10 Brygada Kawalerii Pancernej (PSZ)

10 Brygada Kawalerii Pancernej
	; Proporczyk brygady
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1940
Rozformowanie	1947
	Tradycje
Rodowód	10 Brygada Kawalerii,; 10 Brygada Kawalerii Pancernej we Francji
Kontynuacja	10 Brygada Kawalerii Pancernej (III RP)
	Działania zbrojne
	II wojna światowa
	Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	Wojska pancerne
Podległość	1 Dywizja Pancerna

Covenanter - czołgi tego typu były na wyposażeniu brygady w końcu 1943

10 Brygada Kawalerii Pancernej – brygada pancerna Polskich Sił Zbrojnych.

Powstała w Szkocji z przeformowania 2 Brygady Strzelców.

W okresie walk w Europie Zachodniej wchodziła w skład 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka^[1].

2 Brygada Strzelców[edytuj | edytuj kod]

W lipcu 1940 w Douglas w Szkocji rozpoczęto formowanie 2 Brygady Strzelców pod dowództwem gen. bryg. Rudolfa Dreszera.

Struktura brygady została opracowana na podstawie doświadczeń wojennych. Miała być jednostką ruchliwą, przystosowaną do działań manewrowych, zmotoryzowaną, dysponującą dużą siłą ognia (batalion czołgów i artyleria wsparcia).

Brygada powinna liczyć 5743 żołnierzy, w tym 419 oficerów i 978 podoficerów. Tak duży skład procentowy kadry podyktowany był wysokimi nadwyżkami oficerów i dużymi trudnościami prowadzenia poboru w Wielkiej Brytanii i w Kanadzie.

Osobny artykuł: 2 Brygada Strzelców (PSZ).

Brygada Kawalerii Pancernej[edytuj | edytuj kod]

3 listopada 1940 2 Brygadę Strzelców przemianowano na 10 Brygadę Kawalerii Pancernej. Jej pododdziały otrzymały oficjalnie swoje dawne nazwy.

Skład[edytuj | edytuj kod]

Kwatera Główna

10 oddział rozpoznawczy (późniejszy 10 Pułk Dragonów)
10 Pułk Strzelców Konnych
batalion im. 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich
24 Pułk Ułanów
10 pułk artylerii lekkiej
10 bateria artylerii przeciwlotniczej
10 szwadron przeciwpancerny
10 szwadron łączności
10 kompania saperów
10 kompania warsztatowa
10 czołówka naprawcza samochodów
10 pluton parkowy
10 kompania sanitarna
10 sąd polowy z aresztem
kadra ośrodka zapasowego

10/16 Brygada Pancerna[edytuj | edytuj kod]

21 września 1943 nakazano reorganizację 1 DPanc. W jej składzie miały znaleźć się: brygada pancerna i brygada strzelców. Jako pierwszą zorganizowano brygadę pancerną. Jej nazwa "10/16 Brygada Pancerna" była chwilowym kompromisem. Powstałą z połączenia 10 BKPanc i 16 BCz. Znaczną część żołnierzy wydzieliły do niej inne jednostki 1 Korpusu.

12 października 1943 przemianowano ją na 10 Brygadę Kawalerii Pancernej. 16 BCz oddała swoje dwa pułki pancerne, zachowała 3 pułk pancerny i otrzymała ze "starej" 10 BKPanc 14 pułk ułanów. Sztab brygady powstawał w zasadzie na bazie 16 Brygady. Dowódca 10 Brygady awansował i objął stanowisko zastępcy dowódcy 1 DPanc.

Skład[edytuj | edytuj kod]

Kwatera główna brygady (Brigade Headquarters)^[a]
Szwadron Dowodzenia
24 pułk ułanów (24th Polish Lancer Regiment; z 10 BKPanc)
1 pułk pancerny (1st Polish Armoured Regiment; z 16 BCz)
- szwadron dowodzenia
  - pluton rozpoznawczy
  - pluton przeciwlotniczy
  - pluton łączności
  - pluton gospodarczy
- 3 x szwadron czołgów
  - 4 x pluton czołgów^[b]
2 pułk pancerny (2nd Polish Armoured Regiment)^[c] (z 16 BCz)
10 pułk dragonów (10th Polish Dragoon Regiment – Motor Battalion)^[d]
- szwadron dowodzenia
- szwadron wsparcia
- 3 x szwadron dragonów
  - pluton carrierów
  - 3 x pluton dragonów

Symbole brygady[edytuj | edytuj kod]

Odznaka specjalna

Nadana brygadzie przez Naczelnego Wodza rozkazem z 31 marca 1941 roku.

"10 Brygadzie Kawalerii Pancernej przyznaję przywilej noszenia czarnego naramiennika na lewym ramieniu kurtki i płaszcza, jako tradycję czarnych kurtek skórzanych, wskutek których wróg przezwał brygadę »Schwarze Brigade«"

Naramiennik nosili wszyscy żołnierze mający przydział do 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Żołnierze przeniesieni z 10 Brygady Kawalerii Pancernej do sztabów, komend itp. zatrzymywali prawo noszenia czarnego naramiennika^[2].

15 lutego 1945 roku prawo noszenia czarnych naramienników uzyskały wszystkie oddziały (jednostki) wchodzące organizacyjnie w skład 1 Dywizji Pancernej^[2].

Proporczyk

Oficerowie broni pancernej sztabu 10 BPanc nosili czarno-pomarańczowe proporczyki kroju kawaleryjskiego; szwadron sztabowy - proporczyki kroju kawaleryjskiego czarne z pomarańczowym trójkątem^[3].

Obsada personalna Kwatery Głównej 10 BKPanc[edytuj | edytuj kod]

Z tym tematem związana jest kategoria: Oficerowie dowództwa 10 Brygady Kawalerii Pancernej (PSZ).

Dowódcy brygady:

gen. bryg. Stanisław Maczek (X 1940 - II 1942)
płk dypl. Tadeusz Adam Majewski (X 1943 - I 1945)
płk dypl. Franciszek Skibiński (19 I - 16 VII 1945)
płk dypl. Antoni Grudziński (VII 1945 - VI 1947)

Zastępcy dowódcy brygady:

płk Edmund Heldut-Tarnasiewicz (1942 -)
ppłk / płk dypl. Franciszek Skibiński (9 XI 1943 - 22 VIII 1944)
ppłk / płk dypl. Antoni Grudziński (IX 1944 - VII 1945)
ppłk Władysław Zgorzelski (17 VIII 1945 - VI 1947)

Szefowie sztabu brygady:

ppłk dypl. Franciszek Skibiński (IX 1940 - 1942)
mjr dypl. Marian Czarnecki

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ powstała na bazie sztabu 16 BCz; sztab i dowództwo 10 BKPanc zostało rozwiązane, a zachowano jedynie nazwę
↑ W niektórych publikacjach 5 plutonów po 3 czołgi.
↑ Skład identyczny z 1 pułkiem pancernym.
↑ Sformowany na bazie 10 oddziału rozpoznawczego 10 BKPanc.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Komornicki 1984 ↓, s. 58.
↑ ^a ^b Murgrabia 1990 ↓, s. 99.
↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 170.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Witold Biegański: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie : formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
Bohdan Królikowski: Kres ułańskiej epopei : szkice do dziejów kawalerii rozpoznawczej i pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939–1947. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2007. ISBN 83-7306-332-3.
Jacek Kutzner, Juliusz S. Tym: Polska 1 Dywizja Pancerna w Normandii. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2010. ISBN 978-83-7399-404-1.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
Franciszek Skibiński, Wojska pancerne w II wojnie światowej, Warszawa 1982.
Tadeusz Antoni Wysocki: 1 Polska Dywizja Pancerna 1939-1947 : geneza i dzieje. Warszawa: Bellona, 1994. ISBN 83-11-08219-7.
Zbigniew Wawer, Organizacja Polskich Wojsk Lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945, Bellona, Warszawa 1992, ISBN 83-11-08218-9.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddz. Broni Pancernej, 1971.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Antoni Grudziński: Lista żołnierzy odznaczonych. [dostęp 2015-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[2] wstała na bazie sztabu 16 BCz; sztab i dowództwo 10 BKPanc zostało rozwiązane, a zachowano jedynie nazwę

[3] W niektórych publikacjach 5 plutonów po 3 czołgi.

[4] Skład identyczny z 1 pułkiem pancernym.

[5] Sformowany na bazie 10 oddziału rozpoznawczego 10 BKPanc.

[CITEREFKomornicki198458-1] Komornicki 1984 ↓, s. 58.

[CITEREFMurgrabia199099-6] Murgrabia 1990 ↓, s. 99.

[CITEREFŻebrowski1971170-7] Żebrowski 1971 ↓, s. 170.

[1]

[a]

[b]

[c]

[d]

[2]

[3]

Dywizje	1 Dywizja Pancerna 2 Warszawska Dywizja Pancerna
Brygady	10 BKPanc (F) 10 BKPanc 2 BPanc (3)14 BPanc 16 BPanc
Pułki	Pancerne: 1 pcz 10 BKPanc: 1 ppanc 2 ppanc 24 puł 2 BPanc: 1 puł 4 ppanc 6 ppanc 14 BPanc: 3 puł 15 puł 10 phuz 16 BPanc: 3 ppanc 5 ppanc 14 puł 2 KP: 7 ppanc Rozpoznawcze: puł karpackich 7 puł 9 puł 12 puł 25 puł 10 psk
Wyposażenie	Czołgi: Renault R-35 Light Tank Mk VI Mk I Matilda Mk III Valentine Mk IV Churchill Mk V Covenanter Mk VI Crusader Mk VIII Cromwell Mk VIII Challenger M3/M5 Stuart M4 Sherman Artyleria samobieżna: M10 Achilles Archer Sexton M16 MGMC Crusader AA Samochody pancerne: Dingo Staghound Transportery opancerzone: Universal Carrier M3A1 Pociągi pancerne: 12 załóg

Wojska	WP we Francji 1939–1940 PSZ w Wielkiej Brytanii 1940–1947 PSZ w ZSRR 1941–1942 WP na Środkowym Wschodzie 1941–1942 AP na Wschodzie 1942–1947
Rodzaje wojsk	artyleria broń pancerna Polskie Siły Powietrzne Polskie Siły Powietrzne we Francji Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii
Wielkie jednostki	Baza Armii Polskiej na Wschodzie I Korpus 2 Korpus III Korpus 1 DPanc 2 DPanc 1DG 2 DSP 3 DP 3 DSK 4 DP(F) 4 DS 4 DP 5 KDP 5 WDP 6 LDP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP