Żmija nosoroga

Żmija nosoroga

Vipera ammodytes
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Rząd	łuskonośne
Podrząd	węże
Rodzina	żmijowate
Podrodzina	żmije
Rodzaj	Vipera
Gatunek	żmija nosoroga
Synonimy
Coluber Ammodytes Linnaeus, 1758 Vipera Illyrica Laurenti, 1768 Vipera ammodytes var. Montandoni Boulenger, 1904 Vipera ammodytes montandoni Boulenger, 1904
Podgatunki
V. a. ammodytes (Linnaeus, 1758) V. a. buchholzi Cattaneo, 2021 V. a. meridionalis Boulenger, 1903
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Żmija nosoroga (Vipera ammodytes) – gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych (Viperidae).

Jej rozmieszczenie obejmuje cieplejsze rejony Europy (południowa Austria, północne Włochy, Słowenia, Półwysep Bałkański, Rumunia, Cyklady, Azja Mniejsza do Kaukazu Północnego).

Budowa

Ubarwienie się zmienia, z górnej strony może być koloru szarego, żółtego lub brązowego z ciemnym zygzakiem. Na brzuchu jest biaława z czarnymi punktami. Samiec dorasta do 1 metra. W Górach Dynarskich zaobserwowano rzadkie przypadki większych osobników, a samica jest mniejsza od samca. Tę najbardziej jadowitą europejską żmiję można łatwo rozpoznać po niedużym, pokrytym łuskami, mięsistym wyrostku na szczycie pyska. W pysku ma dwa długie zęby jadowe powiązane z gruczołem jadowym. Ma długi i rozgałęziony język, przy pomocy którego wyczuwa dotyk i zapach.

Biologia

Rozmnaża się od końca kwietnia do początku maja, a od września do października samica składa od 10 do 20 jaj, z których od razu po wyjściu z ciała matki wylęgają się młode. Żmija nosoroga żyje do 15 lat. Jej naturalni wrogowie to ptaki drapieżne, a zwłaszcza gadożer. Lubi suche kamieniste tereny z licznymi krzakami. Aktywna jest głównie nocą, a w ciągu dnia zwinięta w kłębek śpi trawiąc pokarm lub wygrzewa się na słońcu. Szczególnie niebezpieczna jest jesienią, gdy wspina się na drzewa w oczekiwaniu na ptaki. W ten sposób może ukąsić człowieka, jeśli nieuważnie przejdzie i dotknie jej. Najczęściej jest bardzo powolna, ale w razie potrzeby może błyskawicznie zaatakować, starając się ukąsić. Żywi się drobnymi ssakami, ptakami, jaszczurkami i wężami, które zabija silnym jadem, a potem połyka. Żmija ta zapada w sen zimowy.

Jadowitość

Żmija nosoroga

Ukąszenie żmii nosorogiej jest często śmiertelne. Nawet młode osobniki długości od 15 do 18 cm są wyposażone w truciznę i zęby jadowe, więc mogą poważnie i niebezpiecznie ukąsić. Siła jadu jest nawet większa od kilku podgatunków kobry. Śmiertelna dla człowieka doza to przeciętnie 25–40 mg zależnie od wieku, zdrowia i miejsca ugryzienia. Pierwsze objawy zatrucia jadem to ból lub odrętwienie ukąszonej części ciała. Opuchlizna pojawia się 2–3 minuty po ugryzieniu i szybko się rozprzestrzenia. U większych osobników zęby jadowe mogą mieć nawet 1 cm długości, więc trucizna może zostać wstrzyknięta do mięśni, co przyspiesza objawy zatrucia. Miejsce ugryzienia trzeba podwiązać, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się jadu po ciele, a poszkodowanego jak najszybciej odwieźć do lekarza, aby dał mu zastrzyk serum.

Legendy

W Chorwacji krążą legendy o skokach żmii nosorogiej, którą nazywają poskokiem. Mówi się, że zawija się w kłębek i turla w dół. Te opowieści powstały z ludzkiego strachu, jako że żmija ta jest nieprzewidywalna, a jej ukąszenie należy do najszybszych wśród żmij. Żmija nosoroga może pełzając zwinąć tylną część ciała, a potem podnieść przednią i wyrzucić ją do przodu, by ukąsić ofiarę. Zasięg takiego skoku to 40 cm.