Żałobnica żółtosterna
Zanda funerea[1] | |||
(Shaw, 1794) | |||
Samica | |||
Samiec | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
żałobnica żółtosterna | ||
Synonimy | |||
| |||
Podgatunki | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
Zasięg występowania | |||
Z. f. whiteae i Z. f. xanthanota Z. f. funerea |
Żałobnica żółtosterna[6] (Zanda funerea) – gatunek dużego ptaka z rodziny kakaduowatych (Cacatuidae), podrodziny żałobnic (Calyptorhynchinae). Występuje we wschodniej i południowo-wschodniej Australii oraz na Tasmanii. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał George Shaw w 1794 na podstawie holotypu z Nowej Południowej Walii. Nadał nowemu gatunkowi nazwę Psittacus funereus[7]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza żałobnicę żółtosterną w rodzaju Zanda; wyróżnia 3 podgatunki[8]. Gatunek bywa również umieszczany w rodzaju Calyptorhynchus[1][7].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Zanda: etymologia nieznana, autor opisu taksonu nie wyjaśnił znaczenia nazwy, być może eponim lub wymyślona nazwa; rękopisy Mathewsa cytowane przez Richmonda w 1917 roku wskazują, że Zanda jest australijską, rdzenną nazwą[9][10].
- funerea: łac. funereus „żałobny, złej sławy”, od funus, funeris „pogrzeb” (np. czarnego lub ciemnego koloru, jak w żałobie)[11].
- whiteae: Ethel Rosina White (1876–1926), żona australijskiego kolekcjonera kpt. Samuela White’a[12].
- xanthanota: gr. ξανθος xanthos „żółty”; -νωτος -nōtos „-grzbiety, -tyły”, od νωτον nōton „grzbiet, tył”[13].
Podgatunki i zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]IOC wyróżnia następujące podgatunki[8]:
- żałobnica żółtosterna[6] (Z. f. funerea) – wschodnio-centralny Queensland na południe po wschodnią Wiktorię[7]
- Z. f. whiteae – Półwysep Eyrego na wschód po południową Wiktorię; również Wyspa Kangura[7]
- żałobnica żółtoucha[6] (Z. f. xanthanota) – Tasmania, wyspy w Cieśninie Bassa[7]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 55[7]–68[14] cm; masa ciała 610–900 g[7]. Jest to stosunkowo duża papuga z długim ogonem i szerokimi skrzydłami[15]. Większość upierzenia czarna[14]. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. Pokrywy uszne żółte. Na ogonie widoczne są żółte pola, czystszej barwy u samców. Samce mają różową obrączkę oczną, samice zaś ciemnoszarą. Do tego samice wyróżniają się jaśniejszym dziobem[15].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Żałobnice żółtosterne występują w różnorodnych środowiskach, w tym zadrzewieniach eukaliptusów, na wrzosowiskach, wśród roślinności subalpejskiej, na plantacjach sosen kalifornijskich (Pinus radiata)[16] i, sporadycznie, na obszarach miejskich[14]. Ptaki podgatunku nominatywnego żywią się głównie nasionami i larwami owadów[7], w szczególności larwami żerującymi na martwym drewnie (np. Meyriccia latro[15]), które wykrywają nasłuchując[14]. Żerują głównie w koronach drzew. Prócz wspomnianego pokarmu żałobnice żółtosterne jedzą również nasiona traw, nektar, pyłek kwiatowy, owoce oraz świeże pączki liściowe[16]. Są to głośne ptaki. Typowy głos to wysokie zawodzenie brzmiące jak kee-ow, kee-ow, kee-ow (zapis w transkrypcji anglojęzycznej). Podobnie jak inne kakadu, żałobnice żółtosterne to ptaki długowieczne, w niewoli dożywające 40 lat[14].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]W północnej Australii okres lęgowy trwa od kwietnia do czerwca, w północnej Nowej Południowej Walii – od czerwca do maja, a w południowej Nowej Południowej Walii – od kwietnia do lutego[7]. Ptaki z Półwyspu Eyrego gniazdują od listopada do lutego[15]. Oba ptaki z pary budują gniazdo. Znajduje się ono w pniu wysokiego, dojrzałego drzewa; wyściełane jest wiórami drzewnymi[14]. Zniesienie liczy zwykle 2 jaja, składane zwykle w odstępie 4–7 dni[15]. Skorupka biała, o eliptycznym kształcie. W literaturze podawane był wymiary jaj dla ptaków obydwu podgatunków: 48,6 na 40,6 mm i 46,0 na 37,8 (Z. f. funerea) oraz 47,3 na 34,2 mm i 47,0 na 34,5 mm (Z. f. xanthanota)[16]. Drugie jajo zwykle jest mniejsze od pierwszego. Zwykle przeżywa tylko jedno pisklę. Inkubacja trwa 28–31 dni; wysiaduje tylko samica. Młodymi zajmują się i samiec, i samica. Młode otrzymują pokarm wcześnie rano i późnym popołudniem. Opierzają się po blisko 3 miesiącach życia, kiedy ważą 600–700 g. Do osiągnięcia wieku 12–18 miesięcy są jeszcze karmione przez rodziców. Dojrzałe płciowo stają się po 2 lub 3 latach życia[15].
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje żałobnicę żółtosterną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2021). W 2008 liczebność populacji szacowano na co najmniej 25 tysięcy osobników. BirdLife International ocenia trend populacji jako stabilny ze względu na brak widocznych zagrożeń[17].
Żałobnice żółtosterne są stosunkowo rzadkie w hodowlach. W Europie pojawiły się po raz pierwszy w 1880, kiedy dwa ptaki dotarły do Ogrodu Zoologicznego w Berlinie. Pojawiały się później w innych placówkach, m.in. w Antwerpii (jeden ptak, 1973), Londynie (lata 30. i 50. XX wieku), Alphen aan den Rijn, Veldhoven (na początku XXI wieku) i Paignton. W 2018 spośród europejskich parków i ogrodów papugi te trzymano jedynie w Loro Park – zarówno żałobnice żółtosterne, jak i żółtouche (te jednak poza stałą ekspozycją). Po raz pierwszy w niewoli ptaki tego gatunku rozmnożono w Sydney w 1963[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Calyptorhynchus funereus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2020-09-19] (ang.).
- ↑ G. Shaw: The Naturalist’s Miscellany. Cz. 6. London: Nodder & Co., 1794, s. ryc. 186 i tekst. (ang.).
- ↑ J. Gould: A synopsis of the birds of Australia, and the adjacent Islands. London: John Gould, 1838, s. 5. (ang.).
- ↑ G.M. Mathews. Additions and corrections to my Reference List to the Birds of Australia. „Austral Avian Record”. 1 (2), s. 35, 1912. (ang.).
- ↑ Zanda funerea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Calyptorhynchinae Bonaparte, 1853 – żałobnice (wersja: 2016-11-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-19].
- ↑ a b c d e f g h i Rowley, I.: Yellow-tailed Black-cockatoo (Zanda funerea). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-02-23].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-19]. (ang.).
- ↑ Zanda, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-15] (ang.).
- ↑ A.P. Peterson: Richmond Index images -- Genus group names. Zoonomen: Zoological Nomenclature Resource. [dostęp 2020-10-16]. (ang.).
- ↑ funerea, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-15] (ang.).
- ↑ whiteae, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-15] (ang.).
- ↑ xanthanota, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-15] (ang.).
- ↑ a b c d e f Yellow-tailed Black Cockatoo, Calyptorhynchus funereus. Parks & Wildlife Service. [dostęp 2017-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-19)].
- ↑ a b c d e f Way, S. L. & van Weenen, J.: Eyre Peninsula Yellow-tailed Black-Cockatoo Calyptorhynchus funereus whitei Regional Recovery Plan. Department for Environment and Heritage, 2008.
- ↑ a b c d Tomasz Doroń. Żałobnica żółtosterna. „Nowa Exota”. 3/2018. s. 2–6. ISSN 1214-8962.
- ↑ Species factsheet: Zanda funerea. BirdLife International. [dostęp 2021-12-17].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).