Łomka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Łomka
Ilustracja
Narthecium americanum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

pochrzynowce

Rodzina

łomkowate

Rodzaj

łomka

Nazwa systematyczna
Narthecium Huds.
Fl. Angl.: 127 (1762)
Typ nomenklatoryczny

Narthecium ossifragum (L.) Huds.[3]

Synonimy
  • Abama Adans[4]..

Łomka (Narthecium Huds.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny łomkowatych (Nartheciaceae), obejmujący 7 gatunków występujących w Europie, Kaukazie, Turcji, Japonii oraz zachodnich i wschodnich Stanach Zjednoczonych[4]. W przeszłości do flory Polski błędnie włączano łomkę zachodnią[5].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckiego słowa ναρθηξ (narthex – trzcina) i odnosi się do pokroju łodygi, względnie jest anagramem nazwy naukowej rodzaju pajęcznica (Anthericum)[6]

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Morfologia łomki zachodniej
Morfologia łomki zachodniej
Łodyga
Smukłe, podziemne, płożące kłącze. Łodygi naziemne proste, nagie.
Liście
Liście głównie odziomkowe, ciasno nachodzące na siebie u nasady, o blaszce wąsko równowąskiej i ostrym wierzchołku. Liście łodygowe od 3 do 6, szczątkowe.
Kwiatostan łomki zachodniej
Kwiaty
Kwiaty 6-pręcikowe, obupłciowe, zebrane w grono na wierzchołku łodygi. Szypułki proksymalnie z drobnymi podkwiatkami. Okwiat pojedynczy, 6-listkowy. Listki okwiatu zielonkawożółte do żółtych, nagie, równowąsko-lancetowate. Pręciki o białych, gęsto owłosionych nitkach i równowąskich główkach. Zalążnie trójkomorowe, górne, o szyjkach słupków zrośniętych w długi dzióbek i drobnych, trójklapowych znamionach.
Owoce
Podługowato-lancetowate torebki. Nasiona jasnożółte, nitkowato-elipsoidalne[7].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Łomka zachodnia na stanowisku naturalnym
Rozwój
Wieloletnie geofity ryzomowe[4]. Kwiaty pachnące. Na gęsto owłosionych nitkach pręcików zatrzymuje się pyłek, dlatego u tych roślin dochodzi do samozapylenia w czasie deszczu[7].
Siedlisko
Mokradła[7].
Cechy fitochemiczne
Rośliny z tego rodzaju zawierają saponiny sterydowe, podejrzewane o wywoływanie u owiec silnej nadwrażliwości na światło, prowadzącej do żółtaczki[7].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 26[7].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja rodzaju według APW (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj należy do rodziny łomkowatych (Nartheciaceae), w rzędzie pochrzynowców (Dioscoreales) w obrębie kladu jednoliściennych (monocots)[2].
Gatunki[4]

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Rośliny spożywcze
Na Szetlandach z kwiatów łomki zachodniej produkowało się substytut szafranu[8].
Rośliny ozdobne
Narthecium californicum jest uprawiana w Stanach Zjednoczonych jako roślina ogrodowa[9].
Inne zastosowania
W Lancashire[8] i na Szetlandach z pomarańczowych owoców łomki zachodniej pozyskiwało się barwnik[10], który był wykorzystywany m.in. do farbowania włosów[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-01] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-01] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-02-08]. (ang.).
  4. a b c d Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-08]. (ang.).
  5. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 120, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. D. Gledhill: The names of plant. Cambridge ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 269. ISBN 978-0-521-86645-3.
  7. a b c d e Flora of North America. Vol. 26: Liliaceae. [dostęp 2011-02-10].
  8. a b c D. J. Mabberley: Mabberley's plant-book: a portable dictionary of plants, their classification and use. Cambridge, UK ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 572. ISBN 978-0-521-82071-4.
  9. Kathleen A. Robson, Alice Richter, Marianne Filbert: Encyclopedia of northwest native plants for gardens and landscape. Portland, Or.: Timber Press, 2008, s. 269. ISBN 978-0-88192-863-1.
  10. Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 132–133. ISBN 978-1-842466346.