Łazarz I Hrebeljanović

Łazarz Hrebeljanović

Лазар Хребељановић

Książę Serbii
Okres	od 1371 do 1389
Poprzednik	Vukašin Mrnjavčević
Następca	Stefan Lazarević
Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia	1329 Prilepiec
Data i miejsce śmierci	15 lub 28 czerwca 1389 Kosowe Pole
Przyczyna śmierci	bitwa na Kosowym Polu
Miejsce spoczynku	Monaster Rawanica
Ojciec	Pribac Hrebeljanović
Żona	Milica Hrebeljanović

Łazarz Hrebeljanović, Лазар Хребељановић (ur. 1329, zm. 15 czerwca lub 28 czerwca 1389) – książę Serbii, nazywany również carem.

Życiorys

Urodził się w 1329 w okolicach Nowego Brda. Jego życie do roku 1371 jest słabo opisane w źródłach. Najprawdopodobniej wyróżnił się w czasie służby na dworze Stefana Urosza IV Duszana, co pozwoliło mu uzyskać tytuł kneza i poślubić Milicę Vukanić, pochodzącą z młodszej linii królewskiej dynastii Nemaniczów. Po bitwie nad Maricą, w której nie wziął udziału, w sojuszu z bośniackim banem Tvrtkiem Kotromaniciem dokonał podziału ziem żupana Nikoli Altomanovicia, stając się najpotężniejszym z możnowładców serbskich. Uzyskał wsparcie Serbskiego Kościoła Prawosławnego, który uznał go za człowieka zdolnego do odbudowy potęgi Serbii Nemaniczów. Łazarz Hrebeljanović był fundatorem wielu monasterów i cerkwi, m.in. Rawanicy i Lazaricy w Kruševacu.

W miarę wzrostu swojej potęgi Łazarz zaczął używać tytułu króla wszystkich Serbów, mimo iż nigdy nie kontrolował wszystkich terytoriów przez nich zamieszkiwanych.

Dowodził wojskami Serbów i ich sojuszników w bitwie na Kosowym Polu w 1389. Wg niektórych przekazów w bitwie tej zginął. Okoliczności tego wydarzenia były różnie opisywane przez późniejsze kroniki. W pierwszych relacjach z Kosowego Pola informacja o śmierci Łazarza nie występuje w ogóle. Najstarsze informacje o jego śmierci w bitwie podają jedynie, iż „zginął od miecza”. Dopiero w miarę rozwoju literatury hagiograficznej opiewającej postać Łazarza pojawiła się wersja, iż został on wzięty do niewoli i ścięty przez Turków.

Małżeństwo i dzieci

Łazarz ożenił się ok. 1353 z Milicą (Милица) z rodziny Vukaniciów, pochodzącej od bocznej gałęzi carskiej i królewskiej dynastii Nemanjiciów, z którą miał siedmioro, potwierdzonych w źródłach, dzieci:

• córkę Marę zm. ok. 1426, żonę Vuka Brankovicia.
• syna despotę Stefana Lazarevicia
• syna księcia Vuka, straconego przez Turków 6 lipca 1410
• córkę Marę lub Draganę, zm. czerwiec 1395, wydaną za mąż ok. 1386 za bułgarskiego cara Iwana Szyszmana
• córkę Teodorę, zm. przed 1405, wydana za mąż za Nikolę II Gorjanskiego, syna Nikoli I Gorjanskiego, bana Mačvy i Chorwacji, palatyna Królestwa Węgier
• córkę Jelenę lub Jelę, zm. marzec 1443, żonę Đurađa Stracimirovicia
• córkę Oliverę Despinę (serb. Оливера Деспина), zm. po 1444 wydaną za mąż w 1390 za sułtana Bajazyda I

Obecność w kulturze serbskiej

Mit kosowski

Jednym z elementów zakorzenionego w kulturze serbskiej mitu kosowskiego jest obraz przymierza zawartego z Łazarzem Hrebeljanoviciem przez Boga. W noc poprzedzającą bitwę na Kosowym Polu, Łazarza odwiedził anioł, który przedstawił mu możliwość wyboru pomiędzy wielkim królestwem na ziemi a Królestwem Niebieskim. Władca wybrał Królestwo Niebieskie, które trwać będzie „na wieki wieków”. Spowodowało to jednak upadek jego ziemskiego władania i śmierć w bitwie na Kosowym Polu. W micie kosowskim i wywodzącej się z niego ideologii świętosawskiej wydarzenie to oznacza początek szczególnego przymierza między Serbami a Bogiem.

W innych utworach Łazarz zmartwychwstaje po 40 latach od swojej śmierci, na pamiątkę Zmartwychwstania Jezusa.

Kultura ludowa

Łazarz Hrebeljanović jest bohaterem wielu ludowych pieśni epickich, opisujących jego życie, działalność oraz udział w bitwie na Kosowym Polu (Książęca wieczerza, Budowanie Rawanicy)

Kult

Książę Łazarz został uznany za świętego przez Serbską Cerkiew Prawosławną. Jego wspomnienie wypada w dniu 15/28 czerwca.

Według tradycji ciało zabitego Łazarza zostało zwrócone wdowie po nim przez serbskich książąt, którzy złożyli Turkom hołd lenny. Milica pochowała je w Prisztinie, zaś w 1401 lub 1402 przeniosła do monasteru Rawanica. Jego ciało zostało umieszczone w ozdobnej race i ubrane w szatę z wyhaftowanymi postaciami lwów, którą miał mieć na sobie w czasie bitwy. W 1690 mnisi z Rawanicy zbiegli z monasteru w czasie Wielkiej Wędrówki Serbów, zabierając ze sobą relikwie; były one przechowywane początkowo w Szentendre, następnie zaś w Sremie. W 1942 relikwiarz został okradziony przez ustaszy, co skłoniło hitlerowskie władze okupacyjne do przeniesienia go do Belgradu. W 1987, dwa lata przed 600. rocznicą bitwy kosowskiej, relikwie były kolejno wystawiane w różnych monasterach Serbii i Bośni, przed ostatecznym przeniesieniem ich do Rawanicy. Według opiekujących się relikwiami zakonników mają one cudotwórczą moc. Jest to jeden z popularniejszych celów pielgrzymkowych w Serbii.

Zobacz też

• mit kosowski
• Gazimestan
• klątwa kosowska

Bibliografia

• TimT. Judah TimT., The Serbs. History, Myth and the Destruction of Yugoslavia, Yale University Press, 2009, ISBN 978-0-300-14784-1, JSTOR: j.ctt1nqb2m  (ang.).

Linki zewnętrzne

• pieśń Car Łazar i Caryca Milica