Ślaz zaniedbany

Ślaz zaniedbany
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	ślazowce
Rodzina	ślazowate
Rodzaj	ślaz
Gatunek	ślaz zaniedbany
	Nazwa systematyczna
	Malva neglecta Wallr.; Syll. Pl. Nov. 1:140. 1824
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ślaz zaniedbany (Malva neglecta L.)^[4] – gatunek rośliny, należący do rodziny ślazowatych (Malvaceae). Nazwy zwyczajowe: babi serek, babski chleb, guziczkowe ziele^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Jest pochodzenia irańsko-turańskiego^[6], ale rozprzestrzenił się i poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i niektórych wyspach^[7]. W Polsce po raz pierwszy odnotowano jego występowanie w okresie kultury łużyckiej. Jest pospolity na niżu i w niższych położeniach gór, na północy Polski spotykany rzadziej^[6]. Jako relikt dawnych upraw często spotykany jest na grodziskach w Wielkopolsce^[8]. Status gatunku we florze Polski: archeofit^[9].

Morfologia

Łodyga: O wysokości do 50 cm, naga, pokładająca się lub wzniesiona, czasami czerwonawo nabiegła^[6].
Liście: Długość i szerokość do 9 cm. Zarys okrągły lub nerkowaty i 5–7 niewyraźnych klap. Liście są zielone lub brunatnawozielone i mają brzeg nieregularnie ząbkowany. Powierzchnia dolna blaszki jest silniej owłosiona i wyraźniej unerwiona niż powierzchnia górna. Nerwy główne na powierzchni górnej i nerwy ogonka mogą być fioletowe. Ogonki są tak długie jak blaszki liści, do 2 mm szerokie, okrągławe i nieco spłaszczone, podłużnie lekko bruzdowane, zielone, brunatnawozielone lub fioletowe^[10].
Kwiaty: Drobne, kieliszkowate kwiaty wyrastają po kilka w kątach liści na szypułkach o różnej długości. 2-3 wolne działki kielicha o długości 5–7 mm są równowąskolancetowate, zaostrzone, z płaskim brzegiem i zrośnięte z kieliszkiem składającym się z 3 równowąskolancetowatych działek. Korona z 5 bladoróżowymi płatkami, 2-3 razy dłuższa od kielicha. Pręciki jednopylnikowe, liczne i zrośnięte u nasady w długo owłosioną rurkę, słupek z wielokomorową zalążnią^[11]^[6].
Owoc: Rozłupnia zawierająca kilkanaście gładkich rozłupek o zaokrąglonych brzegach, ułożonych w krążek. Są gęsto owłosione, na grzbiecie ze słabo widocznym siateczkowatym urzeźbieniem. Nasiona ciemnobrunatne, nerkowate z białym rąbkiem^[6].

Kwitnący pęd
Pęd
Przekrój kwiatu
Owoce

Biologia i ekologia

Rozwój: Roślina jednoroczna, dwuletnia lub bylina, hemikryptofit^[9]. Kwitnie od czerwca do września. Kwiaty przedprątne, zapylane przez owady lub samopylne^[12].
Siedlisko: Roślina ruderalna, rosnąca na przydrożach, przychaciach, podwórkach, nieużytkach, rumowiskach, trawnikach, ale także jako chwast w ogrodach i na polach uprawnych. Preferuje lekkie, piaszczyste gleby^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Urtico-Malvetum^[13].
Genetyka i zmienność: Liczba chromosomów 2n = 42. Tworzy mieszańce z ślazem dzikim (Malva × zoernigii) i ślazem drobnokwiatowym^[9].
Korelacje międzygatunkowe: Na pędach pasożytuje grzyb Leveillula contractirostris^[14] i Puccinia malvacearum wywołujący rdzę oraz żerują larwy chrząszczy Pseudapion rufirostre i Aspidapion radiolus (Aspidapion radiolus)^[15].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: Liść ślazu (Malvae folium) – cały lub połamany, wysuszony liść ślazu zaniedbanego i ślazu dzikiego^[10]. Surowiec zawiera śluzy, garbniki i sole mineralne^[16].
Działanie: Osłaniające, zmiękczające, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalne, żółciopędne. W medycynie ludowej stosowany był wewnętrznie lub zewnętrznie w postaci maceratów, naparów, odwarów przy zaparciach, biegunkach, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zaburzeniach trawienia, przeziębieniach, stanach zapalnych układu rozrodczego, oczu i gardła^[5].
Zbiór i suszenie: Liście zbiera się przy bezdeszczowej pogodzie i suszy w cieniu^[16].

Inne zastosowania

Ma jadalne liście i kwiaty. Dawniej spożywany był jako jarzyna, zarówno po ugotowaniu, jak i na surowo. Ma charakterystyczny, ślazowaty smak. Można z niego sporządzać zupy, sosy, kwiaty można dodawać do surówek. Z korzeni sporządzano wywar zastępujący białko jaja kurzego w bezach, dzięki ślazowatej konsystencji można go bowiem ubijać jak białko^[8].
Jest jednym z gatunków używanych przy konstrukcji tzw. zegara kwiatowego (określanie czasu na podstawie otwierania się i zamykania kwiatów)^[5].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-19] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2018-03-07].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c Notatnik rolnika. Ślaz zaniedbany. [dostęp 2017-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-08)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-03-07].
↑ ^a ^b Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Plant parasites of Europe. [dostęp 2018-03-21]. (ang.).
↑ Malcolm Storey: Malva neglecta Wallr. (Dwarf Mallow). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-03-07].
↑ ^a ^b Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-19] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2018-03-07].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[notatnik-5] Notatnik rolnika. Ślaz zaniedbany. [dostęp 2017-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-08)].

[sudnik-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.

[discover-7] Discover Life Maps. [dostęp 2018-03-07].

[luczaj-8] Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.

[rutkowski-9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[fpx-10] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[mowszowicz-11] Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.

[seidl-12] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[matuszkiewicz-13] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[parasites-14] Plant parasites of Europe. [dostęp 2018-03-21]. (ang.).

[bioinfo-15] Malcolm Storey: Malva neglecta Wallr. (Dwarf Mallow). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-03-07].

[krejca-16] Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]