Przejdź do zawartości

Starship

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z BFR)
Starship
Ilustracja
Rakieta Starship w konfiguracji startowej w kwietniu 2023 roku
Producent

SpaceX

Koszt opracowania

5 miliardów dolarów

Koszt wystrzelenia

100 milionów dolarów

Data pierwszego startu

20 kwietnia 2023

Data ostatniego startu

6 czerwca 2024

Statystyki
Wszystkie starty

4

Udane starty

2 (50%)

Nieudane starty

2

Siła ciągu przy starcie

74 400 kN

Wymiary
Długość

121,3 m

Średnica

9 m

Masa całkowita

5 000 000 kg

Ilość stopni

2

Multimedia w Wikimedia Commons

Starship – dwustopniowa rakieta nośna opracowywana przez amerykańską firmę SpaceX. Według stanu na maj 2024 roku Starship jest największą i najpotężniejszą rakietą, jaka kiedykolwiek poleciała w przestrzeń kosmiczną[1]. Głównym zadaniem Starshipa jest obniżenie kosztów transportu kosmicznego poprzez wykorzystanie efektu skali[2]. Ma zostać to osiągnięte poprzez ponowne wykorzystanie obu stopni rakiety, zwiększenie masy możliwego do transportu ładunku użytecznego na niską orbitę okołoziemską oraz zwiększenie częstotliwości startów[3].

Starship składa się z dwóch stopni: Pierwszego stopnia Super Heavy oraz Starshipa będącego statkiem kosmicznym. Obydwa stopnie są wyposażone w silniki rakietowe Raptor, które są zasilane na ciekły metan oraz ciekły tlen, który pełni funkcję utleniacza. W założeniach po starcie Starshipa, stopień Super Heavy odłącza się od statku kosmicznego Starship, aby móc wykonać manewr przechwycenia stopnia Super Heavy przez parę mechanicznych ramion, będących na wyposażeniu wieży startowej[4]. Po zakończeniu swojej misji statek kosmiczny Starship ponownie wchodzi w atmosferę oraz wykonuje manewr „belly flop”, podczas którego statek zmienia swoją orientację z poziomej na pionową, a następnie ląduje wykorzystując siłę swoich silników rakietowych[5].

Od 2024 roku Starship jest rozwijany w oparciu o model przyrostowy, obejmujący loty testowe prototypowych statków kosmicznych, które często kończą się zniszczeniem owych statków[6].

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Po zatankowaniu Starship ma masę około 5000 ton, posiadając jednocześnie średnicę 9 metrów oraz wysokość 121 metrów[7][8]. Starship został zaprojektowany w taki sposób, aby mógł nadawać się do ponownego użycia w celu przyszłego obniżenia kosztów startu[9]. Starship składa się z dwóch stopni: boostera rakietowego Super Heavy wykorzystywanego w pierwszym stopniu oraz statku kosmicznego Starship, który jest napędzany przez silniki rakietowe Raptor[10][11]. Korpusy obu stopni rakiety wykonane są ze stali nierdzewnej i powstają poprzez spawanie kilkunastu stalowych cylindrów[12]. Każdy z cylindrów ma średnicę 9 metrów, 1,8 metra wysokości oraz 1600 kilogramów masy.[13]

Super Heavy[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy stopień, o wysokości 71 metrów i średnicy 9 metrów posiada 33[14] silniki Raptor, produkujące około dwa razy więcej ciągu niż pierwszy stopień Saturna V. Zbiorniki Super Heavy mają pojemność 3600 ton, gdzie 2800 ton to ciekły tlen, a 800 ton to ciekły metan. Sama stalowa konstrukcja waży od 160 do 200 ton, gdzie 12 ton to stalowe kratowe stery aerodynamiczne służące do korygowania orientacji Super Heavy podczas powrotu rakiety na ziemię, 20 ton to sekcja łącząca obydwa stopnie, 80 ton to zbiorniki, a około 66 ton to silniki.

Pierwszy stopień Starshipa jest przystosowany do powrotu na ziemię i ponownego wykorzystania. Umożliwiają to ww. stery aerodynamiczne, zbiornik z paliwem do lądowania, a także specjalne ramiona Orbitalnej Wieży Startowej, które mają łapać z powietrza powracającą do miejsca startu rakietę. W wyższych partiach atmosfery ziemskiej, gdzie gęstość powietrza nie jest wystarczająca do użycia sterów aerodynamicznych, do kontroli orientacji Super Heavy będą używane zawory upuszczające ciśnienie ze zbiorników na paliwo i utleniacz[15].

Starship[edytuj | edytuj kod]

Drugi stopień jest zasilany trzema silnikami Raptor używanymi w próżni (docelowo 6) oraz trzema silnikami Raptor używanymi w atmosferze ziemi. Jego wysokość wynosi 50 metrów.

W trakcie wynoszenia sztucznych satelitów w przestrzeń kosmiczną, Starship ma posiadać duże drzwi ładunkowe, które będą otwierane w celu wypuszczenia ładunku użytecznego, podobnie jak w przypadku wahadłowca kosmicznego[16]. Aby rozmieścić satelity z konstelacji Starlink, drzwi ładunkowe mają zostać zastąpione szczeliną[17][18].

Starship HLS[edytuj | edytuj kod]

Starship HLS to planowany wariant załogowego statku kosmicznego Starship będącego lądownikiem księżycowym, który zostałby zmodyfikowany pod kątem lądowania, funkcjonowania oraz startu z powierzchni Księżyca[19].

W 2021 roku Elon Musk powiedział, że do pełnego zatankowania lądownika Starship HLS wymagane będzie od czterech do ośmiu startów rakiety Starship[20]. W tym samym roku Government Accountability Office stwierdziło, że wymagane będzie ogółem 16 startów[20]. W 2024 roku SpaceX oszacowało, że liczba startów wyniesie "około 10", chociaż liczba ta może ulec zmianie[21]. Po całkowitym zatankowaniu lądownika Starship HLS będzie możliwe przetransportowanie do 100 ton ładunku użytecznego na powierzchni Księżyca[22][23][24].

Silnik Raptor[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Raptor (silnik rakietowy).
Pierwsze testowe uruchomienie silnika Raptor 25 września 2016 r. w McGregor w Teksasie.

W odróżnieniu od dotychczasowych silników SpaceX jest napędzany ciekłym metanem przy zastosowaniu ciekłego tlenu jako utleniacza. Według doniesień z października 2021 r. ciąg silnika Raptor 2 będzie wynosił 2,4 MN w próżni[25]. Dla porównania: ciąg w próżni silnika Merlin 1D stosowanego obecnie w rakietach Falcon 9 wynosi ok. 0,8 MN. Pierwsze testy tego silnika przeprowadzone zostały w 2016 r.[26]

Wersje Starshipa[edytuj | edytuj kod]

4 kwietnia 2024 roku Elon Musk przedstawił ogłosił dwie nowe wersje rakiety Starship: Starship V2 i Starship V3.[27][28]

Starship V1[edytuj | edytuj kod]

Według stanu na maj 2024 roku we wszystkich trzech lotach Starshipa wykorzystano pierwszą wersję rakiety Starship. Od kwietnia 2024 roku SpaceX planuje wyprodukować i wystrzelić cztery kolejne rakiety Starship V1.[29]

Starship V2[edytuj | edytuj kod]

Według stanu na maj 2024 roku dokładne specyfikacje Starshipa V2 nie są jeszcze znane. Wiadomo o tym, że Starship V2 będzie posiadać nową konstrukcję przednich klap, zwiększoną pojemność paliwa oraz większy ciąg.[30] Pojazd będzie w sumie o 3.1 metra wyższy od Starshipa V1 i planuje się, że po ponownym użyciu będzie miał ładowność co najmniej 100 ton na niską orbitę okołoziemską[30]. Dodatkowo silniki rakietowe zostaną zmienione na silniki Raptor 3[31].

Starship V3[edytuj | edytuj kod]

Według stanu na maj 2024 roku Starship V3 będzie przypominał nieco rozciągniętą wersję Starshipa V2 i będzie posiadał wysokość 150 metrów[32]. Planuje się, że po ponownym wykorzystaniu jego ładowność będzie wynosić co najmniej 200 ton.[33]

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wczesne koncepcje projektowe (2012–2019)[edytuj | edytuj kod]

W listopadzie 2005 roku[34], zanim SpaceX wystrzeliło swoją pierwszą rakietę Falcon 1[35], dyrektor generalny SpaceX Elon Musk po raz pierwszy wspomniał o koncepcji rakiety zdolnej wystrzelić 100 ton ładunku użytecznego na niską orbitę okołoziemską, która została nazwana BFR.[34] W 2012 roku Elon Musk po raz pierwszy publicznie ogłosił plany opracowania rakiety przewyższającej możliwości istniejącego wówczas Falcona 9.[36] SpaceX nazwało go Mars Colonial Transporter, ponieważ rakieta ta miała umożliwić transport ludzi na Marsa i z powrotem.[37] W 2016 roku nazwa została zmieniona na Interplanetary Transport System, ponieważ rakieta miała podróżować także na inne planety oprócz Marsa.[38] Projekt ten wymagał konstrukcji z włókna węglowego o masie przekraczającej 10 000 ton przy pełnym zatankowaniu o ładowności 300 000 ton, które można byłoby przetransportować na niską orbitę okołoziemską.[39] Do 2017 roku koncepcja rakiety została tymczasowo nazwana BFR.[40]

W grudniu 2018 roku zmieniono materiał konstrukcyjny z włóka węglowego na stal nierdzewną. [41][42][43][44] Elon Musk argumentował zmianę niższym kosztem i łatwością produkcji oraz zwiększoną wytrzymałością stali nierdzewnej w temperaturach kriogenicznych, a także jej odpornością na wysokie temperatury[45][43]. W 2019 roku SpaceX zaczęło nazywać całą rakietę "Starship", przy czym jej drugi stopień również nosił nazwę Starship, a pierwszy stopień otrzymał nazwę Super Heavy[46]. Ogłoszono również, że Starship będzie wykorzystywać osłonę termiczną zbudowaną z płytek podobnych do tych stosowanych w wahadłowcach kosmicznych.[47][48]

Pierwsze testy w locie (2019–2021)[edytuj | edytuj kod]

Starhopper w trakcie budowy w marcu 2019 roku

Starhopper do SN6[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze testy rozpoczęły się wraz z budową pierwszego prototypu w 2018 roku nazwanego Starhopper, który w 2019 roku przeprowadził dwa udane loty na małych wysokościach.[49] SpaceX rozpoczęło budowę pierwszych pełnowymiarowych prototypów statku Starship Mk1 i Mk2 z górnym stopniem przed 2019 rokiem w placówkach w Boca Chica i Cocoa na Florydzie[50]. Żaden z prototypów ostatecznie nie poleciał: Mk1 został zniszczony w listopadzie 2019 roku podczas testu ciśnieniowego, a Mk2 był rozbierany przez cały 2020 rok.[51][52]

Po prototypach Mk SpaceX zaczęło nazywać swoje nowe prototypy drugiego stopnia rakiety Starship przedrostkiem „SN”. Prototypy między SN1, a SN4 nigdy nie poleciały. Prototypy SN1 i SN3 zawaliły się podczas testów ciśnieniowych, a SN4 eksplodował po przeprowadzeniu na nim drugiego testu statycznego.[53]

W czerwcu 2020 roku SpaceX rozpoczęło budowę platformy startowej do lotów orbitalnych rakiety Starship. Pierwszy prototyp zdolny do lotu, SN5 nie posiadał klap ani zaokrąglonej budowy, tylko jeden silnik Raptor, zbiorniki paliwa i symulator masy[54]. 5 sierpnia 2020 roku SN5 wykonał 150 metrowy lot i pomyślnie wylądował na pobliskim lądowisku[55]. 3 września 2020 roku prototyp SN6 również wykonał 150 metrowy skok[56], a pod koniec tego samego miesiąca próżniowy silnik rakietowy Raptor Vacuum przeszedł pierwszy pełny test statyczny w placówce McGregor w Teksasie.[57]

SN8 do SN15[edytuj | edytuj kod]

Prototyp SN8 wkrótce po starcie w grudniu 2020 roku

Starship SN8 był pierwszym pełnowymiarowym prototypem drugiego stopnia rakiety Starship, chociaż brakowało mu osłony termicznej[58]. W okresie od października do listopada 2020 roku SN8 przeszedł cztery wstępne testy statyczne[59]. 9 grudnia 2020 roku SN8 podczas swojego lotu osiągnął wysokość 12.5 kilometrów jednak pracę jego silników zakłócało niskie ciśnienie w zbiorniku metanu podczas lądowania, co ostatecznie doprowadziło do silnego uderzenia SN8 w powierzchnię lądowiska i późniejszej eksplozji prototypu.[60]

Ponieważ SpaceX naruszył licencję na start, Federalna Administracja Lotnicza przeprowadziła dwumiesięczne dochodzenie w sprawie incydentu[61]. Podczas startu SN8 SpaceX zignorowało ostrzeżenia Federalnej Administracji Lotniczej, że profil lotu SN8 stwarza ryzyko eksplozji.[61][62][63]

2 lutego 2021 roku prototyp Starship SN9 wykonał lot na wysokość 10 kilometrów po czym rozbił się podczas lądowania, ponieważ jeden z silników nie uruchomił się prawidłowo[64]. Miesiąc później, 3 marca 2021 roku, prototyp Starship SN10 również wykonał lot na wysokości 10 kilometrów[65], jednak wykonał dość twarde lądowanie przez co przechylił się na bok[66]. U podstawy prototypu zaobserwowano pożar, który skutkował eksplozją prototypu niecałe dziesięć minut później[66]. 30 marca 2021 roku prototyp Starship SN11 podczas swojego lotu na wysokość 10 kilometrów wleciał w gęstą mgłę, po czym eksplodował podczas opadania[67], z powodu nadmiaru paliwa znajdującego się w turbopompie silnika rakietowego Raptor[68].

W marcu 2021 roku firma ujawniła plan budowy dwóch suborbitalnych i dwóch orbitalnych stanowisk startowych, dwóch lądowisk, dwóch stanowisk testowych i dużej farmy zbiorników paliwowych[69]. W tym samym roku SpaceX zaproponowało przekształcenie wioski Boca Chica w Teksasie w miasto firmowe[70].

Na początku kwietnia 2021 roku rozpoczął się montaż pierwszych zbiorników paliwa w Starbase[71]. Prototypy statków kosmicznych SN12, SN13 i SN14 zostały zezłomowane przed ukończeniem przez nich lotów. Do przeprowadzenia lotu wybrano prototyp SN15[72], który posiadał lepszą awionikę, konstrukcję i ulepszone silniki Raptor[73]. 5 maja 2021 roku prototyp SN15 wykonał lot na wysokość 10 kilometrów, po czym bezpiecznie wylądował[72]. Tuż po wylądowaniu prototypu SN15 doszło do pożaru w obszarze silników jednak pożar został szybko ugaszony[73]. Według późniejszego raportu SpaceX, podczas lądowania SN15 doświadczył kilku problemów, w tym utraty ciśnienia zarówno w zbiorniku oraz w jednym z silników Raptor[74]. 

Zintegrowane loty testowe (2023–)[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy zintegrowany test w locie[edytuj | edytuj kod]

Starship podczas Starship Integrated Flight Test 1
 Osobny artykuł: Starship Integrated Flight Test 1.

W lipcu 2021 roku Super Heavy BN3 przeprowadził swój pierwszy test statyczny w ramach którego zostały uruchomione trzy silniki Raptor[75]. Mniej więcej w tym czasie SpaceX zmieniło swój schemat nazewnictwa z „SN” na „Ship” dla drugiego stopnia rakiety Starship[76], zmieniono również nazewnictwo z „BN” na „Booster” dla pierwszego stopnia rakiety Starship o nazwie Super Heavy[77]. Miesiąc później za pomocą dźwigów ustawiono Shipa 20 na Boosterze 4, tworząc po raz pierwszy pełną rakietę Starship[78]. W październiku 2021 roku w placówce Starbase ukończono budowę pierwszej farmy paliwowej oraz zamontowano na wieży startowej mechaniczne ramiona, które w przyszłości będą wykorzystywane do łapania Super Heavy podczas jego lądowania[79].

W czerwcu 2022 roku Federalna Administracja Lotnictwa ustaliła, że SpaceX musi rozwiązać ponad 75 problemów zidentyfikowanych we wstępnej ocenie wpływu na środowisko placówki Starbase[80]. W lipcu Booster 7 przetestował turbopompy ciekłego tlenu we wszystkich 33 silnikach Raptor, co doprowadziło do eksplozji prototypu, która zniszczyła rurę ciśnieniową i spowodowała niewielkie uszkodzenie stanowiska startowego[81]. Do końca listopada 2022 roku Ship 24 przeprowadził dwa testy statyczne z dwoma i sześcioma silnikami Raptor[82][83],  podczas gdy Booster 7 przeprowadził pięć testów statycznych z jednym, trzema, siedmioma, czternastoma, jedenastoma uruchomionymi silnikami Raptor[84][85][86][87][88].  9 lutego 2023 roku przeprowadzono test statyczny Boostera 7 z uruchomionymi 31 silnikami Raptor przy połowie mocy przepustnicy[89][90].

Po odwołaniu startu, który pierwotnie miał odbyć się 17 kwietnia 2023 roku[91], Booster 7 i Ship 24 ostatecznie wystartowały 20 kwietnia o godzinie 13:33 UTC[92]. Trzy silniki Raptor wyłączyły się przed startem, a kilka kolejnych uległo awarii podczas lotu[93]. Starship utracił również kontrolę nad wektorowaniem ciągu silników Raptor w dalszej części lotu, co doprowadziło do wymknięcia się spod kontroli trajektorii lotu Starshipa[93]. Starship osiągnął swoją maksymalną wysokość na wysokości 39 kilometrów[94]. Około 3 minuty po starcie uruchomił się autonomiczny system przerywania lotu, który jednak nie zniszczył Starshipa, który obracał się w powietrzu przez kolejne 40 sekund[95][96][97].

Drugi zintegrowany test w locie[edytuj | edytuj kod]

18 listopada 2023 miał miejsce drugi lot testowy Starshipa (Booster 9 i Ship 25). Udało się odpalenie wszystkich 33 silników Raptor i separacja drugiego stopnia. Niedługo później pierwszy stopień eksplodował na wysokości 90 km nad Zatoką Meksykańską. Po ośmiu minutach, tuż przed osiągnięciem planowanej orbity drugi stopień został zniszczony przez system FTS. Powodem był pożar w sekcji silnikowej i wiążąca się z tym awaria jednego z komputerów pokładowych[98].

Trzeci zintegrowany test w locie[edytuj | edytuj kod]

Trzecią próbę podjęto 14 marca 2024. Tym razem udał się nie tylko sam start rakiety, ale i separacja stopni, a pojazd osiągnął założoną trajektorię, odmienną niż w poprzednich próbach[99][100]. Stopień Super Heavy poprawnie rozpoczął powrót i prawidłowo przebiegało sterowanie tym stopniem przez kolejne warstwy atmosfery, jednak nie udało się kontrolowane lądowanie na powierzchni Zatoki Meksykańskiej – nie udało się planowane odpalenie trzech silników w ostatnich chwilach schodzenia[99].

Czwarty zintegrowany test w locie[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Starship Integrated Flight Test 4.

Czwarty zintegrowany lot rakiety Starship wystartował 6 czerwca 2024 roku[101]. Celem tego lotu było wylądowanie pierwszego stopnia rakiety Starship o nazwie Super Heavy na „wirtualnej wieży” znajdującej się w Zatoce Meksykańskiej oraz przetrwanie przez statek kosmiczny Starship ponownego wejścia w atmosferę[102]. Ostatecznie test zakończył się pełnym sukcesem, przy czym Super Heavy osiągnął miękkie wodowanie, a statek kosmiczny Starship przetrwał ponowne wejście w atmosferę i kontrolowane wodowanie[103].

Koszty i finansowanie[edytuj | edytuj kod]

SpaceX rozwija Starshipa głównie przy wsparciu środków prywatnych[104][105][106]. Dyrektor finansowy SpaceX, Bret Johnsen, ujawnił w sądzie, że SpaceX zainwestowało ponad 3 miliardy dolarów w placówkę Starbase i rakietę Starship od lipca 2014 roku do maja 2023 roku[107]. Elon Musk oświadczył w kwietniu 2023 roku, że SpaceX spodziewa się wydać około 2 miliardy dolarów na rozwój Starshipa w 2023 roku[108][109].

W ramach rozwoju systemu HLS przeznaczonego dla programu Artemis, w kwietniu 2021 roku SpaceX otrzymało od NASA kontrakt o wartości 2,89 miliarda dolarów na opracowanie lądownika księżycowego Starship HLS dla misji Artemis 3[110][111]. Blue Origin, zakwestionowało tą decyzję i w sierpniu 2021 roku rozpoczęło postępowanie sądowe przeciwko NASA i SpaceX, co spowodowało zawieszenie kontraktu na trzy miesiące[112][113]. Dwa lata później Blue Origin otrzymało kontrakt o wartości 3,4 miliarda dolarów na zbudowanie lądownika księżycowego Blue Moon.[114]

W 2022 roku NASA przyznała SpaceX kontrakt o wartości 1,15 miliarda dolarów na drugi lądownik księżycowy dla misji Artemis 4[115]. W tym samym roku SpaceX otrzymała pięcioletni kontrakt o wartości 102 milionów dolarów na rozwój programu Rocket Cargo dla Sił Kosmicznych Stanów Zjednoczonych[116].

Potencjalne zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Planowane misje[edytuj | edytuj kod]

SpaceX planuje wykorzystać rakietę Starship do wystrzelenia satelitów Starlink drugiej generacji[117]. Starship ma zostać wykorzystany do wyniesienia lądownika księżycowego Starship HLS, który został wybrany przez NASA jako główny lądownik dla planowanych załogowych misji z programu Artemis[118][119].

Jednym z przyszłych ładunków użytecznych wystrzelonych przy pomocy Starshipa będzie satelita komunikacyjny Superbird-9[120]. W planach jest także wyniesienie w przestrzeń kosmiczną komercyjnej stacji kosmicznej Starlab[121]. W przyszłości załogowa wersja statku kosmicznego Starship miałaby zostać wykorzystana do celów turystyki kosmicznej, chociażby w trzecim locie w ramach programu Polaris[122]. W 2020 roku Elon Musk oświadczył, że SpaceX wykona setki bezzałogowych lotów przed pierwszym załogowym lotem kosmicznym[123].

Kolonizacja kosmosu[edytuj | edytuj kod]

Według SpaceX statek kosmiczny Starship ma umożliwić załogowe lądowanie na Marsie, chociaż SpaceX nie opublikowało żadnych konkretnych planów technicznych ani projektów systemu podtrzymywania życia mającego znajdować się na statku kosmicznym Starship podczas lotu[124][125][126]. Według wstępnych założeń Starship zostanie wystrzelony na niską orbitę okołoziemską i zatankowany na orbicie przed wyruszeniem na Marsa[127].

Placówki[edytuj | edytuj kod]

Testowe i produkcyjne[edytuj | edytuj kod]

Various spacecraft constructed inside bays
Prototypy statku kosmicznego Starship w Starbase w marcu 2023 roku

Starbase składa się z zakładu produkcyjnego oraz platformy startowej i znajduje się w Boca Chica w Teksasie[128]. Obydwa obiekty działają całodobowo, a na miejscu może pracować maksymalnie 450 pracowników[129].  Planuje się, że Starbase będzie się składał z dwóch stanowisk startowych, jednego zakładu produkcyjnego i jednej farmy słonecznej o powierzchni siedmiu arów[130].

Silniki rakietowe Raptor są testowane w placówce McGregor w Teksasie. Obiekt posiada dwa główne stanowiska testowe: poziome oraz jedno pionowe przeznaczone dla silników rakietowych zoptymalizowanych pod kątem siły ciągu na poziomie morza[131].

Na Florydzie zakład w Cocoa oczyszcza krzemionkę, która jest wykorzystywana do produkcji płytek osłony termicznej statku kosmicznego Starship[132].

Miejsca startowe[edytuj | edytuj kod]

Orbitalny stół startowy w Starbase w sierpniu 2021 roku

Starbase[edytuj | edytuj kod]

W planach rozwoju placówki Starbase jest budowa dwóch miejsc startowych przeznaczonych dla rakiety Starship, które nazwane zostały "Pad A" i "Pad B"[130].  W Starbase znajdują się także zbiorniki zawierające ciekły metan, tlen, azot, hel i płyn hydrauliczny tworzących farmę zbiornikową[130].

Wieża startowa składa się ze stalowych kratownic, piorunochronu znajdującego się na górze i pary mechanicznych ramion, które mogą podnosić statek kosmiczny Starship oraz stopień Super Heavy, który dzięki nim może zostać złapany i odzyskany w przyszłości[133].

Floryda[edytuj | edytuj kod]

Od 2021 roku SpaceX buduje drugie stanowisko startowe dla rakiety Starship, które ma znajdować się w kompleksie startowym 39 na Florydzie, który jest obecnie wykorzystywany do wystrzeliwania statków kosmicznych Dragon 2 na pokład Międzynarodowej Stacji Kosmicznej[134]. SpaceX planowało także utworzenie osobnego stanowiska startowego w 2022 roku, który miałby zostać nazwany LC-49 (Launch Complex 49)[135][136][137]. Ostatecznie firma zaproponowała modernizację stanowiska startowego znajdującego się na miejscu kompleksu startowego 41 na Przylądku Canaveral[134]. W 2024 roku Federalna Administracja Lotnictwa rozpoczęła drugi przegląd środowiskowy w celu oceny nowej infrastruktury startowej kompleksu startowego 39 i zwiększenia częstotliwości startów do 44 rocznie[138].

Po wycofaniu rakiety Delta IV Heavy kompleks startowy 37 na Przylądku Canaveral stał się pusty, umożliwiając Siłom Kosmicznym Stanów Zjednoczonych przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko możliwych lotów rakiety Starship[136].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kenneth Chang, What Is SpaceX’s Starship? It’s Really a Mars Ship., „The New York Times”, 14 marca 2024, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  2. ↑ Enrique Dans, Elon Musk's Economies Of Scale Won SpaceX The NASA Moonshot [online], Forbes [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  3. ↑ Jackie Wattles, Elon Musk says SpaceX’s Mars rocket will be cheaper than he once thought. Here’s why | CNN Business [online], CNN, 29 września 2019 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  4. ↑ Musk hopes "Mechazilla" will catch and assemble the Starship and Super Heavy boosters for rapid reuse [online], phys.org [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  5. ↑ Austin DeSisto, Starship and its Belly Flop Maneuver [online], Everyday Astronaut, 23 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  6. ↑ SpaceX Starship: Iterative Design Methodology [online], New Space Economy, 28 października 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  7. ↑ SpaceX Starship Stacking Produces the Tallest Rocket Ever Built [online], Gizmodo, 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  8. ↑ Jeff Foust, SpaceX changing Starship stage separation ahead of next launch [online], SpaceNews, 24 czerwca 2023 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  9. ↑ Jennifer Ann Inman, Thomas J. Horvath, Carey Fulton Scott, SCIFLI Starship Reentry Observation (SSRO) ACO (SpaceX Starship) [online], 13 września 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  10. ↑ Biggest ever rocket is assembled briefly in Texas [online], 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  11. ↑ SpaceX Starship Raptor vacuum engine fired for the first time [online], CNET [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  12. ↑ Eli Shayotovich, Why SpaceX's Starship Is Made Out Of Stainless Steel According To Elon Musk [online], SlashGear, 23 września 2022 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  13. ↑ Eric Berger, Inside Elon Musk’s plan to build one Starship a week—and settle Mars [online], Ars Technica, 5 marca 2020 [dostęp 2024-05-25] (ang.).
  14. ↑ [33 silniki] [online], Twitter [dostęp 2022-04-06] (ang.).
  15. ↑ Starbase Tour with Elon Musk [PART 1]. [dostęp 2022-04-07].
  16. ↑ SpaceX Watchers Spot Starship Cargo Bay Doors at Launch Facility [online], Futurism [dostęp 2024-05-23].
  17. ↑ SpaceX, Starship Users Guide [online], SpaceX, marzec 2020 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  18. ↑ Musk’s Megarocket Will Deploy Starlink Satellites Like a Pez Dispenser [online], Gizmodo, 6 czerwca 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  19. ↑ Thomas Burghardt, After NASA taps SpaceX's Starship for first Artemis landings, agency looks to on-ramp future vehicles [online], NASASpaceFlight.com, 20 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  20. ↑ a b Jeff Foust, Starship lunar lander missions to require nearly 20 launches, NASA says [online], SpaceNews, 17 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  21. ↑ William Harwood, NASA delays first Artemis astronaut flight to late 2025, moon landing to 2026 - CBS News [online], www.cbsnews.com, 9 stycznia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  22. ↑ Raphael Satter, Jin Hyunjoo, Munsif Vengattil, 'NASA rules,' Musk says as SpaceX wins $2.9 billion moon lander contract [online], Reuters, 16 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  23. ↑ Eric Berger, SpaceX engineer says NASA should plan for Starship’s “significant” capability [online], Ars Technica, 2 maja 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  24. ↑ Christian Davenport, SpaceX’s launch of Starship could remake space exploration [online], The Washington Post, 16 kwietnia 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  25. ↑ [Raptor 2...] [online], Twitter [dostęp 2022-01-17] (ang.).
  26. ↑ Dan Leone: SpaceX Could Begin Testing Methane-fueled Engine at Stennis Next Year. SpaceNews, 2013-10-25. [dostęp 2014-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-11)]. (ang.).
  27. ↑ William Harwood, NASA delays first Artemis astronaut flight to late 2025, moon landing to 2026 - CBS News [online], www.cbsnews.com, 9 stycznia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  28. ↑ Jeff Foust, Musk outlines plans to increase Starship launch rate and performance [online], SpaceNews, 6 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  29. ↑ Elon Musk, Four more Starships, the last of V1 [online], X, 24 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  30. ↑ a b Jeff Foust, Starship lunar lander missions to require nearly 20 launches, NASA says [online], SpaceNews, 17 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  31. ↑ Jack Kuhr, SpaceX Announces a Starship Version Two is in the Works [online], Payload, 28 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  32. ↑ Elon Reveals Starship Version 3; We Have Questions!. NASASpaceflight 2024-04-16. [dostęp 2024-05-23].
  33. ↑ Justin Davenport, As IFT-4 prepares for launch, Starship’s future is coming into focus [online], NASASpaceFlight.com, 19 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  34. ↑ a b Smithsonian Magazine, Tony Reichhardt, Marsliner [online], Smithsonian Magazine [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  35. ↑ SpaceX rocket fails first flight [online], 24 marca 2006 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  36. ↑ Zach Rosenberg2012-10-15T21:05:00+01:00, SpaceX aims big with massive new rocket [online], Flight Global [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  37. ↑ Chris Bergin, SpaceX advances drive for Mars rocket via Raptor power [online], NASASpaceFlight.com, 7 marca 2014 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  38. ↑ Eric Berger, Elon Musk scales up his ambitions, considering going “well beyond” Mars [online], Ars Technica, 18 września 2016 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  39. ↑ Chris Bergin, SpaceX reveals ITS Mars game changer via colonization plan [online], NASASpaceFlight.com, 27 września 2016 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  40. ↑ Making Life Multiplanetary. SpaceX 2017-09-29. [dostęp 2024-06-01].
  41. ↑ Devin Coldewey, SpaceX's Starship goes sci-fi shiny with stainless steel skin [online], TechCrunch, 26 grudnia 2018 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  42. ↑ Jeff Foust, Musk teases new details about redesigned next-generation launch system [online], SpaceNews, 24 grudnia 2018 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  43. ↑ a b Smithsonian Magazine, Tony Reichhardt, Marsliner [online], Smithsonian Magazine [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  44. ↑ Ethan Cotton, Starship SN-5 | 150 meter hop [online], Everyday Astronaut, 2 sierpnia 2020 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  45. ↑ Elon Musk: Why I'm Building the Starship out of Stainless Steel [online], Popular Mechanics, 22 stycznia 2019 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  46. ↑ Eric Berger, Elon Musk, Man of Steel, reveals his stainless Starship [online], Ars Technica, 29 września 2019 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  47. ↑ Will Starship Fail Like The Space Shuttle? - Primal Nebula [online], primalnebula.com, 16 lutego 2023 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  48. ↑ Aditya Krishnan Mohan, The truth about the new SpaceX ‘Mini-Bakery’ [online], Medium, 5 września 2021 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  49. ↑ William Harwood: SpaceX launches "Starhopper" on dramatic test flight. 27 August 2019. [dostęp 14 December 2021]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 November 2020)]. (ang.).
  50. ↑ Elon Musk says SpaceX Starship rocket could reach orbit within 6 months [online], CNET [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  51. ↑ Loren Grush, SpaceX’s prototype Starship rocket partially bursts during testing in Texas [online], The Verge, 20 listopada 2019 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  52. ↑ Thomas Burghardt, New permits shed light on activity at SpaceX’s Cidco and Roberts Road facilities [online], NASASpaceFlight.com, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  53. ↑ Lee Kanayama, SpaceX continues forward progress with Starship on Starhopper anniversary [online], NASASpaceFlight.com, 28 sierpnia 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  54. ↑ Dale Skran, How significant is the flight of Starship SN5? [online], nss.org, 7 sierpnia 2020 [dostęp 2024-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-10] (ang.).
  55. ↑ SpaceX Starship prototype takes big step toward Mars with first tiny 'hop' [online], CNET [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  56. ↑ Michael Sheetz, SpaceX launches and lands another Starship prototype, the second flight test in under a month [online], CNBC, 3 września 2020 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  57. ↑ Watch SpaceX fire up Starship's furious new Raptor Vacuum engine [online], CNET [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  58. ↑ SpaceX Boca Chica - Starship SN8 nosecone mate - Raptors on the move. NASASpaceflight 2020-10-23. [dostęp 2024-06-06].
  59. ↑ Lee Kanayama, SpaceX continues forward progress with Starship on Starhopper anniversary [online], NASASpaceFlight.com, 28 sierpnia 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  60. ↑ Jackie Wattles, Space X’s Mars prototype rocket exploded yesterday. Here’s what happened on the flight | CNN Business [online], CNN, 10 grudnia 2020 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  61. ↑ a b Smithsonian Magazine, Tony Reichhardt, Marsliner [online], Smithsonian Magazine [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  62. ↑ Jeff Foust, Congress raises concerns about FAA’s handling of Starship launch license violation [online], SpaceNews, 29 marca 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  63. ↑ Joey Roulette, Elon Musk’s SpaceX violated its launch license in explosive Starship test, triggering an FAA probe [online], The Verge, 29 stycznia 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  64. ↑ SpaceX Starship SN9 flies high, explodes on landing just like SN8 [online], CNET, 2 lutego 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  65. ↑ SN10. SpaceX. [dostęp 2023-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-09-10)]. (ang.).
  66. ↑ a b Smithsonian Magazine, Tony Reichhardt, Marsliner [online], Smithsonian Magazine [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  67. ↑ Eric Mack, Jackson Ryan, SpaceX Starship SN11 test flight flies high and explodes in the fog [online], CNET, 30 marca 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  68. ↑ Jeff Foust, Engine explosion blamed for latest Starship crash [online], SpaceNews, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  69. ↑ Eric Berger, SpaceX reveals the grand extent of its starport plans in South Texas [online], Ars Technica, 8 marca 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  70. ↑ Eric Berger, SpaceX reveals the grand extent of its starport plans in South Texas [online], Ars Technica, 8 marca 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  71. ↑ Ryan Weber, Major elements of Starship Orbital Launch Pad in place as launch readiness draws nearer [online], NASASpaceFlight.com, 31 października 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  72. ↑ a b SpaceX's Mars prototype rocket, Starship SN15, might fly again soon [online], CNET [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  73. ↑ a b Jeff Foust, Starship survives test flight [online], SpaceNews, 5 maja 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  74. ↑ SpaceX, Starbase Overview [online], SpaceX [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  75. ↑ Eric Berger, Rocket Report: Super Heavy lights up, China tries to recover a fairing [online], Ars Technica, 23 lipca 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  76. ↑ Eric Berger, SpaceX will soon fire up its massive Super Heavy booster for the first time [online], Ars Technica, 14 lipca 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  77. ↑ Chris Bergin, One year since SN15, Starbase lays groundwork for orbital attempt [online], NASASpaceFlight.com, 5 maja 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  78. ↑ Michael Sheetz, Musk: 'Dream come true' to see fully stacked SpaceX Starship rocket during prep for orbital launch [online], CNBC, 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  79. ↑ Ryan Weber, Major elements of Starship Orbital Launch Pad in place as launch readiness draws nearer [online], NASASpaceFlight.com, 31 października 2021 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  80. ↑ Kenneth Chang, SpaceX Wins Environmental Approval for Launch of Mars Rocket, „The New York Times”, 13 czerwca 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  81. ↑ SpaceX Performs Limited Static Fire Test of Starship Booster, Avoids Explosion [online], Gizmodo, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  82. ↑ Mike Wall, SpaceX fires up all 6 engines of Starship prototype ahead of orbital test flight (video) [online], Space.com, 8 września 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  83. ↑ Mike Wall, SpaceX fires up Starship prototype again ahead of test flight (video) [online], Space.com, 15 grudnia 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  84. ↑ Anthony Iemole, Boosters 7 and 9 in dual flow toward Starbase test milestones [online], NASASpaceFlight.com, 7 grudnia 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  85. ↑ Alejandro Alcantarilla Romera, Booster 7 resumes static fire testing as SpaceX ramps up Starship production [online], NASASpaceFlight.com, 14 listopada 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  86. ↑ Mike Wall, SpaceX's huge Starship booster conducts historic 31-engine burn (video) [online], Space.com, 9 lutego 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  87. ↑ Mike Wall, SpaceX fires up Starship Super Heavy booster again in long engine test [online], Space.com, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  88. ↑ Mike Wall, SpaceX fires up Starship and Super Heavy Booster 7 ahead of test flight [online], Space.com, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  89. ↑ Starship fires (almost) all her engines [online], earthsky.org, 9 lutego 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  90. ↑ Kenneth Chang, SpaceX Test Fires 31 Engines on the Most Powerful Rocket Ever, „The New York Times”, 9 lutego 2023, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  91. ↑ Mike Wall, SpaceX scrubs 1st space launch of giant Starship rocket due to fueling issue [online], Space.com, 17 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  92. ↑ Jackie Wattles, Ashley Strickland, SpaceX’s Starship rocket lifts off for inaugural test flight but explodes midair [online], CNN, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  93. ↑ a b Chris Bergin, Elon Musk pushes for orbital goal following data gathering objectives during Starship debut [online], NASASpaceFlight.com, 3 maja 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  94. ↑ Mike Wall, Tariq Malik, SpaceX's 1st Starship launches on epic test flight, explodes in 'rapid unscheduled disassembly' [online], Space.com, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  95. ↑ Starship Flight Test, SpaceX [online], SpaceX, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  96. ↑ Engine Issue Felled SpaceX First Super Heavy | Aviation Week Network [online], aviationweek.com [dostęp 2024-06-07].
  97. ↑ Michael Sheetz, Sara Salinas, SpaceX Starship rocket launches in historic test but explodes mid-flight [online], CNBC, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
  98. ↑ Starship's Second Flight Test [online], 24 marca 2024 (ang.).
  99. ↑ a b Krzysztof Kanawka, Trzeci lot Starshipa [online], Kosmonauta.net, 14 marca 2024 [dostęp 2024-03-23] (pol.).
  100. ↑ Will Robinson-Smith, SpaceX launches Starship on the third flight test of the program – Spaceflight Now [online], spaceflightnow.com, 14 marca 2024 [dostęp 2024-03-23] (ang.).
  101. ↑ Mike Wall, SpaceX targeting June 6 for next launch of Starship megarocket (photos) [online], Space.com, 3 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  102. ↑ Stephen Clark, Surviving reentry is the key goal for SpaceX’s fourth Starship test flight [online], Ars Technica, 21 maja 2024 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  103. ↑ Mike Wall, SpaceX Starship launches nail-biting Flight 4 test of the world's most powerful rocket (video, photos) [online], Space.com, 6 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-06] (ang.).
  104. ↑ Jeff Foust, SpaceX investment in Starship approaches $5 billion [online], SpaceNews, 26 maja 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  105. ↑ Eric Berger, Elon Musk, Man of Steel, reveals his stainless Starship [online], Ars Technica, 29 września 2019 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  106. ↑ Michael Sheetz, Lora Kolodny, SpaceX set to join FAA to fight environmental lawsuit that could delay Starship work [online], CNBC, 22 maja 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  107. ↑ Michael Sheetz, Lora Kolodny, SpaceX set to join FAA to fight environmental lawsuit that could delay Starship work [online], CNBC, 22 maja 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  108. ↑ Michael Sheetz, SpaceX to spend about $2 billion on Starship this year, as Elon Musk pushes to reach orbit [online], CNBC, 30 kwietnia 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  109. ↑ Micah Maidenberg, Elon Musk Expects SpaceX to Spend Around $2 Billion on Starship Rocket This Year, „WSJ” [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  110. ↑ As Artemis Moves Forward, NASA Picks SpaceX to Land Next Americans on Moon - NASA [online] [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  111. ↑ SpaceX Awarded $1.15 Billion Contract to Build NASA's Second Lunar Lander [online], Yahoo News, 17 listopada 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  112. ↑ Joey Roulette, NASA suspends SpaceX’s $2.9 billion moon lander contract after rivals protest [online], The Verge, 30 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  113. ↑ Michael Sheetz, Bezos' Blue Origin loses NASA lawsuit over SpaceX $2.9 billion lunar lander contract [online], CNBC, 4 listopada 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  114. ↑ NASA Selects Blue Origin as Second Artemis Lunar Lander Provider - NASA [online] [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  115. ↑ SpaceX Awarded $1.15 Billion Contract to Build NASA's Second Lunar Lander [online], Yahoo News, 17 listopada 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  116. ↑ Sandra Erwin, SpaceX wins $102 million Air Force contract to demonstrate technologies for point-to-point space transportation [online], SpaceNews, 19 stycznia 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  117. ↑ Michael Sheetz, SpaceX adding capabilities to Starlink internet satellites, plans to launch them with Starship [online], CNBC, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  118. ↑ Thomas Burghardt, After NASA taps SpaceX's Starship for first Artemis landings, agency looks to on-ramp future vehicles [online], NASASpaceFlight.com, 20 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  119. ↑ NASA Awards SpaceX Second Contract Option for Artemis Moon Landing - NASA [online], 15 listopada 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  120. ↑ Jason Rainbow, Sky Perfect JSAT picks SpaceX’s Starship for 2024 satellite launch [online], SpaceNews, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  121. ↑ Mike Wall, SpaceX's Starship to launch 'Starlab' private space station in late 2020s [online], Space.com, 31 stycznia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  122. ↑ Michael Sheetz, Billionaire astronaut Jared Isaacman buys more private SpaceX flights, including one on Starship [online], CNBC, 14 lutego 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  123. ↑ Michael Sheetz, Elon Musk says SpaceX's Starship rocket will launch 'hundreds of missions' before flying people [online], CNBC, 1 września 2020 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  124. ↑ Donald Goldsmith, Martin J. Rees, The end of astronauts: why Robots are the future of exploration, Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press, 2022, ISBN 978-0-674-25772-6 [dostęp 2024-05-23].
  125. ↑ Loren Grush, Elon Musk’s future Starship updates could use more details on human health and survival [online], The Verge, 4 października 2019 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  126. ↑ United States Government Accountability Office, Crewed Moon Landing Faces Multiple Challenges [online], gao.gov, listopad 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  127. ↑ Ars Staff, SpaceX beginning to tackle some of the big challenges for a Mars journey [online], Ars Technica, 3 czerwca 2019 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  128. ↑ Eric Berger, Rocket Report: Super Heavy rolls to launch site, Funk will get to fly [online], Ars Technica, 2 lipca 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  129. ↑ Federal Aviation Administration, Final Programmatic Environmental Assessment for the SpaceX Starship/Super Heavy Launch Vehicle Program at the SpaceX Boca Chica Launch Site in Cameron County, Texas [online], Federal Aviation Administration, czerwiec 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  130. ↑ a b c Final Programmatic Environmental Assessment for the SpaceX Starship/Super Heavy Launch Vehicle Program at the SpaceX Boca Chica Launch Site in Cameron County, Texas. 2022-06. [dostęp 2023-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-16)]. (ang.).
  131. ↑ Justin Davenport, New Raptor Factory under construction at SpaceX McGregor amid continued engine testing [online], NASASpaceFlight.com, 16 września 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  132. ↑ Thomas Burghardt, New permits shed light on activity at SpaceX’s Cidco and Roberts Road facilities [online], NASASpaceFlight.com, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  133. ↑ Eric Berger, Rocket Report: SpaceX to build huge launch tower, Branson sells Virgin stock [online], Ars Technica, 16 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  134. ↑ a b Joey Roulette: SpaceX faces NASA hurdle for Starship backup launch pad. Reuters, 2022-06-13. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-22)]. (ang.).
  135. ↑ Chris Bergin, Focus on Florida - SpaceX lays the ground work for East Coast Starship sites [online], NASASpaceFlight.com, 22 lutego 2022 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  136. ↑ a b Stephen Clark, SpaceX wants to take over a Florida launch pad from rival ULA [online], Ars Technica, 18 lutego 2024 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  137. ↑ SpaceX chce zbudować nowy kompleks startowy dla Starshipa w KSC [online], SpaceX.com.pl, 16 grudnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (pol.).
  138. ↑ Mike Wall, FAA to conduct new environmental review for SpaceX's Starship operations in Florida [online], Space.com, 10 maja 2024 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Starship&oldid=73943622”