Mokosz: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m MalarzBOT: {{Religia Słowian}} poprawiam na {{Religia i mitologia Słowian}} |
Ksaveriusz (dyskusja | edycje) Mokosz nie byla wg badań naukowych żadną boginią-matką, jak obiegowo się twierdzi. Słowianie jej nie wyznawali Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
||
Linia 25: | Linia 25: | ||
|wikisłownik = |
|wikisłownik = |
||
}} |
}} |
||
'''Mokosz''' – [[religia Słowian|słowiańska]] [[bogini]], poświadczona źródłowo w ''[[Powieść minionych lat|Powieści minionych lat]]'' i kilku innych źródłach staroruskich{{r|sss}}. |
'''Mokosz''' – domniemana [[religia Słowian|słowiańska]] [[bogini]], poświadczona źródłowo w ''[[Powieść minionych lat|Powieści minionych lat]]'' i kilku innych źródłach staroruskich{{r|sss}}. |
||
Według Henryka Łomiańskiego i Kamila Janickiego Mokosz (wraz z Chorsem i Siermargłem) jest bytem z wierzeń irańskich i została dopisana przez kronikarza, który odwiedził Persję i nikt na Słowiańszczyźnie najprawdopodobniej jej nie wyznawał. Nie ma żadnych dowodów archeologicznych na istnienie jej kultu na terenach zamieszkałych przez Słowian, a dowody źródłowe zostały dopisane w latach późniejszych.<ref>{{Cytuj |autor = Kamil Janicki |tytuł = Cywilizacja Słowian. Prawdziwa historia największego ludu Europy. |data = 2023 |opis = Strona 224}}</ref> |
|||
W źródłach pojawia się najczęściej wymieniona razem z [[wiła]]mi i [[rodzanice|rodzanicami]], co skłoniło część badaczy do wniosku, że była istotą demoniczną lub bóstwem niższego rzędu{{r|sss|strzelczyk}}. Etymologia imienia Mokoszy nie jest pewna, próbowano ją wyprowadzać na gruncie [[języki słowiańskie|słowiańskim]] od rdzenia ''mok-'' „moczyć” lub [[sanskryt|sanskryckiego]] ''makhá'' „szlachetny, bogaty”, wskazuje się też na podobieństwo do nazwy [[ludy ugrofińskie|fińskiego]] plemienia Moksza{{r|sss|strzelczyk}}. Chociaż dotyczące Mokoszy źródła pochodzą jedynie z obszaru wschodniej Słowiańszczyzny, na podstawie nazw miejscowych takich jak [[Czechy|czeski]] [[Mokošín]] próbowano dowodzić, podawanego jednak w wątpliwość, ogólnosłowiańskiego zasięgu jej kultu{{r|sss|strzelczyk}}. |
W źródłach pojawia się najczęściej wymieniona razem z [[wiła]]mi i [[rodzanice|rodzanicami]], co skłoniło część badaczy do wniosku, że była istotą demoniczną lub bóstwem niższego rzędu{{r|sss|strzelczyk}}. Etymologia imienia Mokoszy nie jest pewna, próbowano ją wyprowadzać na gruncie [[języki słowiańskie|słowiańskim]] od rdzenia ''mok-'' „moczyć” lub [[sanskryt|sanskryckiego]] ''makhá'' „szlachetny, bogaty”, wskazuje się też na podobieństwo do nazwy [[ludy ugrofińskie|fińskiego]] plemienia Moksza{{r|sss|strzelczyk}}. Chociaż dotyczące Mokoszy źródła pochodzą jedynie z obszaru wschodniej Słowiańszczyzny, na podstawie nazw miejscowych takich jak [[Czechy|czeski]] [[Mokošín]] próbowano dowodzić, podawanego jednak w wątpliwość, ogólnosłowiańskiego zasięgu jej kultu{{r|sss|strzelczyk}}. |
Wersja z 19:29, 14 maj 2024
bogini: Matka-Ziemia | |
Występowanie | |
---|---|
Atrybuty |
postać Dorodnej Kobiety, Duża Głowa - Długie Ręce, Kołowrotek, Kłębek Wełny[1] |
Mokosz – domniemana słowiańska bogini, poświadczona źródłowo w Powieści minionych lat i kilku innych źródłach staroruskich[2].
Według Henryka Łomiańskiego i Kamila Janickiego Mokosz (wraz z Chorsem i Siermargłem) jest bytem z wierzeń irańskich i została dopisana przez kronikarza, który odwiedził Persję i nikt na Słowiańszczyźnie najprawdopodobniej jej nie wyznawał. Nie ma żadnych dowodów archeologicznych na istnienie jej kultu na terenach zamieszkałych przez Słowian, a dowody źródłowe zostały dopisane w latach późniejszych.[3]
W źródłach pojawia się najczęściej wymieniona razem z wiłami i rodzanicami, co skłoniło część badaczy do wniosku, że była istotą demoniczną lub bóstwem niższego rzędu[2][4]. Etymologia imienia Mokoszy nie jest pewna, próbowano ją wyprowadzać na gruncie słowiańskim od rdzenia mok- „moczyć” lub sanskryckiego makhá „szlachetny, bogaty”, wskazuje się też na podobieństwo do nazwy fińskiego plemienia Moksza[2][4]. Chociaż dotyczące Mokoszy źródła pochodzą jedynie z obszaru wschodniej Słowiańszczyzny, na podstawie nazw miejscowych takich jak czeski Mokošín próbowano dowodzić, podawanego jednak w wątpliwość, ogólnosłowiańskiego zasięgu jej kultu[2][4].
Według hipotezy Václava Machka Mokosz stanowiła jedno z najważniejszych bóstw panteonu słowiańskiego i odgrywała rolę partnerki bóstwa niebiańskiego[2][5]. Jako ślady kultu Mokoszy, stanowiącej relikt wspólnego dla wszystkich ludów indoeuropejskich kultu Matki-Ziemi, wskazywano szereg przetrwałych w obrzędowości ludowej elementów związanych z głęboką czcią dla „matki ziemi wilgotnej” (mat’ syraja zemlja), jak kładzenie na ziemi nowo narodzonych dzieci, chorych i umierających, chowanie w ziemi zmarłych dzieci w przeciwieństwie do ciałopalnych pochówków dorosłych, symboliczne pojmowanie orki jako aktu seksualnego z ziemią czy w wersji schrystianizowanej wyznawanie grzechów wprost do ziemi[5].
W schrystianizowanym folklorze rosyjskim pojawiała jako Mokosza-Mokusza, postać kobieca z wielką głową i dużymi rękami, opiekująca się przędzeniem lnu i strzyżeniem owiec, której składano ofiarę w postaci kłębka wełny[2][5]. Na podstawie jednej ze wzmianek źródłowych wiązano jej imię z wykroczeniami seksualnymi, konkretnie z praktyką onanizmu (malakija)[2][5] („i Mokosz czczą i malakiję, to jest onanię bardzo czczą, to jest bujakimi”), co jest jednak mocno wątpliwe i według Aleksandra Brücknera wygląda na przypadkowe zestawienie[4].
Przypisy
- ↑ Tomasz Ławecki, Robert Sypek, Magdalena Turowska-Rawicz, Mitologie świata – Słowianie, Tom 8, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita, Warszawa 2007, str. 64-65
- ↑ a b c d e f g Słownik starożytności słowiańskich. T. 3. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, s. 278.
- ↑ Kamil Janicki , Cywilizacja Słowian. Prawdziwa historia największego ludu Europy., Strona 224, 2023 .
- ↑ a b c d Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007, s. 130-131.
- ↑ a b c d Aleksander Gieysztor: Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2006, s. 201-204.