Żabieniec lancetowaty

Żabieniec lancetowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	żabieńcowate
Rodzaj	żabieniec
Gatunek	żabieniec lancetowaty
	Nazwa systematyczna
	Alisma lanceolatum With.; Arr. Brit. Pl. (ed. 3) 2: 362 (1796)
Synonimy
	Alisma plantago-aquatica var. lanceolatum (With.) Lej.; Alisma plantago-aquatica var. stenophyllum Asch. & Graebn.; Alisma plantago-aquatica f. stenophyllum (Asch. & Graebn.) Buchenau; Alisma plantago-aquatica f. aquaticum Glück; Alisma plantago-aquatica f. terrestris Glück; Alisma stenophyllum Sam.; Alisma plantago-aquatica f. pumilum Glück;
	Alisma plantago-aquatica var. lanceolatum (With.) Lej.; Alisma plantago-aquatica var. stenophyllum Asch. & Graebn.; Alisma plantago-aquatica f. stenophyllum (Asch. & Graebn.) Buchenau; Alisma plantago-aquatica f. aquaticum Glück; Alisma plantago-aquatica f. terrestris Glück; Alisma stenophyllum Sam.; Alisma plantago-aquatica f. pumilum Glück;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żabieniec lancetowaty (Alisma lanceolatum With.) – gatunek błotnych roślin zielnych z rodziny żabieńcowatych (Alismataceae). Występuje naturalnie w Europie, Makaronezji, północno-zachodniej Afryce, na Syberii, Kaukazie, w zachodniej i środkowej Azji oraz w Chinach i na subkontynencie indyjskim. Introdukowany lub zawleczony do Nowej Zelandii, Oregonu, Kalifornii, środkowego Chile^[3] oraz południowej Australii^[5]. W Polsce rodzimy, rzadki^[6].

Morfologia

Pokrój: Wzniesione rośliny zielne o wysokości od 20 do 60 (90) cm^[7].

Liście: Liście nawodne, zielono-modre, o blaszce wąsko-eliptycznej do jajowato-lancetowatej^[7], ostrej, o wymiarach 6–7,5×1–1,4 cm, ostro zwężającej się w dłuższy ogonek^[8].

Kwiaty: Zebrane w wiechę, składającą się w każdym okółku z (3–) 4–6 rozgałęzień i szypułek, osiągającą długość 30–40 cm. Kwiaty różowopurpurowe do bladofioletowych, z przodu spiczasto wyciągnięte, o średnicy około 1,2 cm. Szypułki smukłe, o długości 1,5–1,8 (2,2) cm. Przysadki trójkątno-jajowate, zaostrzone, o długości 5–10 mm. Działki kielicha trójkątno-jajowate, o wymiarach 3×2 mm, z błoniastymi brzegami, ostre. Płatki korony błoniaste, podłużne, o wymiarach 5–6×2–2,5 mm, ostre. Kwiaty obupłciowe, 6-pręcikowe. Nitki pręcików o długości około 2 mm. Główki pręcików eliptyczno-podłużne. Zalążnie o długości około 1 mm, nagie. Szyjki słupków dłuższe od zalążni, wzniesione.

Owoce: Odwrotnie jajowate, jasnobrązowe niełupki o długości 2–2,5 mm, z 1 lub 2 bruzdami. Nasiona podłużne, o długości około 1,5 mm, czerwonawo-brązowe^[8].

Pokrój
Liść
Kwiatostan
Owoce

Gatunki podobne: Żabieniec babka wodna, od którego różni się przede wszystkim kształtem blaszek liściowych i kolorem płatków korony kwiatu^[9].

Biologia i ekologia

Żabieniec lancetowaty jest wieloletnią, błotnopączkową rośliną zielną. Zasiedla brzegi rzek i zbiorników wodnych. Kwitnie po wynurzeniu liści^[10], od czerwca do sierpnia^[7]. Rośliny z tego gatunku są roślinami żywicielskimi dla mszycowatych z gatunku Rhopalosiphum nymphaeae^[11]. Liczba chromosomów 2n = 26, (28, 34, 36)^[7].

Zagrożenie i ochrona

Gatunek na obszarze Polski uznany za narażony (kategoria zagrożenia V (VU)), umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski z 2006 roku^[12] i 2016 roku^[13] oraz w Polskiej czerwonej księdze roślin z 2014 roku^[14].

Nie podlega ochronie gatunkowej na podstawie przepisów prawa krajowego^[15], nie został również uznany za ważny dla Unii Europejskiej w dyrektywie siedliskowej. Występuje w siedliskach przyrodniczych, będących przedmiotem systemu ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego "Natura 2000"^[16].

Zastosowanie

Żabieniec lancetowaty bywa uprawiany jako ozdoba brzegów stawów i oczek wodnych. Nie wymaga żadnej opieki^[10]. Jest inwazyjny i często traktowany jako chwast, szczególnie w uprawach ryżu^[17].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-25] (ang.).
↑ ^a ^b Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-01-23]. (ang.).
↑ Alisma lanceolatum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ NRM Biosecurity Policy: Alisma lanceolatum. Government of South Australia. [dostęp 2011-01-23].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 528. ISBN 978-83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Flora of Pakistan. Alismataceae: Alisma lanceolatum. [dostęp 2011-01-23].
↑ Joseph M. DiTomaso: Aquatic and Riparian Weeds of the West. Davis, CA: ANR Communication Services, 2003, s. 142. ISBN 1-879906-59-7.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 74, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Victor Frank Eastop: Aphids on the world's herbaceous plants and shrubs. Chichester: Wiley, 2006, s. 42. ISBN 978-0-471-48973-3.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764
↑ Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000. Ministerstwo Środowiska. [dostęp 2011-01-23]. (pol.).
↑ Weeds Australia. Weed Identification: Alisma lanceolatum. [dostęp 2011-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-26)].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-25] (ang.).

[kew-3] Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-01-23]. (ang.).

[iucn-4] Alisma lanceolatum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[austr-5] NRM Biosecurity Policy: Alisma lanceolatum. Government of South Australia. [dostęp 2011-01-23].

[chc-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.

[klucz-7] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 528. ISBN 978-83-01-14342-8.

[flora-8] Flora of Pakistan. Alismataceae: Alisma lanceolatum. [dostęp 2011-01-23].

[bab-9] Joseph M. DiTomaso: Aquatic and Riparian Weeds of the West. Davis, CA: ANR Communication Services, 2003, s. 142. ISBN 1-879906-59-7.

[botanica-10] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 74, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[msz-11] Victor Frank Eastop: Aphids on the world's herbaceous plants and shrubs. Chichester: Wiley, 2006, s. 42. ISBN 978-0-471-48973-3.

[czl-12] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[13] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[14] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ochr-15] Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764

[natura-16] Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000. Ministerstwo Środowiska. [dostęp 2011-01-23]. (pol.).

[chw-17] Weeds Australia. Weed Identification: Alisma lanceolatum. [dostęp 2011-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-26)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]