 2019 [dostęp 2020-04-22] (ang.).
  109. ↑ Christopher Wylie, 05-16-18 Wylie Testimony [online], 16 maja 2018, s. 5-14, pkt. 19-57 [dostęp 2024-05-17] (ang.).
  110. ↑ Cambridge Analytica staff set up new firm [online], 12 lipca 2018 [dostęp 2024-05-18] (ang.).
  111. ↑ a b Vademecum Bezpieczeństwa Informacyjnego | Cambridge Analytica [online], 9 marca 2020 [dostęp 2024-05-23] (pol.).
  112. ↑ Mark Townsend, Facebook-Cambridge Analytica data breach lawsuit ends in 11th hour settlement [online], The Observer, 28 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-28].
  113. ↑ Arjun Kharpal, Facebook parent Meta agrees to pay $725 million to settle privacy lawsuit, CNBC, 23 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-23].
  114. ↑ Sam Schechner, Meta to Pay $725 Million to Settle Cambridge Analytica Lawsuit, The Wall Street Journal, News Corp, 23 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-23].
Meta Platforms
Serwisy
Szczególne zdarzenia
Afery
Awarie
Powiązane osoby
Inne powiązane
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Afera_Cambridge_Analytica&oldid=73902917”