Piątek (miasto): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja oczekująca na przejrzenie] | [wersja oczekująca na przejrzenie] |
Zmiana burmistrza Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
Nie podano opisu zmian Znaczniki: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Polskie miasto infobox |
|||
|nazwa = Piątek |
|||
|zdjęcie = Poland Piatek - center of country.jpg |
|||
|opis zdjęcia = Pomnik w Piątku symbolizujący środek Polski |
|||
|dopełniacz nazwy = Piątku |
|||
|herb = POL gmina Piątek COA.svg |
|||
|flaga = POL gmina Piątek flag.svg |
|||
|dewiza = |
|||
|województwo = łódzkie |
|||
|powiat = [[Powiat łęczycki|łęczycki]] |
|||
|gmina = [[Piątek (gmina)|Piątek]] |
|||
|data założenia = |
|||
|prawa miejskie = 1339–1870, 2020 |
|||
|stanowisko zarządzającego = Burmistrz |
|||
|zarządzający = Anna Matusiak |
|||
|powierzchnia = 5,24 |
|||
|wysokość = |
|||
|liczba ludności = 1908{{r|nsp}} |
|||
|gęstość zaludnienia = |
|||
|rok = 2011 |
|||
|strefa numeracyjna = 24 |
|||
|kod pocztowy = 99-120 |
|||
|tablice rejestracyjne = ELE |
|||
|plan miasta = |
|||
|kod mapy = Piątek (gmina) |
|||
|współrzędne = 52°04′09″N 19°28′50″E |
|||
|TERYT = 1004064 |
|||
|SIMC = 0573256 |
|||
|hasło promocyjne = |
|||
|adres urzędu miasta = ul. Rynek 16<br />99-120 Piątek |
|||
|commons = Category:Piątek |
|||
|wikinews = |
|||
|wikicytaty = |
|||
|wikisłownik = |
|||
|www = https://www.gminapiatek.pl/ |
|||
|bip = http://www.bip.ugpiatek.pl/ |
|||
}} |
|||
'''Piątek''' – [[miasto]] w [[Polska|Polsce]] położone w [[województwo łódzkie|województwie łódzkim]], w [[powiat łęczycki|powiecie łęczyckim]], w [[Piątek (gmina)|gminie Piątek]]. Miejscowość jest siedzibą [[Piątek (gmina)|gminy Piątek]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Piątek, Lututów, Czerwińsk nad Wisłą, Klimontów – nowe miasta w Polsce od stycznia 2020 {{!}} Z kraju |data dostępu = 2019-12-31 |opublikowany = TVN24 BiS |url = https://tvn24bis.pl/article/url/956858 |język = pl}}</ref>. |
|||
Piątek leży w historycznej [[ziemia łęczycka|ziemi łęczyckiej]]<ref>''Łęczyckie bajanie o Borucie panie'', oprac. Wiktoryn Grąbczewski. Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1990, s. 7. {{ISBN|83-217-2734-4}}.</ref>. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość położona była w [[Województwo płockie (1975–1998)|województwie płockim]]. |
Piątek leży w historycznej [[ziemia łęczycka|ziemi łęczyckiej]]<ref>''Łęczyckie bajanie o Borucie panie'', oprac. Wiktoryn Grąbczewski. Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1990, s. 7. {{ISBN|83-217-2734-4}}.</ref>. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość położona była w [[Województwo płockie (1975–1998)|województwie płockim]]. |
Wersja z 07:20, 22 maj 2024
Piątek leży w historycznej ziemi łęczyckiej[1]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie płockim.
Miasto położone jest nad rzekami Moszczenicą i Maliną. W Piątku krzyżują się drogi biegnące z Łodzi do Kutna i z Łowicza do Łęczycy.
Historia
Piątek ze względu na swoje położenie był początkowo osadą targową. Prawdopodobnie nazwa Piątku pochodzi od dnia tygodnia, w którym odbywały się w nim targi. Prawa miejskie otrzymał w XIV w. W tym czasie był silnym ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. W połowie XVII w. liczył 320 domów i ok. 1500 mieszkańców. W tym czasie słynął m.in. z produkcji piwa (w 1800 w Piątku pracowały 33 browary)[potrzebny przypis][2].
W końcu XVI wieku miejscowość była miastem duchownym[3], miasto arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w powiecie łęczyckim województwa łęczyckiego[4].
Do połowy XVII w. miasto rozwijało się dość prężnie, stanowiąc ważny ośrodek rzemieślniczo-handlowy. Rozwój Piątku zahamował najazd szwedzki, przede wszystkim jednak do upadku gospodarczego przyczynił się pożar w 1681, który strawił całe miasto. Od tego czasu Piątek nie odzyskał swojej świetności. W 1685 było w nim tylko 40 domów, a 100 lat później, w 1785 zaledwie o 10 więcej. W 1870 Piątek stracił prawa miejskie ze względu na udział mieszkańców w powstaniu styczniowym.
W okresie międzywojennym w Piątku powstała fabryka maszyn rolniczych, która dawała zatrudnienie części ludności. Większość mieszkańców jednak zajmowała się rolnictwem. Istniały również warsztaty rzemieślnicze oferujące mieszkańcom Piątku i okolicy swoje usługi. Część mieszkańców, zwłaszcza Żydzi, zajmowała się handlem. W większości okolicznych wsi istniały majątki ziemskie, w których miała zatrudnienie ludność zamieszkująca okolice Piątku. Tylko w nielicznych wsiach, w których nastąpiło uwłaszczenie, zamieszkiwali (najczęściej małorolni) chłopi.
W pierwszej fazie Bitwy nad Bzurą Piątek i okoliczne wsie stały się areną ofensywy wojsk polskich. Po zaciekłych walkach, poważnie zniszczona miejscowość została zdobyta przez wojsko polskie 9 września 1939, jednak wskutek zmiany sytuacji na froncie oddziały polskie opuściły Piątek bez walki 13 września. W listopadzie 1939 Niemcy wcielili miejscowość w granice Rzeszy. Część polskich mieszkańców wysiedlono, a ludność pochodzenia żydowskiego wymordowano w ośrodku zagłady Żydów z Kraju Warty, w Kulmhof am Nehr (Chełmno n. Nerem).
Do 18 maja 1943 miejscowość nosiła przedwojenną nazwę, dopiero w tym dniu otrzymała niemiecką nazwę (Quadenstädt)[5] na cześć poległego pod Piątkiem w Bitwie nad Bzurą Joachima Meyer-Quade . Wkroczenie Armii Czerwonej 18 stycznia 1945 roku do Piątku zakończyło okres okupacji niemieckiej.
W 1966 działacze oddziału PTTK w Łęczycy wysunęli pomysł ustalenia środka Polski[6]. W 1969 Jan Bronisław Ciesielski z Instytutu Geodezji i Kartografii, działającego na zlecenie Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii, określił jego współrzędne geodezyjne i kartograficzne[7]. Środek Polski został wyznaczony w Goślubiu, jednak uznano, że symboliczny pomnik należy ustawić w Piątku[8]. Wzniesiono go w centrum miejscowości. Wjeżdżający do Piątku są także witani tablicą informacyjną w kształcie granic państwa z napisem „Piątek – geometryczny środek Polski”. W październiku 2018 ogłoszono wyznaczenie nowego, geodezyjnego środka Polski w odległej o 16 kilometrów Nowej Wsi pod Kutnem. Wyznaczono go na podstawie pomiaru uwzględniającego inne parametry, takie jak morskie wody wewnętrzne oraz morze terytorialne Polski i oznaczono kolumną pamiątkową na prywatnej posesji[6]
W 1978 w mieście był kręcony polski psychologiczny film obyczajowy „Aktorzy prowincjonalni” w reżyserii Agnieszki Holland[9].
1 stycznia 2020 Piątek ponownie uzyskał prawa miejskie[10].
Zabytki
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[11] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- rzymskokatolicki kościół pw. Świętej Trójcy, parafialny, 2 poł. XV, 1740, nr rej.: 85-V-9 z 29.03.1949 oraz 81 z 8.08.1967; był pierwszą placówką duszpasterską bp. Zygmunta Choromańskiego po otrzymaniu święceń kapłańskich w 1916[12]
- dzwonnica, 1 poł. XIX, nr rej.: 90-V-14 z 29.03.1949 oraz 82 z 8.08.1967
- mariawicki kościół pw. św. Trójcy, parafialny, neogotycki, 1907
- rzymskokatolicki kościół pw. Przemienienia Pańskiego, cmentarny, drewniany, poł. XVIII, nr rej.: 555-V-30 z 32.10.1950 oraz 83 z 8.08.1967
- dzwonnica, nr rej.: 526 z 8.08.1967
- park miejski, poł. XIX, nr rej.: 595 z 29.12.1988
-
Kościół mariawicki pw. Trójcy Przenajświętszej w Piątku
-
Kościół Świętej Trójcy
-
Kościół Przemienienia Pańskiego
Zobacz też
- Geometryczny środek Polski
- Piątek Mały
- Piątek Wielki
- Parafia Trójcy Przenajświętszej w Piątku (Kościoła Starokatolickiego Mariawitów)
Przypisy
- ↑ Łęczyckie bajanie o Borucie panie, oprac. Wiktoryn Grąbczewski. Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1990, s. 7. ISBN 83-217-2734-4.
- ↑ Franciszek Paprocki , Piątek; rzut oka na przeszłość miasta i jego stan obecny, 1937 .
- ↑ Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.
- ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 67.
- ↑ Verodnungsblatt des Reichsstathalters im Warthegau. 18 V 1943, nr 12, s. 99.
- ↑ a b Joanna Leszczyńska. Środek na bok. „Polityka”, s. 34, 13 lutego 2019.
- ↑ Joanna Leszczyńska. Środek na bok. „Polityka”, s. 34–35, 13 lutego 2019.
- ↑ Joanna Leszczyńska. Środek na bok. „Polityka”, s. 35, 13 lutego 2019.
- ↑ Aktorzy prowincjonalni w bazie filmpolski.pl
- ↑ Akt nadania statusu miasta przez Radę Ministrów [online], 2019 [dostęp 2020-01-07] .
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2011-05-22].
- ↑ Maciej Grzegorz Smoliński: Biskup Zygmunt Choromański (1892 – 1968). Życie i działalność. Warszawa: 2013, s. 20.
<ref>
o nazwie „nsp”, zdefiniowany w <references>
, nie był użyty wcześniej w treści.Linki zewnętrzne
- Paprocki Franciszek, Piątek; rzut oka na przeszłość miasta i jego stan obecny. Wydawca: Bank Spółdzielczy, Piątek, 1937; Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa
- Piątek 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 63 .
- Kazania y exhorty pasterskie pasterzom w parafiach przygodne przez X. Wawrzyńca Walkiewicza, Vice-proboszcza i mansyonarza Piątkowskiego, Pisarza Dekanatu Zgierskiego do druku podane roku pańskiego 1777.