Przejdź do zawartości

Żagiew guzowata

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Żagiew guzowata
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

żagwiowce

Rodzina

żagwiowate

Rodzaj

Polyporus

Gatunek

Żagiew guzowata

Nazwa systematyczna
Polyporus tuberaster (Jacq. ex Pers.) Fr.
Observ. mycol. (Havniae) 1: 121 (1815)

Żagiew guzowata, żagiew Forquignona, żagiew wieńcowa[1] (Polyporus tuberaster (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[2].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Jest gatunkiem typowym rodzaju Polyporus (żagiew)[2].

O grzybie tym pisze Paolo Boccone w Museo di fisica z 1697 jako Tuberaster fungos ferens, podaje także nazwę pospolitą Pietra Fungifera, czyli „kamień grzybonośny”. Obie te nazwy odnoszą się do charakterystycznej sklerocji.

Jako pierwszą poprawną diagnozę tego gatunku (jako Boletus tuberaster) przyjmuje się opis Christiaana Persoona zawarty w drugim tomie Synopsis Methodica Fungorum z 1801:

Kodeks Index Fungorum i inne źródła podają, że do rodzaju Polyporus został przeniesiony po raz pierwszy przez Eliasa Friesa w pierwszym tomie Observationes mycologicae z 1815, jednak w pracy tej brak diagnozy takiej kombinacji.

Powierzchnia kapelusza

Pracą zatwierdzającą nazwę tego taksonu jest pierwszy tom Systema Mycologicum Eliasa Friesa z 1821 r., jest to prawdopodobnie pierwsze zastosowanie kombinacji Polyporus tuberaster:

Synonimy naukowe[3]:

  • Boletus tuberaster Jacq. 1796
  • Boletus tuberaster Jacq. ex Pers. 1801
  • Cerioporus forquignonii (Quél.) Quél. 1886
  • Favolus boucheanus Klotzsch 1833
  • Leucoporus forquignonii (Quél.) Pat. 1900
  • Leucoporus lentus (Berk.) Pat. 1900
  • Melanopus coronatus (Rostk.) Bourdot & Galzin 1925
  • Melanopus forquignonii (Quél.) Bourdot & Galzin 1925
  • Melanopus lentus (Berk.) Bourdot & Galzin 1925
  • Melanopus squamosus var. coronatus (Rostk.) Bourdot & Galzin 1925
  • Melanopus squamosus var. forquignonii (Quél.) Bourdot & Galzin 1925
  • Melanopus squamosus var. lentus (Berk.) Bourdot & Galzin 1925
  • Mycelithe fungifera Gasp. 1842
  • Polyporellus squamosus f. forquignonii (Quél.) Pilát 1936
  • Polyporellus squamosus f. lentus (Berk.) Pilát 1936
  • Polyporellus tuberaster (Jacq. ex Pers.) Pilát 1936
  • Polyporus boucheanus (Klotzsch) Berk. 1874
  • Polyporus coronatus Rostk. 1848
  • Polyporus floccipes Rostk. 1848
  • Polyporus forquignonii Quél. 1884
  • Polyporus lentus Berk. 1860
  • Polyporus squamosus var. boucheanus (Klotzsch) Cleland & Cheel 1917

Nazwa łacińska pochodzi od łacińskiego słowa tuber oznaczającego bulwę, guza, także truflę i nawiązuje do charakterystycznej cechy tego gatunku – wytwarzanie zagłębionej w substracie, gąbczastej skleroty[1]. Nazwy polskie podał Stanisław Domański ze współautorami w 1967 r.[1] W atlasach grzybów gatunek ten często opisywany jest natomiast pod nazwą żagiew bulwiasta[4][5]. Żadna z tych nazw nie ma jednak statusu nazwy oficjalnej.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnica 2–12 cm, kształt najczęściej lejkowaty, czasami rozpostarty. Skórka sucha filcowata, jasnobrązowa, pokryta ciemniejszymi (ochrowobrązowymi lub czerwonobrązowymi) łuskami[6]

Hymenofor

Rurkowy. Rurki białe i zbiegające na trzon. Pory duże (średnica 1–2 mm), kanciaste, u młodych okazów białe, u starszych żółtawe[6].

Trzon

Wysokość 3–8 cm, grubość 0,5–1,5 cm, walcowaty, prosty lub krzywy, przeważnie osadzony na środku kapelusza. Powierzchnia biaława lub bladoochrowa, nieco owłosiona[6].

Miąższ

U młodych owocników elastyczny, u starszych łykowaty, koloru białawego, bez zapachu[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki eliptyczne, gładkie, o rozmiarach 9,5–14,5 × 3,5–5,8 μm[6].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Występowanie tego gatunku potwierdzono w Europie (w Austrii, Belgii, Bułgarii, Danii, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Liechtensteinie, Luksemburgu, Niemczech, Norwegii, Polsce, Słowacji, Słowenii, Szwecji i Wielkiej Brytanii), w północno-zachodniej Afryce (w Maroku), w Ameryce Północnej (w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie) oraz w Australii i w Japonii[7]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[8]. Znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Holandii, Estonii, Szwecji, Niemczech[1].

Rozwija się na drewnie drzew liściastych, głównie z rodzaju wiąz i buk. Występuje w lasach, na cmentarzach, w ogrodach i parkach. Owocniki pojawiają się od sierpnia do października[1]. Najczęściej rozwijają się w zagrzebanym lub leżącym na ziemi drewnie i wyrastają ponad ziemią, zawsze jednak sklerota znajduje się w ziemi i przerasta leżące nad ziemią drewno[4].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Saprotrof[1]. Owocniki żagwi guzowatej są jadalne. Dawniej były w południowej Europie uprawiane poprzez nawadnianie znalezionych sklerocji. W przeszłości przypisywano im także właściwości lecznicze, w tym przeciwgruźlicze.

Gatunki podobne

[edytuj | edytuj kod]

Podobne owocniki wytwarza żagwiak łuskowaty (Cerioporus squamosus), nie posiada jednak skleroty. Podobny hymenofor ma znacznie bardziej pospolita żagiew zimowa (Lentinus brumalis), która także nie wytwarza skleroty[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  2. a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
  3. Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
  4. a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  5. Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
  6. a b c d e Grzybland. Zagiew bulwiasta. [dostęp 2013-04-23].
  7. GBIF [online], data.gbif.org [dostęp 2018-01-11] (ang.).
  8. Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • P.S. Boccone, Museo di fisica, 1674, s. 293.
  • C.H. Persoon, Synopsis Methodica Fungorum, tom II, 1804, s. 514.
  • E.M. Fries, Observationes mycologicae, tom I, 1815, s. 121.
  • P.A. Saccardo, Sylloge fungorum, tom VI, 1888, s. 56.
  • G.A. Battarra, Fungorum agri Ariminensis historia, 1755, s. 59–62.
  • J.H. Léveillé, J. Paulet, Iconographie des champignons, 1855, s. 91.