Łysiczka czarnobrązowa
_P.D._Orton_207134.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łysiczka czarnobrązowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Deconica montana (Pers.) P.D. Orton Trans. Br. mycol. Soc. 43(2): 175 (1960) | |
_P.D._Orton_739486.jpg)
_P.D._Orton_385355.jpg)
Łysiczka czarnobrązowa (Deconica montana (Pers.) P.D. Orton) – gatunek grzybów należący do rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Deconica, Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1796 r. Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Agaricus montanus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1960 r. Peter Darbishire Orton[1].
Synonimów ma ponad 20. Niektóre z nich[2]:
- Deconica montana var. macrospora (Noordel. & Verduin) Noordel. 2009
- Psilocybe montana (Pers.) P. Kumm. 1871
- Psilocybe montana var. macrospora Noordel. & Verduin 1999
- Psilocybe ochreata (Sacc.) E. Horak 1983
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 1999 r. Wówczas takson ten znany był jako Psilocybe montana. Stanisław Domański w 1955 r. używał nazwy półcierniówka czarnobrunatna[3]. Po przeniesieniu tego gatunku do rodzaju Deconica nazwy polskie stały się niespójne z nazwą naukową.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 0,7–1,5(2) cm, początkowo tępo stożkowy, potem wypukły z niskim garbkiem lub bez garbka, na koniec prawie płaski. Brzeg podwinięty, potem prosty, u młodych owocników ze zwieszającymi się resztkami osłony (lupa). Powierzchnia naga, w stanie wilgotnym nieco lepka. Jest higrofaniczny; w stanie wilgotnym prążkowany od przeświecających blaszek, ciemnobrązowy do mahoniowo brązowego, w stanie suchym blednący do brunatnego[4].
Przyrośnięte do zbiegających, czasami w postaci linii schodzą na wierzchołek trzonu, dość gęste i stosunkowo szerokie (szerokość do 2 mm). Występują międzyblaszki (l=1–3). Początkowo blaszki mają barwę ciemnobrązową, później stają się brudno średniobrązowe. Ostrza nieco jaśniejsze i nieco postrzępione[4].
Wysokość 1–3 cm, grubość 1–2 mm, cylindryczny, prosty, czasem falisty, mniej więcej równogruby na całej długości, początkowo pełny, potem pusty. Powierzchnia brązowa, pokryta rozrzuconymi białawymi, włókienkowatymi resztkami osłony. Występuje włóknista, zanikająca zasnówka. Jej nietrwałe fragmenty widoczne są na powierzchni kapelusza i górnej części trzonu u młodych owocników. U podstawy pilśniowata biała grzybnia[4].
Cienki, o grubości nie przekraczającej 1 mm, blady. Ma łagodny zapach i lekko ściągający lub gorzki smak[4].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników ciemno szarobrązowy. Zarodniki 7–9,5 × 4,5–6 µm, elipsoidalne do migdałowatych w widoku z przodu, gładkie, grubościenne z wierzchołkową porą rostkową[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Łysiczka czarnobrązowa występuje w Ameryce Północnej i Południowej oraz w Europie, gdzie jest szeroko rozprzestrzeniona[5]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2016 r. podano 27 stanowisk, najwięcej w województwie pomorskim[6]. Liczne i bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[7]. W Polsce uznana jest za gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[8].
Siedlisko: pastwiska, łąki, torfowiska, nieużytki[6], także lasy, wrzosowiska, wśród mchów, zanotowano występowanie również na próchniejących słomianych strzechach domów. Rozwija się na ziemi, nawozie, odchodach roślinożerców, resztkach obumarłych roślin. Owocniki wyrastają od kwietnia do października[3].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Saprotrof[3]. Zawiera psylocybinę i psylocynę mające własności halucynogenne[9]. W Polsce występują dwa gatunki łysiczek mające własności halucynogenne: łysiczka czarnobrązowa i łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata). Obydwa należą do grupy grzybów psylocybinowych[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2019-05-23] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2019-05-23] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
- ↑ a b c d e Californian Fungi. Deconica montana [online] [dostęp 2019-05-23] (ang.).
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2019-05-23].
- ↑ a b c Jolanta Adamczyk, Rozmieszczenie grzybów halucynogennych z rodzaju Psilocybe (Fr.) P. Kumm w Polsce, Journall of Health Study and Medicine, 2016, nr.1, s. 17-32
- ↑ Aktualne stanowiska łysiczki czarnobrązowej w Polsce [online] [dostęp 2019-05-23].
- ↑ Zbigniew Mirek, Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Filip Tylš, Tomáš Páleníček, Jiří Horáček, Psilocybin – Summary of knowledge and new perspectives, „European Neuropsychopharmacology”, 24 (3), 2014, s. 342–356, DOI: 10.1016/j.euroneuro.2013.12.006, ISSN 0924-977X [dostęp 2020-06-16] (ang.).