10 złotych wzór 1932 Polonia
| |||
| Dane podstawowe | |||
| Emitent | |||
|---|---|---|---|
| Nominał |
10 złotych | ||
| Rocznik |
1932, 1933 | ||
| Emisja | |||
| Mennica |
Mennica Państwowa w Warszawie, | ||
| Nakład |
12 005 000 szt. | ||
| Data emisji |
29 sierpnia 1932 | ||
| Data wycofania |
22 listopada 1939 | ||
| Projektant | |||
| Opis fizyczny | |||
| Masa |
22 g | ||
| Średnica |
34 mm | ||
| Materiał |
srebro Ag750 | ||
| Rant |
ząbkowany | ||
| Stempel | |||
| Uwagi | |||
10 złotych wzór 1932 Polonia – moneta dziesięciozłotowa, bita w srebrze, wprowadzona do obiegu 29 sierpnia 1932 r. rozporządzeniem Ministra Skarbu Jana Piłsudskiego z dnia 28 sierpnia 1932 r. (Dz.U. z 1932 r. nr 74, poz. 675)[1], wycofana na podstawie rozporządzenia ministrów gospodarki, finansów i spraw wewnętrznych Rzeszy wydanego 22 listopada 1939 r. w okresie Generalnego Gubernatorstwa, według którego monety bite w srebrze w okresie II Rzeczypospolitej należało obowiązkowo wymieniać na pieniądze papierowe[2].
Dziesięciozłotówkę bito z datami rocznymi 1932 oraz 1933[3].
Awers[edytuj | edytuj kod]
W centralnym punkcie umieszczono godło – orła w koronie, poniżej rok bicia, dookoła napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, na dole napis „10 ZŁOTYCH 10”, a na monetach bitych w Warszawie, pod łapą orła herb Kościesza – znak Mennicy Państwowej[4].
Rewers[edytuj | edytuj kod]
Na tej stronie monety znajduje się lewy profil głowy kobiety w wianku na tle promieni słonecznych w formie zboża – portret Polonii będącej personifikacją Polski[4].
Nakład[edytuj | edytuj kod]
Monetę bito w srebrze próby 750, na krążku o średnicy 34 mm, masie 22 gramów, z rantem ząbkowanym, według projektu Antoniego Madeyskiego. Dziesięciozłotówkę bito w mennicach w Londynie (tylko 1932) i Warszawie (1932, 1933)[3]. Nakłady monety w poszczególnych rocznikach przedstawiały się następująco[4]:
| Rocznik | Rewers | Mennica | Znak mennicy | Nakład (sztuk) | Zdjęcie |
|---|---|---|---|---|---|
| 10 złotych 1932 | Polonia | Londyn | brak | 6 000 000 | 
|
| Warszawa | herb Kościesza | 3 100 000 | 
| ||
| 10 złotych 1933 | Polonia | Warszawa | herb Kościesza | 2 905 000 | 
|
Opis[edytuj | edytuj kod]
Była pierwszą monetą dziesięciozłotową wprowadzoną do obiegu w II Rzeczypospolitej[4].
Dziesięciozłotówkę bito na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 27 sierpnia 1932 r. o zmianie niektórych postanowień rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 5 listopada 1927 r., definiującego parametry monet: 2, 5, 10 złotych bitych w srebrze próby 750 i masie 2,2 grama przypadających na 1 złoty (Dz.U. z 1932 r. nr 74, poz. 668)[4].
Godło na monecie jest zgodne ze wzorem Godła Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzonym 13 grudnia 1927 r. (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980)[4].
Wykorzystany projekt Antoniego Madeyskiego zajął w 1925 r. drugie miejsce, w drugim konkursie na polską złotą monetę. Według tego samego wzoru awersu i rewersu wprowadzono do obiegu monety 2 i 5 złotych wzoru 1932[4].
Stemple dla dziesięciozłotówki bitej w Londynie wykonano w Mennicy Państwowej, z tym, że pod łapa orła, na awersie, nie umieszczono znaku mennicy[4].
W okresie międzywojennym utrwaliła się w części społeczeństwa potoczna opinia, iż kobieta na rewersie to królowa Jadwiga, gdyż Madeyski wykonał również sarkofag tej królowej dla katedry wawelskiej. Według tradycji obowiązującej w rodzinie artysty utrwalił on w tym wizerunku idealizowany portret swej siostrzenicy – Wandy Syrokomskiej-Petraźyckiej. Według innych relacji modelką była Janina Żółtowska (która przed I wojną światową odwiedziła Madeyskiego w rzymskiej pracowni), późniejsza żona Ludwika Hieronima Morstina, w 1923 r. polskiego attaché wojskowego w Rzymie, przyjaciela Madeyskiego. Podobno rezultatem odnowionej po latach znajomości było między innymi to, że artysta w 1925 r. stanął do konkursu na projekt polskiej monety złotej, w którym utrwalił urodę modelki w profilu podobnym do profilu królowej Jadwigi z sarkofagu wawelskiego. Być może więc w potocznej opinii była i część prawdy, iż na monecie tej widniała głowa królowej Polski[5].
Wersje próbne[edytuj | edytuj kod]
W katalogach podana jest informacja o wybiciu z datą 1932, 1933 wersji próbnych w srebrze i w brązie, z wypukłym lub wklęsłym napisem „PRÓBA” oraz wybitej stemplem lustrzanym z 1932 roku bez napisu „PRÓBA”. Istnieje również technologiczna wersja próbna bez napisu „PRÓBA”, z ośmioma znakami mennicy na rewersie[6].
W katalogach wymieniana jest również wersja próbna monety 1 złoty Polonia z 1932 roku o wadze 3,4 grama (srebro) i 3,2 grama (brąz) oraz moneta próbna 1 złoty Polonia bez daty, o średnicy 18 mm[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918–1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 234–240, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 286, ISBN 978-83-7705-068-2.
- ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety polskie, 2003.
- ↑ a b c d e f g h Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, 2008.
- ↑ Mennica Polska S.A., Blister: Złotówki okresu międzywojennego, „240 lat Mennicy Polskiej”, Warszawa, s. 6.
- ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939, 2010.