Pokrzywka idiopatyczna

Bąbel pokrzywkowy – podstawowy objaw pokrzywki idiopatycznej

Pokrzywka idiopatyczna (łac. idiopathic urticaria) – pokrzywka spontaniczna o nieznanej przyczynie (nazwa stosowana w najnowszej nomenklaturze zgodnie z zaleceniami Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI)). Choroba samoistna, której przebieg może być ostry (mniej niż 6 tygodni) lub przewlekły (ponad 6 tygodni). Cechuje ją niemożność wykrycia czynnika sprawczego i mechanizmu rozwoju choroby. Przewlekła pokrzywka idiopatyczna i obrzęk naczynioruchowy idiopatyczny są schorzeniami wieloprzyczynowymi, w których zjawiska autoimmunologiczne tłumaczą patogenezę u około 1/3 pacjentów. U pozostałych chorych obecność znajdującego się w krążeniu czynnika wyzwalającego histaminę jest mało prawdopodobna, a mechanizm powstawania bąbli pokrzywkowych pozostaje niewytłumaczony.

Epidemiologia

Do postaci idiopatycznej zalicza się 70-80% przypadków pokrzywki. Przewlekła pokrzywka idiopatyczna jest najczęstszą odmianą pokrzywki przewlekłej – od 0,1% do 3% rozpoznawanych przypadków pokrzywki. Pokrzywkę idiopatyczną częściej obserwuje się u kobiet, a tylko wyjątkowo u dzieci. Średni okres utrzymywania się objawów schorzenia wynosi 5 lat..

Objawy

Pokrzywka idiopatyczna ostra pojawia się nagle i zazwyczaj szybko ustępuje (do 24 h), nie pozostawiając żadnych śladów na skórze. Natomiast pokrzywka idiopatyczna przewlekła jest chorobą bardzo uporczywą, która łączy się z silnym świądem. Świąd zwykle nasila się wieczorem i jego uporczywość jest na tyle duża, że często powoduje on trudności w zasypianiu. Swędzące bąble utrzymują się powyżej 6. tygodni. U 51% pacjentów obserwuje się sam bąbel pokrzywkowy, rzadziej obrzęk naczynioruchowy – 4%, albo oba wykwity równocześnie – 45%. U 20-50% pacjentów pokrzywka idiopatyczna współistnieje z pokrzywką fizykalną (pokrzywką dermograficzną, pokrzywką cholinergiczną, pokrzywką z zimna). W literaturze medycznej opisywano różne czynniki, które mogą odgrywać istotną rolę w patogenezie tej choroby – Helicobacter pylori, wirusy HCV i HGV. Jednak nie ma jednoznacznych dowodów przemawiających za ich udziałem w etiopatogenezie tego typu pokrzywek.

Diagnostyka

Rozpoznania przewlekłej pokrzywki idiopatycznej można dokonać dopiero po wykluczeniu pokrzywek objawowych. W celu postawienia diagnozy niezbędne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu z pacjentem oraz testów i prób prowokacyjnych celem wykluczenia innych rodzajów pokrzywki. Lekarz powinien też zlecić wykonanie badań pomocniczych:

• ASO;
• oznaczanie eozynofilii;
• wymaz z gardła;
• zdjęcie rtg zatok przynosowych;
• pantomogram szczęk;
• wymazy z pochwy;
• badanie kału w kierunku pasożytów;
• badanie antygenu HBs i HIV;
• Helicobacter pylori;
• oznaczanie poziomu przeciwciał przeciwjądrowych;
• oznaczenie czynnika reumatoidalnego;
• oznaczenie mikrosomalnych przeciwciał tarczycowych;
• oznaczenie rozpuszczalnego antygenu jądrowego;
• biopsja skóry (w przypadku podejrzenia pokrzywki naczyniowej);
• podstawowe badania laboratoryjne (jak morfologia krwi, badanie moczu);
• zdjęcia RTG klatki piersiowej;
• USG jamy brzusznej;
• badanie poziomu dopełniacza;
• oznaczanie frakcji C3 i C4,
• oznaczenie krioglobulin i kriofibrynogenu.

Celem tych badań jest znalezienie czynnika sprawczego. Niemożność jego określenia daje podstawy do zdiagnozowania pokrzywki idiopatycznej.

Leczenie

U chorych z pokrzywką idiopatyczną niemożliwe jest leczenie przyczynowe. Stosuje się tu terapię objawową. Lekami z wyboru są leki przeciwhistaminowe I i II generacji, które dobiera się indywidualnie.. Leki przeciwhistaminowe I generacji oprócz receptorów histaminowych blokują także receptory muskarynowe, receptory serotoninowe, receptory dopaminergiczne oraz receptory adrenergiczne. Mogą powodować znaczne skutki uboczne oraz senność i zaburzenia koordynacji ruchowej. Stanowią też przeciwwskazanie do prowadzenia pojazdów mechanicznych. Leki przeciwhistaminowe II generacji, jak najnowszy – bilastyna (nazwa handlowa Clatra) – mają powinowactwo wyłącznie do receptorów H1, nie przechodzą przez barierę „krew-mózg”. Wykazują również działanie przeciwzapalne i przeciwświądowe. Bilastyna nie wchodzi też w interakcję z lekami hamującymi układ cytochromu P450, ani nie powoduje działań niepożądanych typowych dla leków I generacji (jak senność, wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów). Działa do 26 h, łagodzi uporczywy świąd i nasilenie zmian skórnych.

W dalszej kolejności można zastosować glikokortykosteroidy. Podaje się je w zaostrzeniach pokrzywki przewlekłej, unikając stosowania wstrzyknięć octanu triamcynolonu.. Nie stosuje się ich stale ze względu na unikanie powikłań. W przypadkach z ciężkim obrzękiem naczynioruchowym wskazane jest zastosowanie adrenaliny. W terapii pokrzywek przewlekłych wykorzystuje się też antagonistów receptora H2 – cimetydynę (nazwa handlowa Altramet, Histodil), ranitydynę (nazwa handlowa Ranigast, Zantac), a także leki psychotropowe. Chorym z objawami lęku lub depresji można podać doksepinę, która również działa blokująco na receptory H1 i H2. Ponadto w terapii pokrzywki idiopatycznej znajdują zastosowanie leki przeciwdepresyjne i uspokajające. Zalecana jest współpraca z psychiatrą. W farmakoterapii pokrzywek przewlekłych wykorzystuje się również leki stabilizujące komórkę tuczną (ketotifen, loratadyna), leki beta-adrenergiczne (albuterol, terbutalina, metaptoterenol) i nifedypinę (nazwa handlowa Adalat, Cordafen). Skuteczność terapeutyczna wapnia nie została naukowo potwierdzona. Jest on podawany tylko chorym z hipokalcemią i w profilaktyce osteoporozy w przebiegu kortykoterapii. Leczenie miejscowe ma jedynie charakter wspomagający.

W postępowaniu terapeutycznym należy unikać znanych czynników prowokujących wysiewy bąbli, dążyć do unikania stresu, przegrzania organizmu, spożywania alkoholu, przyjmowania aspiryny, kodeiny, morfiny. U chorych z obrzękiem naczyniowym należy też wystrzegać się podawania inhibitorów konwertazy angiotensyny. W przypadkach dodatniego wywiadu chorobowego wskazane jest stosowanie diety eliminacyjnej..

Zobacz też

• Pokrzywka
• Bąbel pokrzywkowy
• Obrzęk naczynioruchowy
• Histamina
• Leki przeciwhistaminowe
• Antagoniści receptora H1
• Antagoniści receptora H2
• Bilastyna
• Cymetydyna
• Ranitydyna
• Doksepina

Bibliografia

• M. Juszkiewicz-Borowiec, Wykwity skórne w diagnostyce dermatologicznej., Wydawnictwo Czelej, Lublin 2002, s. 60-64.
• G. Krishnaswamy, G. Youngberg, Pokrzywka ostra i przewlekła. Medycyna po Dyplomie 2000, nr 10 (7), s. 95-107.
• K. Obtułowicz, A. Obtułowicz, Obrzęk naczynioruchowy i pokrzywka. Alergia Astma Immunologia 2002, nr 7 (suplement 2), s. 101-107.
• Pokrzywka, [w:] Alergologia dla dermatologów, pod red. W. Gliński, E. Rudzki, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2002, s. 384-391.
• K.B. Prystupa, Pokrzywki i możliwości ich leczenia. Medipress Dermatologia 1998, nr 3, s. 20-27.
• K. Romańska-Gocka, Przewlekła pokrzywka samoistna o podłożu autoimmunologicznym. Postępy Dermatologii i Alergologii 2001, nr XVIII, zeszyt 4, s. 214-220.
• I. Skwara, G. Chodorowska, D. Krasowska, Pokrzywka przewlekła – definicja, podział, diagnostyka, leczenie. Medycyna Rodzinna 2004, nr 5, s. 205-211.

Linki zewnętrzne

• Diagnostyka i leczenie pokrzywki
• Farmakoterapia pokrzywki idiopatycznej a rezultaty leczenia
• Trudności w leczeniu pokrzywki przewlekłej
• Pokrzywka idiopatyczna na tle innych odmian schorzenia

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.