Galaks złoty

Galaks złoty
	Galaxias maculatus
	(Jenyns, 1842)
	; Galaks złoty wg rysunku E. Waite’a
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	kostnoszkieletowe
Gromada	promieniopłetwe
Podgromada	doskonałokostne
Nadrząd	przedkolcopłetwe
Rząd	stynkokształtne
Podrząd	Osmeroidei
Nadrodzina	Galaxioidea
Rodzina	galaksowate
Podrodzina	Galaxiinae
Rodzaj	Galaxias
Gatunek	galaks złoty
Synonimy
	Galaxias amaenus (Castelnau, 1872); Galaxias coppingeri (Günther, 1881); Galaxias cylindricus (Castelnau, 1872); Galaxias delicatulus (Castelnau, 1872); Galaxias forsteri (Kner, 1867); Galaxias krefftii (Günther, 1866); Galaxias minutus (Philippi, 1858); Galaxias nebulosa (Macleay, 1881); Galaxias obtusus (Klunzinger, 1872); Galaxias parrishi (Stokell, 1964); Galaxias pseudoscriba (McCoy, 1867); Galaxias punctatus (Günther, 1866); Galaxias punctulatus (Philippi, 1858); Galaxias scriba (Valenciennes, 1846); Galaxias usitatus (McDowall, 1967); Galaxias variegatus (Lahille, 1923); Galaxias versicolor (Castelnau, 1872); Galaxias waterhousi (Krefft, 1868); Mesites alpinus (Jenyns, 1842); Mesites attenuatus (Jenyns, 1842); Mesites gracillimus (Canestrini, 1864); Mesites maculatus (Jenyns, 1842);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Galaks złoty^[3] (Galaxias maculatus) – gatunek amfidromicznej ryby stynkokształtnej z rodziny galaksowatych (Galaxiidae)^[3].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Szeroko rozpowszechniony w strefie klimatu umiarkowanego półkuli południowej, z wyjątkiem południowej Afryki^[2]. W zasięgu jego występowania położone są Nowa Zelandia z wyspami: Północną, Południową, Stewart, Chatham, Australia – od Brisbane, dalej wzdłuż pasma Wielkich Gór Wododziałowych na południe, do Albany w Australii Zachodniej, łącznie z Tasmanią, Wyspą Flindersa, Lord Howe i King w Cieśninie Bassa, Chile od 35°S do 55°S, Argentyna z Ziemią Ognistą i ujściem Río Negro, Falklandy^[2]^[4].

Środowisko[edytuj | edytuj kod]

Gatunek amfidromiczny. Występuje zarówno w wodach płynących, jak i stojących. Bytuje na obszarach o niskich wysokościach bezwzględnych (do 230 m n.p.m.), w przybrzeżnych rzekach i jeziorach, z dostępem do morza lub oceanu. Znane są również populacje śródlądowe. Toleruje zasolenie do 50‰^[2].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Dorosłe osobniki osiągają długość maksymalną 19 cm^[4] (według innych źródeł 16 cm^[3]), średnia długość wynosi 10 cm^[4]. Płetwa brzuszna położona w okolicy połowy długości ciała, z 7 promieniami miękkimi. Płetwy grzbietowe i odbytowa przesunięte w stronę ogona, z odpowiednio 10–12 (10–13^[3]) i 15–17 (16–19^[3]) promieniami miękkimi^[4]. Grzbiet pomarańczowobrązowy z czarnymi plamkami, boki pomarańczowozłote pokryte licznymi czarnymi i czerwonymi plamkami. Płetwy bez plamek, lśniące, lekko złotawe. Pyszczek zaokrąglony^[3].

Cykl życia[edytuj | edytuj kod]

Na okres rozrodu, w czasie przypływu, wpływa w ujścia rzek, składając na żwirowym i kamienistym dnie lub w przybrzeżnej roślinności od kilkuset do kilku tysięcy jaj^[2]^[4]. Jaja rozwijają się około dwóch tygodni^[4]. Młode po wykluciu zabierane są przez odpływ do morza, gdzie następuje okres szybkiego wzrostu. Po około 4–6 miesiącach wracają ławicami do wód słodkich^[2]^[4]. Tarło nie występuje poza ujściami rzek, stąd też nie można klasyfikować gatunku jako katadromiczny^[4]. Populacje śródlądowe z kolei, żeby złożyć jaja płyną w górę rzeki podczas wezbrań, do dopływów źródłowych. Tam składają jaja na zalanych przez wodę trawiastych terenach. Larwy po wykluciu spłukiwane są w dół rzeki do jezior, gdzie rozwijają się w przybrzeżnej roślinności^[2]^[4]. Wiele osobników ginie po tarle, tylko nieliczne przeżywają kolejny rok^[4].

Odżywianie[edytuj | edytuj kod]

Żywią się małymi owadami wodnymi i lądowymi, a także małymi skorupiakami^[4].

Znaczenie gospodarcze[edytuj | edytuj kod]

Poławiany przybrzeżnie, sieciowo. Ma duże znaczenie dla połowów przemysłowych na półkuli południowej. Poławiane są osobniki młode, jeszcze białe, które po wykluciu przebywają w strefie przybrzeżnej otwartego morza. Galaks ma delikatne i bardzo smaczne mięso^[3]. W Nowej Zelandii na szeroką skalę rozwinął się przemysł przetwórstwa rybnego związany z galaksami złotymi. Konserwy były niegdyś eksportowane do wielu krajów na całym świecie, obecnie spożywane są głównie w kraju^[2].

Status[edytuj | edytuj kod]

IUCN uznaje go za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) od 2014. Trend populacji nieznany^[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Galaxias maculatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Galaxias maculatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Morskie, 1982, s. 210.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Galaxias maculatus (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org [dostęp: 2018-03-25]

[itis-1] Galaxias maculatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Galaxias maculatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Rutkowicz210-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Morskie, 1982, s. 210.

[fishbase-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Galaxias maculatus (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org [dostęp: 2018-03-25]

[1]

[2]

[3]

[4]