Örtug
_%C3%B6rtug_fr%C3%A5n_medeltiden.png)
Örtug (ortig, niem. Artig) – srebrna moneta szwedzka bita od 2 poł. XIV w. i będąca w obiegu niemal do końca XVIII wieku.
Pierwsze örtugi[1] wybito w 1370 za panowania Albrechta Meklemburskiego dla zastąpienia zdeprecjonowanego feniga. Moneta ważyła ok. 1,3 grama i przy 13-łutowej próbie srebra (13/16 = 812½ ‰) zawierała ok. 1,05 g czystego kruszcu. Örtug miał wartość 1/24 marki lub 8 fenigów i w XV wieku był w przybliżeniu równy polskiemu groszowi. Z biegiem czasu ulegał dewaluacji: za panowania Eryka Pomorskiego (1412–1439) zawierał 0,88 g srebra, za Chrystiana I (1457–1464) – 0,7 g, a w 1534 r. – już tylko 0,54 g srebra.
Za rządów Gustawa Wazy (1523–1560), w wyniku reformy systemu monetarnego örtug liczył 12 fenigów i stanowił 1/16 marki. Emisji tej monety zaprzestano po reformie w 1776 roku[2].
Wzorowany na tej monecie był nominał zwany artigiem i kursujący w Liwonii od XIV/XV wieku, równy tam 3 fenigom lubeckim. Po reformie monetarnej z lat 1422–1426 dokonanej przez inflancką gałąź zakonu krzyżackiego, wprowadzono nowy artig (równy 3 starym), który dla odróżnienia przyjęto nazywać szylingiem[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ L. mn. örtugar; pierwotnie nazwa skandynawskiej jednostki wagi w relacji: 1 grzywna (marka) = 8 öre = 24 örtugi; później przyjętej w Szwecji jako moneta obrachunkowa, dzieląca się na 10 fenigów (penningar) (H. Kahnt, dz. cyt., s. 327)
- ↑ H. Kahnt podaje, że ostatnie örtugi wybito za Jana III w 1591 (dz. cyt., jak wyżej)
- ↑ H. Kahnt, dz. cyt., s. 29.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zbigniew Żabiński: Rozwój systemów pieniężnych w Europie zachodniej i północnej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989, ISBN 83-04-02992-8
- Helmut Kahnt: Das grosse Münzlexikon von A bis Z. Regenstauf: H. Gietl Verlag, 2005, ISBN 3-924-861-84-6
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Historia szwedzkiego systemu monetarnego. algonet.se. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-09)].