Bez hebd

Bez hebd
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	piżmaczkowate
Rodzaj	bez
Gatunek	bez hebd
	Nazwa systematyczna
	Sambucus ebulus L.; Sp. pl. 1:269. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bez hebd, dziki bez hebd^[3] (Sambucus ebulus L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae), dawniej także w bzowatych (Sambucaceae) lub przewiertniowatych (Caprifoliaceae). Rośnie dziko w Europie, Azji Zachodniej, w Turkmenistanie, na Kaukazie i w Afryce Północnej^[4]. W Polsce jest dość pospolity na południu. Na północny jego zasięg kończy się jednak na Śląsku, Wyżynie Małopolskiej i Wyżynie Lubelskiej^[5]. Dalej na północy spotykany jest na stanowiskach, na które został introdukowany^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina wieloletnia o pokroju krzewu, osiągająca wysokość do 2 m. Roślina wydziela nieprzyjemny zapach.
Łodyga: W odróżnieniu od dwóch pozostałych gatunków bzów rosnących w Polsce, ma niezdrewniałe pędy. Wykształca liczne podziemne rozłogi. Łodygi nadziemne są grube, rozgałęzione i bruzdowane.
Liście: Wsparte listkowatymi przylistkami^[7]. Ulistnienie naprzeciwległe, nieparzysto-pierzaste, składające się z 5–9 podługowatolancetowatych listków o zaostrzonych końcach i ostro ząbkowanych brzegach.
Kwiaty: Drobne, białe, lub różowawe kwiaty zebrane są w baldachogrona na szczycie pędów. Kwiaty są zrosłopłatkowe z 5 pręcikami, których pylniki w odróżnieniu od pozostałych gatunków bzu są czerwone.
Owoce: Elipsoidalne, lśniąco-czarne pestkowce.
Gatunek podobny: Kwiatostany i owoce mogą być mylone z bzem czarnym. Gatunek ten różni się tym, że jest krzewem (ma zdrewniały i rozkrzewiający się pęd), liście pozbawione są przylistków lub jeśli są one to drobne, kwiaty mają żółte pylniki^[7].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rośnie w cienistych lasach, zaroślach, zrębach i na przydrożach. Na polach uprawnych sąsiadujących z zaroślami jest chwastem. Kwitnie od czerwca do sierpnia, kwiaty zapylane są przez owady^[8]. W zbiorowiskach roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Sambucetum ebuli^[9].

Roślina trująca: Cała roślina jest trująca, również owoce są trujące dla ludzi, zjadane są jednak przez niektóre ptaki. U ludzi zatrucie objawia się bólem głowy, wymiotami, biegunką, a nawet utratą przytomności^[10].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina lecznicza, stosowana w medycynie ludowej. Surowcem zielarskim są owoce i kora. Wykazują działanie napotne i przeczyszczające^[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-19] (ang.).
↑ Mimo że w literaturze botanicznej stosowana jest wyłącznie pisownia nazwy gatunkowej przez samo „h”, w Uniwersalnym słowniku języka polskiego PWN i Wielkim słowniku ortograficznym PWN gatunek zapisywany jest jako bez chebd
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 494. ISBN 83-915161-1-3.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 439-440. ISBN 83-0114342-8.
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Bruno P. Kremer: Owoce leśne – jagody, orzechy, pestkowce. Warszawa: Multico, 1996. ISBN 83-7073-102-3.
↑ Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-19] (ang.).

[3] Mimo że w literaturze botanicznej stosowana jest wyłącznie pisownia nazwy gatunkowej przez samo „h”, w Uniwersalnym słowniku języka polskiego PWN i Wielkim słowniku ortograficznym PWN gatunek zapisywany jest jako bez chebd

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].

[Szafer-5] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[6] Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 494. ISBN 83-915161-1-3.

[klucz-7] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 439-440. ISBN 83-0114342-8.

[8] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[10] Bruno P. Kremer: Owoce leśne – jagody, orzechy, pestkowce. Warszawa: Multico, 1996. ISBN 83-7073-102-3.

[11] Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]