Żagwin
.jpg) Żagwin zwyczajny | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
żagwin |
| Nazwa systematyczna | |
| Aubrieta Adans. Fam. 2: 420. Jul-Aug 1763[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Aubrieta deltoidea (Linnaeus) A. P. de Candolle[3] | |
Żagwin, obrecja[4] (Aubrieta Adans.) – rodzaj roślin z rodziny kapustowatych. Należy do niego ok. 20 gatunków[5]. Występują w basenie Morza Śródziemnego (jako rodzime na obszarze od Włoch po Syrię) oraz w zachodniej Azji zachodniej po Iran[6][5]. W naturze rośliny rosną na terenach skalistych i w suchych lasach sosnowych[7]. Rośliny wczesną wiosną okrywają się licznymi kwiatami i z tego powodu uprawiane są jako ozdobne[7] (zwłaszcza żagwin ogrodowy i zwyczajny)[6][8]. Nazwa rodzaju pochodzi od nazwiska francuskiego malarza Claude'a Aubrieta (1668-1743)[9].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj najbardziej zróżnicowany w Grecji i Turcji[9]. W Europie rośnie w sumie 6 gatunków, pozostałe występują w Azji południowo-zachodniej[7] i Afryce północno-zachodniej. Jeden gatunek (Aubrieta deltoidea) rośnie introdukowany także w Kalifornii[9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny zielne tworzące rozległe kobierce, osiągające do 10 cm wysokości[7]. Rośliny owłosione, włoski gwiazdkowate, rozwidlone i pojedyncze. Łodygi wzniesione lub pokładające się, rozgałęziające się w dolnej części[9].
- Liście
- Krótkie[7], odziomkowe i łodygowe, ogonkowe lub siedzące, blaszka całobrzega lub ząbkowana[9].
- Kwiaty
- Zebrane w krótki, groniasty, wydłużający się podczas owocowania kwiatostan. Działki kielicha cztery, prosto wzniesione, wewnętrzna para woreczkowato rozszerzona u nasady. Płatki korony także cztery, czerwone, niebieskopurpurowe, rzadko białe. Płatki w górnej części zaokrąglone, w dolnej wyciągnięte w paznokieć, znacznie dłuższe od działek kielicha. Pręcików 6, na lekko oskrzydlonych nitkach, z czego dwa dłuższe, także z ząbkiem na nitkach. Pylniki podługowate do jajowatych. Słupek trwały, ze znamieniem główkowatym. W zalążni z 10–40 zalążkami[9][7].
- Owoce
- Jajowate, wielonasienne łuszczynki[7].
Biologia
[edytuj | edytuj kod]Byliny kwitnące wczesną wiosną. Zapylane są przez owady, zwłaszcza motyle[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Klasyfikacja i delimitacja taksonów w obrębie rodzaju jest bardzo kłopotliwa ze względu na prawdopodobne mieszańcowe pochodzenie części gatunków[9].
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[2][10].
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), rodzaj żagwin (Aubrieta Adans.)[11].
- Aubrieta albanica F.K.Mey. & J.E.Mey.
- Aubrieta alshehbazii Dönmez, Ugurlu & M.A.Koch
- Aubrieta anamasica Pe?men & Güner
- Aubrieta canescens (Boiss.) Bornm.
- Aubrieta columnae Guss.
- Aubrieta deltoidea (L.) DC. – żagwin zwyczajny
- Aubrieta edentula Boiss.
- Aubrieta ekimii Yüzb., Al-Shehbaz & M.Koch
- Aubrieta erubescens Griseb.
- Aubrieta glabrescens Turrill
- Aubrieta gracilis Spruner ex Boiss. – żagwin drobny
- Aubrieta × hybrida Hausskn. – żagwin ogrodowy
- Aubrieta intermedia Heldr. & Orph. ex Boiss.
- Aubrieta libanotica Boiss. & Hohen. – żagwin rozmarynowaty
- Aubrieta olympica Boiss. – żagwin olimpijski
- Aubrieta parviflora Boiss.
- Aubrieta pinardi Boiss. – żagwin Pinarda
- Aubrieta scardica (Wettst.) Gustavsson
- Aubrieta scyria Halácsy
- Aubrieta thessala H.Boissieu
- Aubrieta vulcanica Hayek & Siehe
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
- ↑ a b Aubrieta. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-02-17].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 39, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c Aubrieta Adans.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-01].
- ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 163. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c d e f g Ihsan A. Al-Shehbaz: Aubrieta. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-17].
- ↑ List of Genera in BRASSICACEAE (not fully reorganized), [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-11-20] (ang.).
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Aubrieta. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-21]. (ang.).
- ↑ Nazwy polskie według Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 35. ISBN 978-83-925110-5-2.