Żurawniki (powiat pińczowski)

Żurawniki

wieś
Krzyż przydrożny z 1826 r.
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	pińczowski
Gmina	Złota
Sołectwo	Niegosławice
Liczba ludności (2020)	190
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	28-425
Tablice rejestracyjne	TPI
SIMC	0280749
Położenie na mapie gminy Złota Żurawniki
Położenie na mapie Polski Żurawniki
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Żurawniki
Położenie na mapie powiatu pińczowskiego Żurawniki
50°22′46″N 20°37′41″E

Żurawniki – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie pińczowskim, w gminie Złota.

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa kieleckiego.

Części wsi

Integralne części wsi Żurawniki

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0280755	Kobylec	część wsi
0280778	Pode Dworem	część wsi
0280761	Pod Krzyżem	część wsi
0280784	Środkowa	część wsi
0280790	Ulica	część wsi

Położenie i środowisko przyrodnicze

Wieś położona jest na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego i jednocześnie w obrębie obszaru chronionego Natura 2000. W świadomości mieszkańców, miejscowość dzieli się na: Starą Wieś, Podedwór, Osiedle, Ulicę i Kobelec. Przynależne do wsi łąki dzielone są na: Duże Łąki, Zowale, Świniekrzywdy, Morgi, Loski, Blachy, Zomłynie, Kozę oraz Błonia. Okoliczne pola swymi nazwami przypominają trudne czasy i liczne spory pomiędzy mieszkańcami. Wyróżnia się tu między innymi: Przecki – od sprzeczania się o tzw. miedzę, Wymysłowy – od wymyślania sobie, wyzwisk, kłótni.

Miejscowość ma charakter typowo rolniczy. Znana jest z bogatych tradycji w uprawie warzyw.

Okoliczne łąki są siedliskiem wielu gatunków ptaków takich jak: czapla siwa (Ardea cinerea), bocian biały (Ciconia ciconia L.), rokitniczka (Acrocephalus schoenobaenus), czajka (Vanellus vanellus L.), potrzos (Emberiza schoeniclus L.).

Wśród ssaków można spotkać: sarny (Capreolus capreolus capreolus), borsuki (Meles meles), lisy (Vulpes vulpes), zające (Lepus europaeus), a także bobry (Castor fiber L.) zwiększające w ostatnim czasie swoją liczebność.

Na terenie wsi znajduje się kilka wiekowych lip drobnolistnych (nie objętych jeszcze ochroną prawną). Na jednej z nich umieszczony jest obraz Matki Bożej – współczesny, na miejscu zniszczonego wpływami atmosferycznymi, starszego obrazu, pamiętającego czasy międzywojenne.

Historia

Wieś notowana od roku 1508. Według registru poborowego powiatu wiślickiego z roku 1508 wieś Żurawniki stanowiła własność Żórawnickiej, płaciła ona 1 grzywnę i 24 grosze poboru.

W roku 1579 wieś Żurawniki, miały 4 osady, 2 łany, 1 zagrodnika z rolą, 1 komornika i jednego biednego (Pawiński, Małopolska, 218, 489).

W XVIII wieku majątek ziemski Żurawniki należał do rodziny Różyckich. W 1784 roku jego właścicielem był gen. Ludwik Różycki. Po 1816 roku zarządzał nim gen. Samuel Józef Różycki. Majątek Żurawniki leżący w powiecie pińczowskim, gminie Złota w wieku XIX składał się z wsi i folwarku. W 1864 roku mieszkańcy Żurawnik na mocy ukazu cara Aleksandra II Romanowa o uwłaszczeniu chłopów posiadaną ziemię oraz budynki otrzymali na własność. Według danych z 1885 roku obszar folwarku Żurawniki wynosił 414 morgów, natomiast rolnicy z Żurawnik (40 osad) posiadali 187 mórg ziemi. Mieszkańcy wsi wyznania rzymskokatolickiego należą do parafii w Jurkowie.

Zabytki

We wsi znajduje się pięć świątków, wśród których wyróżnia się trzy krzyże, kapliczkę Matki Boskiej Bolesnej, oraz obraz MB Częstochowskiej. W części zachodniej znajduje się krzyż z inskrypcją: Franciszek Woycik i Helena żona wystawili R 1826. Krzyż ten znajduje się nieopodal dawnego cmentarzyska średniowiecznego. W środkowej części Żurawnik w 1947 roku mieszkańcy ufundowali kapliczkę Matki Boskiej Bolesnej. We wschodniej części znajduje się natomiast krzyż, położony nieopodal miejsca zbiorowej egzekucji z czasów I wojny światowej. Opisany krzyż postawiono w roku poprzedzającym pięćseną rocznicę istnienia osady.

Dalej na wschód, przy drodze do Jurkowa, znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej zawieszony na wiekowej lipie drobnolistnej. Ostatni krzyż stoi na granicy sołectw: Żurawniki i Jurków. Jest to jednocześnie granica gmin Złotej i Jurkowa oraz powiatów pińczowskiego i buskiego.

Do ciekawych zabytków zaliczyć można „kurhan” będący w okresie międzywojennym wieżą ciśnień. Pozostałością po międzywojennym dworze starosty pińczowskiego i wojewody pomorskiego, Wiktora Lamota, są słabo zarysowane pozostałości klombów i stare drzewa w parku podworskim, a przede wszystkim nazewnictwo, bowiem droga prowadząca do Jurkowa do dzisiaj zwana jest „pałacówką”. Łąki za nieistniejącym już młynem wodnym, nazywane są „zomłynie” etc.