Kopalnia Węgla Kamiennego „Kleofas”
 Kopalnia od strony torów kolejowych przed wyburzeniem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Data założenia |
1840[1] |
| Data likwidacji |
4 marca 2004 |
| Zatrudnienie |
1 514 (marzec 2004) |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°16′06,3394″N 18°58′01,2565″E/50,268428 18,967016
| |
Kopalnia Węgla Kamiennego Kleofas – kopalnia węgla kamiennego działająca od 1845[2] do listopada 2004 roku[3], znajdująca się w Katowicach, której szyby znajdowały się na terenach trzech dzielnic: Dąb (szyb kopalni Gottwald), Osiedle Witosa i Załęże, a także w Chorzowie-Batorym (dawny szyb Ulrich). Pod koniec funkcjonowania była częścią Katowickiego Holdingu Węglowego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Kopalnia Cleophas (Kleofas) powstała w 1840 roku, natomiast jej eksploatację rozpoczęto pięć lat później. W 1855 roku połączono ją z polami górniczymi i kopalniami: Adam, Eva, Joseph, Jenny i Rinaldo. Kopalnia w jednej połowie należała do Karola Goduli[4], a w drugiej do żydowskiego kupca i przedsiębiorcy z Bytomia, dzierżawcy folwarku w Bogucicach – Loebla Freunda, a następnie do dyrektora dóbr hrabiego Andreasa Marii von Renarda ze Strzelec Opolskich – Karola Neumanna. Kopalnię, która w 1867 roku została zatrzymana, od spadkobierczyni Goduli, Joanny Gryzik-Schaffgotsch kupiła w 1880 roku firma Georg von Giesches Erben. W 1881 roku rozpoczęto głębienie nowych szybów Walter i Recke[5], a w 1886 roku kopalnię uruchomiono ponownie. Dziewięć lat później, gdy na początku marca trwał strajk górników Zagłębia w Karwinie firma spadkobierców Gieschego wykorzystywała nadarzającą się koniunkturę do zwiększenia zysków wybudowano jeszcze kolejny szyb Frankenberg[5].
W dniu 3 marca 1896 roku wybuchł pożar, w wyniku którego zginęło około 110 górników[6]. Pochowano ich na cmentarzu przy obecnej ulicy Brackiej. W 1887 roku wybudowano pierwszy wodociąg w Katowicach, doprowadzający wodę do miasta z kopalni Kleofas[7].
Pole kopalniane kopalni Kleofas zostało w następnych latach powiększone przez zakup sąsiednich pól i w 1926 roku jego powierzchnia wynosiła 10,233 km². W tym czasie załoga liczyła około 2,5 tys. osób, a wydobycie wynosiło ok. 750 tys. ton rocznie[5].
1 kwietnia 1974 roku kopalnia Kleofas została połączona z kopalnią Gottwald[2]. Decyzję o likwidacji kopalni podjęto 4 marca 2004 roku, głównie ze względu na duże zagrożenie tąpaniami, a także z przyczyn ekonomicznych. Wydobycie zakończono w listopadzie 2004 roku[8]. Pozostawiono szyb Fortuna II, który przekształcono w pompownię głębinową Kleofas[9], która jest obsługiwana przez Centralny Zakład Odwadniania Kopalń, oddział Spółki Restrukturyzacji Kopalń[10].
Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]
Obiekty znajdujące się na terenie kopalni (ulica Obroki 77) będące świadectwem kultury materialnej zostały objęte ochroną konserwatorską[11][12][13].
Zabudowania kopalni w rejonach przy ul. Feliksa Bocheńskiego (szyby wentylacyjne wschodnie I i II) i w rejonie Gottwald (teren Silesia City Center) także objęto ochroną konserwatorską[14].
Dawna wieża wyciągowa szybu Wschodniego II została wpisana do rejestru zabytków 23 października 2010 (nr rej.: A/321/10).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Data nadania pola górniczego.
- ↑ a b Jaros 1984 ↓.
- ↑ . To koniec kopalni Kleofas. katowice.gazeta.pl, 2004-03-04. [dostęp 2014-04-26]. (pol.).
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 22. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ a b c Nałęcz-Gostomski Władysław: Dzieje i rozwój Wielkich Katowic jako ośrodka górnośląskiego przemysłu i stolicy autonomicznego Województwa Śląskiego, wyd. Magistrat Wielkich Katowic, Katowice 1926, s. 148
- ↑ Red. Aleksandra Niesyto, Cmentarze Katowic. Muzeum Historii Katowic, wyd. I, Katowice 1997, s. 39.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 42. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Przemysław Gluma: Kopalnia Kleofas zakończyła swój długi żywot. Polska Press, 2004-11-19. [dostęp 2016-12-27].
- ↑ Tomasz Szymczyk: Alfabet kopalń Śląska i Zagłębia: K jak Kleofas. Dziennik Zachodni, 2016-07-17. [dostęp 2017-12-13].
- ↑ Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A.: „Projekt techniczny wyzbrojenia szybu „Fortuna II” Pompowni „Kleofas”” „Jan Kanty” dla Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. Oddziału Centralny Zakład Odwadniania Kopalń”. Spółka Restrukturyzacji Kopalń, 2017-05-11, s. [5].
- ↑ Urząd Miasta Katowice: UCHWAŁA NR XI/184/11 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 22 czerwca 2011 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Osiedla Tysiąclecia w Katowicach.. www.bip.katowice.eu. [dostęp 2011-06-20]. (pol.).
- ↑ PROJEKT ARCHITEKTONICZNO−BUDOWLANY: Remont budynku nadszybia szybu "Fortuna III". www.srk.com.pl. [dostęp 2011-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-31)].
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-20]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Protokół nr 47/10 z posiedzenia Komisji Górniczej Rady Miasta Katowice. (pol.) www.bip.um.katowice.pl [dostęp 2011-06-20]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 64. ISBN 83-00-00648-6.
- Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 33. ISBN 83-85831-35-5.
- "Wczoraj, dziś, jutro ... kopalni "Katowice-Kleofas"" - Robert W. Borowy
- "Kopalnia Kleofas 1792 - 1992" - Robert W. Borowy
- "Kopalnia "Kleofas": materiały do dziejów" - Robert W. Borowy
- Joanna Starnawska: Dzieje Katowic (1299−1945). Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1990, s. 10.
- Urząd Miasta Katowice: UCHWAŁA NR XI/184/11 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 22 czerwca 2011 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Osiedla Tysiąclecia w Katowicach.. www.bip.katowice.eu. [dostęp 2011-06-20]. (pol.).
- Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1978, s. 16.
