15 Pułk Piechoty „Wilków”

15 Pułk Piechoty „Wilków”

pułk piechoty Ziemi Bocheńskiej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1 stycznia 1919
Rozformowanie	IX 1939
Nazwa wyróżniająca	„Wilki”
Tradycje
Święto	5 września
Nadanie sztandaru	6 sierpnia 1921
Rodowód	pułk piechoty Ziemi Bocheńskiej 16 pułk piechoty
Kontynuacja	15 pułk piechoty (PSZ) 15 pp AK (Puławy) 15 pp AK (Warszawa) 15 Wileński bs
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Wilhelm Fryś
Ostatni	mjr Józef Ratajczak
Działania zbrojne
wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Stodoliczami (16–17 II 1920) bitwa pod Barbarowem (5–6 III 1920) bitwa pod Borowikami (17 III – 4 IV 1920) Bitwa pod Łojowem (V i VI 1920) bitwa pod Rzeczycą (V 1920) bitwa nad Wkrą (14–18 VIII 1920) bitwa pod Stepankowicami (5 IX 1920) bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920) kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Bochnia Ostrów Mazowiecka Dęblin (1921-1939)
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	9 Dywizja Piechoty 28 Dywizja Piechoty
Odznaczenia

Tereny działań pułku w latach 1919-1920

15 Pułk Piechoty „Wilków” (15 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Pułk sformowany został w 1919 jako pułk piechoty Ziemi Bocheńskiej. Walczył w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. Szczególnie wsławił się w boju pod Stepankowicami.

3 lipca 1920 dowódca pułku swoim rozkazem nadał pułkowi przydomek „Wilków”.

W okresie międzywojennym Pułk stacjonował w Dęblinie i wchodził w skład 28 Dywizji Piechoty. W kampanii wrześniowej walczył w składzie macierzystej dywizji w pasie obrony Armii „Łódź”, a potem w obronie Modlina.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W grudniu 1918, w Bochni, z inicjatywy por. Ludwika Piątkowskiego, popartej czynnie przez majora Józefa Wolfa, rozpoczęto formowanie pułku piechoty Ziemi Bocheńskiej. 1 stycznia 1919 dowództwo pułku objął podpułkownik Wilhelm Fryś, który wydał pierwszy rozkaz pułkowy. W styczniu 1919 oddział został przemianowany na 16 pułk piechoty, a następnie 15 pułk piechoty.

Z ochotników z powiatów: bocheńskiego, grybowskiego i gorlickiego został sformowany I batalion w składzie trzech kompanii strzeleckich i oddziału karabinów maszynowych o ogólnym stanie szesnastu oficerów i chorążych oraz 436 szeregowych. Ponadto zostały utworzone zawiązki dwóch batalionów pod dowództwem podporucznika Władysława Leona Uldanowicza i podporucznika Władysława Kucharskiego

Latem zorganizowano pozostałe, przewidziane etatem, pododdziały pułku: II batalion, III batalion, batalion zapasowy, kompanię szturmową, kompanię techniczną i pluton telefoniczny. W drugiej połowie sierpnia 1919 wymienione wyżej pododdziały zostały skierowane na front, z wyjątkiem batalionu zapasowego, który pod dowództwem kapitana Włodzimierza Rachmistruka 20 sierpnia przybył do Ostrowi Mazowieckiej. 25 stycznia w Ogoliczach zebrały się wszystkie bataliony i oddziały sztabowe pułku. Rozformowano kompanię szturmowa, a w jej miejsce utworzono 4 kompanię karabinów maszynowych. W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Ostrowie Łomżyńskim.

Po Bitwie Warszawskiej wcielono do pułku batalion alarmowy 13 pułku piechoty i utworzono batalion sztabowy

Pułk w walce o granice

Pułk w wojnie polsko-ukraińskiej

13 marca 1919 na front wojny polsko-ukraińskiej wyruszył nowo sformowany I batalion mjr. Józefa Wolfa. Liczył wówczas 16 oficerów i 436 szeregowców. W składzie grupy gen. Franciszka Aleksandrowicza pomaszerował na odsiecz Lwowa. 16 marca z Sądowej Wiszni uderzył na obsadzone przez Ukraińców wzgórze „Blich”. Opanował je i zajął Dołhomościska. Był to chrzest bojowy pododdziałów 15 pułku piechoty.
Następnego dnia batalion odpierał kontrataki Ukraińców. 24 marca, współdziałając z grupą ppłk. Beckera, nacierał z powodzeniem na Czołhynie i Przyłbice. 1 kwietnia bronił rubieży Bereźniaki–stacja kolejowa Wiszenka. Ze stanowisk obronnych przeprowadzał też wypady przed przedni skraj obrony. Po zluzowaniu przeszedł do Rodatycz i zorganizował pozycję obronną pod Dołhomościskami.

15 maja ruszyła ofensywa wojsk polskich w kierunku Zbrucza. 2. i 3. kompania strzelecka zajęły wioski Milatyn i Milczyce. W następnych dniach batalion opanował Rozdziałowice, Dublany, Łąkę, następnie przez Drohobycz, Borysław, Mrażnicę, Schodnicę dotarł do Synowódzka Niżnego i Wyżnego, skąd działał w kierunku na Tuchlę i Ławoczne.

Działania w wojnie polsko-bolszewickiej

6 czerwca I batalion podporządkowany został dowódcy grupy operacyjnej „Bug" generała Henryka Minkiewicza. Zluzował 31 pułk piechoty i zajął stanowiska pod Suchodołami, a kilka dni później, już w składzie Grupy płk. Stanisława Pallego luzował stanowiska I/23 pułku piechoty w okolicach Buczyny. Tam prowadził służbę patrolową. 28 czerwca przeszedł do natarcia i opanował Ożydów. Atakując dalej, we współdziałaniu z oddziałami Grupy mjr. Władysława Bończy-Uzdowskiego i z 2 pułkiem strzelców podhalańskich zdobył Olesko i Podhorce. W Brodach uzupełniony został kompanią marszową. 8 lipca zajął pozycje na wschód od Klekotowa.

11 lipca I batalion został zluzowany przez 2 pułk ułanów i odjechał do Kowla, a dalej marszem pieszym przeszedł do Czartoryska. Tu walczył w obronie Kopyla, Kołków i Maniewicz. 26 lipca wszedł w skład Grupy płk. Stanisława Słupskiego i prowadził działania w rejonie Ośnicy. Potem, w Grupie płk. Stanisława Sochaczewskiego, działał w obszarze Dąbrowicy.

W drugiej połowie sierpnia nowo sformowany II batalion pułku przewieziony został w strefę przyfrontową, rozlokował się w Sarnach i stanowił odwód 4 Dywizji Piechoty. W tym czasie I batalion otrzymał uzupełnienia, które pozwoliły mu zorganizować 4 kompanię strzelecką.

W tym samym czasie III batalion, kompania techniczna i szturmowa oraz dowództwo pułku stało w Brześciu w odwodzie Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. Pod koniec września pułk bez dwóch batalionów wszedł w skład 9 Dywizji Piechoty, a w grudniu walczył w rejonie Iwaszkiewicz. 25 stycznia 1920 stacjonował w Ogoliczach. Tu zebrały się wszystkie bataliony i oddziały sztabowe pułku. W tym czasie dowódcą pułku był mjr Józef Wolf.

2 lutego II batalion kpt. Antoniego Brodzikiewicza zluzował 32 pułk piechoty i zajął pozycje nad Ptyczą na odcinku Iwaszkiewicze-Kopytkowicze. 12 lutego III batalion dowódca kpt. Roberta Zawadzkiego luzował 22 pułk piechoty na pozycji Stodolicze–Hrebień. Tu w walce wsławiła się 10 kompania por. Filipa Smiłowskiego.

W jej składzie walczyło 75 żołnierzy uzbrojonych między innymi w 4 ciężkie karabiny maszynowe. Polski wywiad doniósł, że Sowieci w najbliższym czasie planują uderzyć na Stodolicze i Hrebeń. Dowódca 9 Dywizji Piechoty płk Władysław Sikorski nakazał przygotowanie działań uprzedzających i przeprowadzenie wypadu na tyły przeciwnika. Grupa wypadowa w składzie batalion 22 pułku piechoty i dwie kompanie 15 pułku piechoty wyruszyła nocą z 16 na 17 lutego z zadaniem zorganizowania pod Hrebeniem zasadzki na maszerujące na Stodolicze oddziały sowieckie.

Tej samej nocy dowództwo sowieckiej 47 Dywizji Strzelców skierowało na tę miejscowość 422 pułk strzelców, wzmocniony baterią artylerii. Sowiecki pułk poszedł inną drogą niż oczekiwali Polacy i uniknął przygotowanej zasadzki; dwie godziny po wymarszu polskiej grupy wypadowej pojawił się pod Stodoliczami i uderzył na osamotnioną polską kompanię.

Obroną Stodolicz kierował osobiście dowódca III/15 pp kpt. Robert Zawadzki. Atak nastąpił około 22.00. Przeciwnik dotarł na odległość stu metrów do polskich okopów i ruszył do szturmu „na bagnety”. Dopiero wówczas zaczęły strzelać cztery ciężkie karabiny maszynowe 10 kompanii, ustawione na skrzydłach obrony. W ich ogniu kilkakrotnie załamały się próby szturmu. Krytyczny moment boju nastąpił w chwili, kiedy oddział czerwonoarmistów wyszedł na tyły obrony i zaatakował stanowiska polskiej broni maszynowej. Obsługi, nie opuszczając stanowisk, obróciły ckm-y w stronę nieprzyjaciela, zasypały go ogniem i zmusiły do odwrotu. Po czterech godzinach walki napór przeciwnika osłabł. Wówczas kpt. Zawadzki wydał rozkaz do kontrataku. Dzięki dobrze ufortyfikowanej obronie Sowieci nie potrafili wykorzystać olbrzymiej przewagi liczebnej jaką posiadali w chwili rozpoczęcia ataku. Słabo wyszkoleni i źle dowodzeni czerwonoarmiści ponieśli wysokie straty i nie zdołali przełamać polskiej obrony. O świcie 17 lutego sowiecki pułk wycofał się, ponownie omijając polski oddział wypadowy czekający w zasadzce pod Hrebeniem.

20 lutego, będąca w składzie grupy mjr. Feliksa Jaworskiego, 11 kompania przyczyniła się do rozbicia sowieckiego 423 pułku piechoty i zdobycia jego sztandaru. W tym samym dniu I/15 pp, współdziałając z batalionem 34 pp i szwadronem jazdy tatarskiej, opanował Skryhałów.

Na początku marca pułk nacierał na Mozyrz–Kalenkowicze. I i II batalion działał w składzie 2 Brygady Jazdy, a III batalion w składzie XVIII Brygady Piechoty. W następnych dniach pułk bronił linii kolejowej Szaciłki–Kalenkowicze od ujścia Żerdzianki do Berezyny do miejscowości Sałatucha i Domanowicze.

14 marca kontratakowali bolszewicy. 16 i 17 marca I batalion, oraz 5 i 6. kompania walczyły o Słobodę Jakimowską. Po zaciętych walkach obroniono pozycje i zepchnięto nieprzyjaciela do Berezyny. W tym samym czasie III batalion bronił się w wioskach Szwed i Borowiki. W kwietniu batalion na rozkaz dowódcy 2 Brygady Jazdy wycofał się w rejon Chomicz i Wiązownicy.

Działania nad Dnieprem

25 kwietnia ruszyła polska ofensywa na Kijów. 9 Dywizja Piechoty wykonywała uderzenie pomocnicze. Miała opanować linię Dniepru i Berezyny do Szaciłek. 3 maja 15 pułk piechoty został zluzowany, a część jego pododdziałów weszła w skład XVIII Brygady Piechoty. W jej składzie z powodzeniem walczyły o Mikulicze, Szkuryły, Horodyszcze, Brahin, Petrych. 12 maja Brygada uderzyła na Łojów i 14 maja zdobyła go wychodząc na linię Dniepru.

Tu 15 pp podporządkowany został dowódcy XVII Brygady Piechoty i przeszedł do obrony. Jego I batalion bronił Łojowa, II batalion odcinek na północ od miejscowości, a III batalion ześrodkował się u ujścia Prypeci i przeszedł w podporządkowanie dowódcy 2 Brygady Jazdy. 11 i 12 kompania pozostawała w dyspozycji dowódcy Flotylli Pińskiej. Na początku czerwca II batalion por. Bolesława Mirgałowskiego powstrzymywał uderzenia bolszewickie na miasto. On także organizował także wypady za Dniepr. 15 czerwca wzmocniony pluton pod dowództwem por. Piotra Łaszkiewicza uderzył na Radul, rozbijając stacjonujący tam oddział kawalerii wroga.

Pułk w działaniach odwrotowych

5 czerwca 1 Armia Konna Siemiona Budionnego przerwała front wołyński. Rozpoczął się odwrót wojsk polskich. 21 i 22 czerwca II batalion walczył w rejonie Zahala. Prowadząc działania opóźniające, poniósł duże straty pod Ogrodnikami. Później walczył w Prudku, a 25 czerwca wycofał się do Hulewicz. Tam też dotarł I batalion wcześniej walczący pod Antucewiczami Wielkimi z sowieckim 4 pułkiem kawalerii. W kolejnych dniach pułk bronił rejonu Łubnie–Szarejki, a 30 czerwca przeszedł do odwodu w rejonie Żytkowicz. Na początku lipca jego kompania techniczna wzmocniła obsadę między Kopatkiewiczami a ujściem Młynka.

4 lipca do ofensywy przeszedł Front Zachodni Michaiła Tuchaczewskiego. Oddziały polskie cofały się w głąb kraju. 9 lipca pułk przetransportowany został do Pińska, a cztery dni później zorganizował obronę nad Styrem na odcinku od Prywitówki do Myszkowic. W kolejnych walkach wycofał się nad Młynek, później zamykał drogę Kobryń-Kowel, a na początku sierpnia walczył we Włodawie.

Udział w Bitwie Warszawskiej

6 sierpnia Naczelny Wódz, marszałek Józef Piłsudski podjął decyzję o przeprowadzeniu zwrotu zaczepnego znad Wieprza i stoczenia walnej bitwy na przedpolach Warszawy. W tym celu rozpoczęto koncentrację jednostek, które miały wejść w skład grupy uderzeniowej, a także przegrupowywano oddziały mające bronić samej Warszawy i osłaniać tę obronę od północy. 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego miała osłonić lewe skrzydło 1 Armii gen. Franciszka Latinika walczącej na przedpolach Warszawy do czasu, aż wojska uderzające znad Wieprza nie wejdą na tyły nieprzyjaciela

W ramach przegrupowania wojsk polskich i przygotowań do bitwy pod Warszawą, 11 sierpnia Pułk został zawagonowany i przewieziony do Modlina. Tu, w składzie 9 Dywizji Piechoty, stanowił odwód 5 Armii gen. Władysława Sikorskiego. Już 16 sierpnia wyruszył na linię frontu i zluzował w Nasielsku 22 pułk piechoty. Z pozycji obronnych uderzył na Poniaty Wielkie i Poniaty Kęczki, a 17 sierpnia wyzwolił Pułtusk. 18 sierpnia dwie kompanie III batalionu wspierane III/16 pal opanowały Białowieżę i Olszak. Do 29 sierpnia pułk oczyszczał z nieprzyjaciela teren północnego Mazowsza.

Pułk w ofensywie jesiennej

Na początku września pułk przerzucony został transportem kolejowym do Chełma. Tam wszedł w skład 3 Armii gen. Władysława Sikorskiego. Wzmocniony I i II dywizjonem 9 pułku artylerii polowej, zgrupował się w Putnowicach i Komanowie, a następnie przeszedł do Raciborowic i dalej maszerował na Stepankowice i Kopyłów. Będące w odwrocie oddziały kawalerii Budionnego broniły wzgórz w okolicach Kułakowic. 5 września uderzyły na nie z powodzeniem cztery kompanie polskiej piechoty z II i III/15 pp. Kawaleria sowiecka kontratakowała ze wzgórza Moniatycz bez powodzenia. Po odparciu kontrataków, 15 pułk piechoty nacierał dalej i opanował Stepankowice, Ubrodowice i Moniatycze. Tu został zatrzymany. Późnym popołudniem bolszewicy odbili Janki, a tym samym zostało odsłonięte prawe skrzydło pułku. Dokonując głębokiego obejścia, nieprzyjaciel uderzył na tyły i dowództwo pułku stacjonujące w Stepankowicach. Otoczone trzy kompanie 15 pp stawiały zacięty opór. Straty po obu stronach były znaczne.

Po bitwie pułk został uzupełniony kompanią alarmową z 29 pułku Strzelców Kaniowskich. 6 września 15 pp atakował powtórnie. Zajął Kopyłów, Kobło oraz Hrebenne i po kilku dniach wyszedł na linię Bugu. W drugiej dekadzie pułk wziął udział w ofensywie 3 Armii na Wołyniu. 19 września zajął Dubno, następnego dnia wyruszył przez Łuck do Kowla. Później przewieziony został koleją do Jędrzejówki, a następnie obsadził na linię graniczną w rejonie Juraciszki–Traby.

Bilans walk

W działaniach wojennych 15 pułk piechoty zdobył 5 dział, około 100 karabinów maszynowych, parę tysięcy karabinów powtarzalnych, przeszło 1500 jeńców, około 100 koni, kilka parowozów i dziesiątki wagonów kolejowych, znaczną liczbę wozów taborowych i wózków pod karabiny maszynowe, liczne magazyny żywności, mundurów i sprzętu, dziesiątki aparatów telegraficznych, setki aparatów telefonicznych wraz ze znaczną ilością przewodu telefonicznego oraz jedną chorągiew pułku sowieckiego.

Żołnierze pułku polegli i zmarli z ran
Oficerowie
pchor. Athanaskowiez Edward	ppor. Jaworski Aleksander	ppor. Świątkowski Józef
ppor. Czauderna Tadeusz	ppor. Łazowski Stefan	ppor. Wasylewiez Jan
ppor. Czauderna Tadeusz	ppor. Mińezakowski Władysław	kpt. Zawadzki Robert
ppor. Gelwinowski Aleksander	por. Filip Śmiłowski
Szeregowi
szer. Abrahamowicz Teodor	szer. Angiczowicz Leon	szer. Arominiak Stanisław
szer. Arymatys Józef	szer. Augustyniak Stanisław	szer. Augustyniak Piotr
szer. Auguszezyński Franciszek	szer. Bajda Stanisław	szer. Bakalarezyk Roman
szer. Bartnicki Jan	szer. Bednarski Czesław	szer. Bekerman Icek
szer.Biedziński Stanisław	szer. Bieńkiewicz Izrael	szer. Bodzan Aleksander
plut. Bogusz Stanisław	szer. Brejnok Feliks	sierż. Burzawa Stanisław
szer. Celejewski Stanisław	st.szer. Chała Walenty	szer. Chmura Ludwik
szer. Cholewa Antoni	szer. Chrabąszcz Jan	szer. Cichoński Roman
szer. Ciempka Stanisław	kpr. Cygan Władysław	szer. Cymbelman Mordko
szer. Czaporowski Zdzisław	szer. Czeczółka Władysław	szer. Darun Franciszek
szer. Dąbkowski Władysław	szer. Dąbrowski Jan	szer. Dąbski Stefan
szer. Dobrzak Władysław	szer. Dukaczewski Jan	szer. Dukaczewski Leon
szer. Dulik Stefan	plut. Dziuban Wojciech	szer. Dziurdzia Jan
szer. Elszyn Konstanty	szer. Fortuna Piotr	szer. Furmańczyk Stanisław
szer. Giński Adam	st.szer. Głąbała Józef	szer. Godlewski Józef
szer. Gomułowski Józef	szer. Gondarczyk Stanisław	szer. Gorzałczany Symeha-Pinkus
szer. Góralczyk Stanisjaw	szer. Górecki Feliks	szer. Graniczny Józef
szer. Grundlat Gerszon	szer. Grybel Józef	szer. Gurbała Bolesław
st. szer. Gut Wojciech	szer. Hejda Walenty	szer. Hołka Marcin
szer. Hołub Rudolf	szer. Humieńczyk Józef	szer. Jdezak Emil
szer. Jakubczak Jan	szer. Jarząbek Marjan	st. szer. Jóźwik Józef
szer. Kamiński Jan	szer. Kamiński Władysław	szer. Karnas Józef
szer. Kawa Bronisław	szer. Kawecki Władysław	szer. Kipiel Józef
szer. Kirszenbaum Ernest	szer. Kleine Lucjan	szer. Klimczak Władysław
szer. Klimowicz Antoni	szer. Kmieć Kazimierz	szer. Kobiclski Stefan
szer. Kobus Jan	szer. Kosela Władysław	szer. Kostur Tomasz
szer. Kotyliński Franciszek	szer. Kowalczyk Stanisław	szer. Kowalski Michał
szer. Kowara Jan	szer. Kozioł Antoni	szer. Krae Piotr
szer. Kreda Dawid	szer. Kret Antoni	szer. Kruż Mikołaj
szer. Krzemiński Józef	szer. Krzykawski Jan	szer. Krzyżaniak Wacław
kpr. Książek Jan	szer. Kuczyński Antoni	szer. Kulasiński Stefan
szer. Kułakowski Władysław	plut. Kurek Józef	szer. Kurowski Jan
szer. Kurszenbaum Henryk	szer. Laska Stanisław	szer. Laska Wacław
st. szer. Lizak Jan	sierż. Lyszezarz Jan	szer. Lyszezarz Józef
szer. Majewski Jan	szer. Maleńka Jan	szer. Malusiak Józef
st.szer. Maniak Jan	szer. Mańkiewiez Michał	szer. Marciniak Aleksander
szer. Marczak Karol	szer. Maruszezak Michał	szer. Mech Aleksander
szer. Michalik Stanisław	szer. Miecznik Stanisław	plut. Mikło Andrzej
szer. Mikołajczyk Michał	szer. Mirek Franciszek	szer. Molka Józef
szer. Mucha* Antoni	szer. Naukiewicz Michał	szer. Nogal Stanisław
szer. Nowak Jan	st. szer. Nowak Józef	szer. Oleksy Józef
szer. Ostrowski Michał	szer. Owsianka Franciszek	szer. Pabis Stanisław
szer. Pająk Franciszek	szer. Parafiński Piotr	szer. Paryż Józef
szer. Patyna Antoni	szer. Pawłowski Jakób	szer. Perman Uszer
plut. Piasecki Jan	szer. Piąstka Kazimierz	szer. Pichit Jan
szer. Piechota Władysław	szer. Piesiak Roman	szer. Piekarski Józef
szer. Piwowarski Leon	szer. Plachecki Józef	plut. Polak Jan
szer. Popławski Stanisław	szer. Porębski Jan	szer. Pośpiech Wojciech
szer. Potas Jan	szer. Potok Jan	szer. Psamski Jan
szer. Puchalski Bolesław	szer. Pudkowski Aleksander	st. szer. Pyrczak Tadeusz
sierż. Pyrz Karol	szer. Rabiniak Michał	szer. Racław Jan
szer. Radomski Jan	szer. Rak Jan	szer. Rak Leon
szer. Ramaszko Jan	szer. Rewers Adam	szer. Robak Andrzej
szer. Rogodzimski Antoni	szer. Roguski Czesław	szer. Roman Franciszek
szer. Sadurski Antoni	szer. Serwicki Stefan	szer. Skomecki Stanisław
szer. Ślusarz Aleksander	szer. Słodkowski Franciszek	szer Sobczak Władysław
szer. Soląc Józef	szerstępień Józef	szer. Stępień Wacław
szerstruski Józef	szer. Styrczewski Józef	sierżsuder Stanisław
szer. Sułkowski Piotr	szer. Szczepański Michał	szer. Szlaski Szmul
szer. Szmidt Szczepan	szer. Sztejman Israel	szer. Szymanik Stanisław
szer. Szymański Jan	szer. Szymański Józef	szer. Szymański Paweł
szer. Szymański Stanisław	kpr. Szymczyk Władysław	plut. Świątek Antoni
szer. Świątek Władysław	szer. Śwież Józef	szer. Tafii Mar Jan
szer Tatarz Adam	szer. Tatar Józef	szer. Tejpendiner Bernard
szer. Tomczak Aleksander	szer. Totoś Jan	plut. Trąbacz Wojciech
szer. Trzęsowski Stanisław	szer. Tygeł Zygmunt	szer. Waszczuk Antoni
szer. Wawrzyniak Antoni	szer. Wcisło Augustyn	szer. Weber Dawid
szer. Wejs Izaak	szer. Wejsbainn Icek	szer. Wejsman Dawid
szer. Wejsmehl Jakób	szer. Węgrzyński Jan	szer. Widłak Marcin
szer. Wielawski Władysław	szer. Wierzbiński Marceli	szer. Wiśnicki Jan
szer. Włodarczyk Piotr	szer. Wnuk Józef	szer. Wojciechowski Jan
szer. Wójcik Karol	szer. Wójcik Stanisław	szer. Wojtczak Marjan
szer. Wolbaeh Władysław	szer. Woźniak Andrzej	szer. Wszołek Wojciech
szer. Wysocki Piotr	szer. Zaręba Stanisław	szer. Zastawny Władysław
szer. Zawada Hersz	szer. Zawieja Stanisław	szer. Zawistowski Franciszek
sz.er. Zegleń Stanisław	kpr. Ziemba Jan	szer. Ziółkowski Józef
szer. Ziółkowski Stanisław	szer. Zwolak Michał	szer. Zwolenik Jan
szer. Żaba Ignacy	szer. Żelazkowski Stanisław	szer. Żeliga Piotr
szer. Żuławiak Piotr	szer. Żygadło Stanisław

Straty w zmarłych z powodu chorób, nabytych w czasie działań pułku na froncie to 153 szeregowych.

Kawalerowie Virtuti Militari

Order Virtuti Militari

Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1920 roku
Chorągiew pułkowa nr 2915	sierż. Michał Biniaszczyk	szer. Kazimierz Błachowicz,
sierż. Tadeusz Brudnik	plut. Michał Burkiewicz	szer. Jan Ciepielowski
st. szer. Andrzej Chyliński	sierż. Ignacy Dąbrowski	por. Ludwik Dujanowicz
ppor. śp. Aleksander Jaworski	szer. Aleksander Kacprzyk	plut. Józef Kawalec
sierż. Stanisław Kielar	kpt. Kazimierz Kiwała	st. sierż. Antoni Kołodziej
ppor. Stanisław Kowalski	ppor. Stefan Lebensztejn	kpt. Piotr Łaszkiewicz
ppor. Paweł Łuczak	kpr. Stanisław Macha	sierż. Antoni Malaga
ppor. Eugeniusz Małecki	plut. Eugeniusz Micek	por. Bolesław Mirgałowski
podch. Piotr Nowosielski	kpr. Adam Rak	szer. Antoni Rok
por. Gracjan Samek	plut. Władysław Jan Sekuła	ppor. Władysław Suwalski
sierż. Czesław Szperka	ppor. Władysław Leon Uldanowicz	por. Augustyn Waluś
plut. Stanisław Widła	mjr Bolesław Zaleski	sierż. Jan Żabiński

Ponadto Krzyżem Walecznych odznaczonych zostało 480 żołnierzy, a w liczbie tej: 62 oficerów, 3 chorążych, 3 podchorążych i 284 szeregowych. Powyższe liczby obejmują:

• odznaczonych czterokrotnie 8 oficerów, 2 chorążych, 1 podchorążego, 2 szeregowych,
• odznaczonych trzykrotnie 13 oficerów, 4 szeregowych,
• odznaczonych dwukrotnie 19 oficerów, 2 podchorążych i 34 szeregowych.

Pułk w okresie pokoju

Oficerowie 1 Pułku Szwoleżerów oraz 15 Pułku Piechoty; 1930

Poświęcenie świetlicy i przedszkola Związku Rezerwistów RP w osadzie Irena k. Dęblina. W pierwszym rzędzie widoczni gen. Bolesław Frej, weteren powstania styczniowego Aleksander Uchnast i d-ca 15 pp ppłk Władysław Wojakowski; 1933

Powitanie w osadzie Irena k. Dęblina żołnierzy 15 pp powracających z ćwiczeń - dziewczynki wręczają kwiaty d-cy ppłk. Władysławowi Wojakowskiemu; 1934

Dowody cnót żołnierskich, złożone przez 15 pp. w dwuletniej wojnie z wrogami Polski, spotkały się z wysokim uznaniem Naczelnego Wodza, Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, który 4 grudnia 1920 r. o godz. 14 na polach Łazdun koło Lidy własnoręcznie dokonał uroczystego aktu dekoracji chorągwi i trąbek artyleryjskich pułków 9 DP najwyższym odznaczeniem wojskowym, „Virtuti Militari” V klasy. 15 pp. nie posiadał wówczas własnej chorągwi. Jej brak zastąpiono wypożyczoną z Warszawy, na której zawisł Krzyż Orderu „Virtuti Militari” nr 2915.

19 sierpnia 1921 roku do Dęblina przybył batalion zapasowy 15 pp.

Po dwuletnich trudach wojennych i prawie jednorocznym postoju na pograniczu sowieckim nadeszła chwila, w której 15 pp, z powodu zmian wprowadzanych w organizacji wojska przeszedł z 9 Dywizji Piechoty do warszawskiej 28 Dywizji Piechoty. W dniach od 19 do 21 sierpnia 1921 pułk przybył na stały postój do Dęblina, na terenie Okręgu Korpusu Nr I.

W maju 1925 Wojskowy Sąd Okręgowy Nr I w Warszawie pod przewodnictwem podpułkownika Korpusu Sądowego Stanisława Orskiego skazał pięciu oficerów 15 pp oskarżonych o stosowanie niedozwolonych kar względem podwładnych żołnierzy, a mianowicie stójki pod ciężkim karabinem maszynowym, które powodowały dość liczne omdlenia oraz systematyczne bicie po twarzy: kapitana Ludwika Karola Piątkowskiego na karę jednego roku twierdzy, kapitana Władysława II Więckowskiego na karę półtora roku więzienia i zwolnienie ze służby, kapitana Aleksandra Krawieckiego na karę sześciu tygodni i jednego dnia twierdzy, porucznika Stefana Przegrodę na karę jednego roku więzienia i zwolnienie ze służby oraz porucznika Mikołaja Buśkiewicza na karę sześciu tygodni i jednego dnia twierdzy; Najwyższy Sąd Wojskowy odrzucił zażalenie obrony i utrzymał w mocy wyrok sądu I instancji.

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 5 września, jako datę święta pułkowego. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę boju stoczonego w 1920 roku pod Stepankowicami.

W pułku zorganizowano specjalną kompanię dla opóźnionych, która szkoliła rekrutów dla potrzeb całego DOK. Żołnierze ci wcześniej z różnych przyczyn opóźnili swoje stawiennictwo w macierzystej jednostce.

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 15 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych. W pułku zorganizowano też specjalną kompanię dla opóźnionych, która szkoliła rekrutów dla potrzeb całego DOK. Żołnierze ci wcześniej z różnych przyczyn opóźnili swoje stawiennictwo w macierzystej jednostce.

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne
dowódca pułku	płk dypl. Władysław Frączek
I zastępca dowódcy	ppłk Stefan Marceli Kotowski
I zastępca dowódcy (dubler)	ppłk kontr. Borys Barwiński
adiutant	kpt. Eugeniusz Ladenberger
starszy lekarz	mjr dr Tadeusz Ganc
młodszy lekarz	vacat
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)	mjr Tadeusz Marian Sobolewski
oficer mobilizacyjny	kpt. adm. (piech.) Michał Iskierko
zastępca oficera mobilizacyjnego	kpt. Zdzisław Jan Pierożek
oficer administracyjno-materiałowy	kpt. Jan I Kowalczyk
oficer gospodarczy	kpt. int. Franciszek Jędrzejewski
oficer żywnościowy	chor. Stanisław Karaim
oficer taborowy	kpt. tab. Władysław IV Karpiński
kapelmistrz	vacat
dowódca plutonu łączności	por. Roman Jan Jaworski
dowódca plutonu pionierów	por. Zygmunt Żyłka vulgo Żebracki
dowódca plutonu artylerii piechoty	por. art. Bolesław Sobolewski
dowódca plutonu ppanc.	ppor. Teodor Banaszczyk
dowódca oddziału zwiadu	ppor. Wincenty Ciaś
I batalion
dowódca batalionu	mjr Władysław Naprawa
dowódca 1 kompanii	kpt. Józef Czesław Niessner
dowódca plutonu	ppor. Bogdan Teodoryk Michalik
dowódca plutonu	chor. Jan Zastawniak
dowódca 2 kompanii	kpt. Michał Mordwiłko
dowódca plutonu	ppor. Jan Szczepański
dowódca 3 kompanii	por. Leopold Michał Axmann
dowódca plutonu	ppor. Antoni Słyk
dowódca 1 kompanii km	por. Mieczysław Grzebieniowski
dowódca plutonu	ppor. Stanisław Czaja
II batalion
dowódca batalionu	mjr Walerian Wieleżyński
dowódca 4 kompanii	kpt. Kazimierz Sokołowski
dowódca plutonu	por. Ludwik Marszałek
dowódca plutonu	ppor. Jan Kazimierz Hejke
dowódca 5 kompanii	kpt. Piotr Ignacak
dowódca plutonu	ppor. Józef Nasiełowski
dowódca 6 kompanii	por. Leon Leśniak
dowódca plutonu	ppor. Piotr Jan Kotonowicz
dowódca 2 kompanii km	kpt. Stanisław Dorobek
dowódca plutonu	ppor. Stanisław Jan Michalik
III batalion
dowódca batalionu	mjr Karol Stanisław Sadowski
dowódca 7 kompanii	por. Marian Adam Stępień
dowódca plutonu	ppor. Zbigniew Jaciński
dowódca 8 kompanii	kpt. Paweł Skowron
dowódca plutonu	ppor. Henryk Feliks Woźniak
dowódca 9 kompanii	kpt. Jerzy Tadeusz Starzycki
dowódca plutonu	ppor. Konstanty Rewkowski
dowódca plutonu	chor. Jan Kamionka
dowódca 3 kompanii km	kpt. Franciszek Polkowski
dowódca plutonu	por. Szczepan Ochap
na kursie	por. Jan Matysek
na kursie	por Stanisław Rusznica
Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 28 DP
dowódca	mjr Zygmunt Szymański
dowódca plutonu strzeleckiego	por. Piechowicz Stanisław
dowódca plutonu strzeleckiego	por. Zbigniew Bożenna Rudziński
dowódca plutonu strzeleckiego	por. Roman Siwek
dowódca plutonu km	por. Stanisław Marek Bartłomowicz
Komendy PW
obwodowy komendant PW nr 15	kpt. adm. (piech.) Józef Bardzik
powiatowy komendant PW „Puławy”	por. piech. Józef Jan Leon Grodzicki
powiatowy komendant PW „Garwolin”	por. adm. (piech.) Marceli Pająk

15 pp w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

15 pułk piechoty "Wilków" zmobilizowany został w ramach mobilizacji alarmowej w grupie "czarnej" w okresie 24-26 sierpnia 1939 w garnizonie Dęblin. Oprócz etatowych pododdziałów 15 pp zmobilizowano w oparciu o jego kadrę oficerską i podoficerską, rezerwistów oraz uzbrojenie i wyposażenie następujące pododdziały:

w mobilizacji alarmowej w grupie "brązowej"

• kompania km plot. nr 15 typu "B"
• kompania km plot. nr 16 typu "B"

w mobilizacji alarmowej w grupie "czarnej"

• kompania wartownicza nr 4, 15 batalionu wartowniczego
• kompania sanitarna nr 103
• kolumna taborowa nr 117
• kolumna taborowa nr 118

w mobilizacji powszechnej w I rzucie

• komenda placu typ I "Dęblin"

w mobilizacji powszechnej w II rzucie

• samodzielna kompania km i broni towarzyszących nr 14
• III batalion 93 pp
• batalion marszowy 15 pp.

15 pp wraz z kolumnami taborowymi i kompanią sanitarną weszły w skład 28 Dywizji Piechoty. Batalion III/93 pułku piechoty i skkm i bt nr 14 weszły w skład 39 Dywizji Piechoty rez. W nocy 26/27 sierpnia pułk i oddziały dywizyjne transportami kolejowymi odjechały przez Siedlce, Małkinię, Warszawę, Koluszki i Łódź do Zduńskiej Woli. Dotarły tam nocą 28/29 sierpnia, następnie 15 pp przeszedł do Emanuelina w rejonie Wielunia. 29 i 30 sierpnia 15 pp wraz z przydzielonym dywizjonem II/28 pułku artylerii lekkiej zajął stanowiska obronne w pasie obrony 28 DP Świątkowice–Łagiewniki–Raczyn–Staw. Odcinek obrony obsadziły: I batalion wzgórze 190 od wsi Czarnożyły do przysiółka Zagródka, II batalion rejon wsi Łagiewniki frontem na zachód i południe, III batalion w lesie koło Emanuelina jako odwód. Pododdziały pułku przystąpiły do inżynieryjnej rozbudowy terenu, kopano rowy strzeleckie, budowano przeszkody terenowe z drutów kolczastych, zawały leśne.

Działania bojowe

Bój graniczny nad Wartą

1 września 1939 roku samolot niemiecki w godzinach porannych ostrzelał żołnierzy 15 pp i wspomagającą ludność cywilną przy pracach inżynieryjnych, został on zestrzelony przez żołnierzy 15 pp. W godzinach popołudniowych pododdziały I rzutowe pułku weszły w kontakt z pancernymi czołówkami niemieckimi od strony Walichnów. Pierwsze walki z podchodzącymi oddziałami stoczył pluton zwiadowców konnych, II batalion z plutonem artylerii piechoty oraz osłaniająca skrzydło pułku kawaleria dywizyjna 28 DP. 2 września w godzinach popołudniowych wysunięte placówki II batalionu odparły atak niemieckiego szwadronu strzelców zmotoryzowanych z czołgami w rejonie Raczyna i Białej Rządowej. Nocą 2/3 września 15 pp stanowił straż tylną wycofującej się 28 DP na nową linię obronną nad rzekami: Wartą i Widawką. II batalion osłaniał zachodnie skrzydło dywizji maszerując przez Świątkowo, Chojny, Dąbrowa, Łuszczyszyn do Burzenina nad Wartą. I i III batalion wraz z II/28 pal podjął marsz przez Nietuszynę do Stolca. III batalion podczas zbiórki pod Emanueliną został ostrzelany przez dywersantów niemieckich i poniósł straty w zabitych i rozproszonych żołnierzach. W rejonie Stolca III batalion wraz z 6 baterią 28 pal przez kilka godzin utrzymywał przyczółek na rzeczce Oleśnica i stoczył walkę z niemieckim oddziałem pancerno-motorowym 1 Dywizji Lekkiej, atak został zatrzymany pod ostrzałem 6/28 pal, batalion poniósł jednak straty. Następnie III/15 pp wraz z przydzielonymi pododdziałami i kawalerią dywizyjną ponownie zwarł się z jednostką pancerno-motorową pod Szynkielowem, ogniem 6/28 pal i własnych armat ppanc zniszczył i uszkodził kilkanaście pojazdów pancernych, następnie poprzez Niechmirów omijając Rychłocice przeprawił się przez rzekę w rejonie Jarocic. I batalion maszerując na otwartym terenie ok. godz. 8 został zbombardowany, a następnie podczas przeprawy przez Wartę koło Rychłocic został zaatakowany przez niemiecki oddział pancerno-motorowy, poniósł straty w zabitych i rannych, ale część batalionu pomaszerowała na most pod Burzeninem, a częściowo rozproszyła się. Z uwagi na przedwczesne wysadzenie mostu w Rychłocicach przez minierów 36 pp pozostawiła na zachodnim brzegu Warty część taborów. W trakcie kierowania przeprawą przez Wartę 3 września został ciężko ranny płk dypl. Władysław Frączek.

Pułk walczył w składzie 28 DP

Do końca 3 września przez Wartę przeprawiali się rozproszeni żołnierze 15 pp, częściowo dołączali do swoich pododdziałów. Dowództwo pułku objął 4 września czasowo dowódca II batalionu mjr W. Wieleżyński. Od 29 sierpnia z 15 pp była wydzielona do ochrony prac fortyfikacyjnych nad Wartą w Pstrokoniach w rejonie Strońska 4 kompania strzelecka, utrzymywała ona kluczowy punkt terenowy na południe od Strońska, w dniu 4 września dołączył do niej II batalion. Cały pułk zajął wtedy główną pozycję obronną za rzeką Widawką i Wartą od Pstrokoni, poprzez Kalinowa, Branka. 4 września pułk do południa wypoczywał i porządkował szeregi, stanowił II rzut dywizji. Ze względu na sforsowanie Warty 4/5 września, na odcinku prawego sąsiada 10 DP na osi Sieradz–Zduńska Wola, z pozycji osłanianej przez II/15 pp wyprowadzono nieudany kontratak 4 pułku piechoty Leg. Z uwagi na przełamanie głównej pozycji obronnej Armii "Łódź" na Warcie i Widawce i oskrzydlenie pozycji obronnej 28 DP, nocą 5/6 września "Wilki" wraz z macierzystą dywizją podjęły odwrót w kierunku miejscowości Ostrów. Dowództwo pułku objął mjr Józef Ratajczak dowódca I batalionu, a I batalionu kpt. Michał Mordwiłko. Dotychczasowe straty osobowe pułku, to 10% stanu.

Walki o Pabianice

Następnej nocy pułk dotarł do zachodnich przedmieść Pabianic i Karniszewic. 7 września od świtu zajął obronę zachodnich, północnych i południowych przedmieść Pabianic na prawym skrzydle w dwóch rzutach II batalion, na lewym skrzydle w dwóch rzutach I batalion z czatą w sile wzmocnionej kompanii I batalionu przed główną linią obrony pułku w Karolewie. III batalion w odwodzie w zabudowaniach Pabianic, ze wsparciem II/28 pal. Ok. godz. 8.30 niemieckie pododdziały pułku piechoty zmot. SS "Leibstandarte AH" i I batalion 23 pułku pancernego z marszu zaatakowały Pabianice, nacierające oddziały zostały zatrzymane ogniem 15 pp i armat dywizjonu II/28 pal, zniszczono 2 czołgi i kilka samochodów, kompania I batalionu z Karolewa po utracie armaty ppanc wycofała się z płonącej wsi. Ok. godz. 10.00 przy wsparciu artylerii niemieckiej 17 DP i dywizjonu II/46 pac, niemiecki batalion I/ppzmot. SS "LAH" ze wsparciem czołgów zaatakował odcinek II/15 pp i wdarł się w rejon stacji kolejowej i cmentarza miejskiego, użycie odwodowych kompanii II i I batalionu niejednokrotnie w walce wręcz zmusiło wroga do wycofania się z Pabianic. Obie strony poniosły wysokie straty osobowe i w sprzęcie. O godz. 14.00-15.00 strona niemiecka po raz trzeci wykonała natarcie piechoty z pułku SS i czołgów z batalionu I/23 pułku pancernego. Ze stratami atak ten został odparty, głównie przez II batalion i częściowo I batalion "Wilków", pozostało na przedpolu wielu zabitych i rannych esesmanów i kilka zniszczonych i uszkodzonych czołgów, jeden z nich jako sprawny zasilił szeregi 15 pp. III batalion w Pabianicach i wokół miasta zwalczał niemieckich dywersantów wspomagających atak wojsk niemieckich. Straty "Wilków" również były duże poległ dowódca 3 kompanii ckm por. S. Bartłomowicz. W dniu 7 września nieprzyjaciel nie ponawiał uderzeń na Pabianice, z uwagi na związanie atakujących oddziałów przez wyjście na ich tyły 72 pułku piechoty we wsi Chechło.

Walki odwrotowe

Z uwagi na dalsze oskrzydlenie stanowisk 28 DP o godz.21.00 15 pp w dwóch kolumnach rozpoczął odwrót w kierunku Ksawerowa, Widzewa, Rudy Pabianickiej dowództwo pułku, II i III batalion, pododdziały pułkowe i część II/28 pal, kolumnę zamykał zdobyczny pod Pabianicami czołg lekki, z załogą dwóch podoficerów pułku. Druga kolumna w składzie I batalion, kompania ppanc. z baterią 28 pal maszerowała na Dąbrowę, Laskowice i zachodni skraj Łodzi. W Ksawerowie, gdy zbliżyła się główna kolumna pułku zajmująca tam stanowiska jednostka niemiecka przepuściła pluton kolarzy, maszerujący jako straż przednia, następnie wysadziła przepust na 5 kilometrze szosy i z zasadzki otworzyła na maszerującą kolumnę zmasowany ogień karabinów maszynowych. Jako pierwszy dostał się pod ostrzał III batalion, zasadzka spowodowała panikę w szeregach utrudzonych całodziennym bojem żołnierzy. Część batalionów ich dowódcy rozwinęli po obu stronach szosy prowadząc walkę ogniową, co powodowało dalsze straty. Część żołnierzy została rozproszona, ok. 300 poległo, a część została ranna, wielu dostało się do niewoli. Poległ dowódca III batalionu mjr Karol Sadowski, rany odniósł por. Stanisław Piechowicz dowódca 5 kompanii strzeleckiej. W trakcie walki stracono większość koni w pułku jak i bateriach II/28 pal, na placu boju pozostało większość broni ciężkiej i sprzętu. Duża część III batalionu rozproszyła się. Resztki pułku dotarły do przedmieść Łodzi 8 września, gdzie z powodu braku paliwa porzucono i zniszczono zdobyczny czołg. Kolumna I batalionu dotarła do Łodzi, następnie podczas dalszego marszu dostała się w zasadkę ogniową jednostek niemieckiej 10 DP pod Strykowem, tam batalion uległ częściowemu rozproszeniu, stracił broń ciężką i tabor.

Obrona Modlina 1939

Przedzieranie się do Warszawy i Modlina

28 DP, a w jej składzie 15 pp zbierał się w Woli Makowskiej w okolicach Skierniewic. Ostatecznie z 15 pp powstał zbiorczy batalion piechoty, pluton artylerii piechoty i połowa kompanii ppanc. w sile ok. 500 żołnierzy (dołączali dalsi "rozbitkowie"). Po wypoczynku nocą 9/10 września rozpoczęto dalszy marsz częściowo pod ostrzałem artylerii niemieckiej w kierunku Puszczy Mariańskiej przez Skierniewice, Rudę za rzekę Rawkę. Po osiągnięciu puszczy odpoczywano, po czym nocą 10/11 września podjęto dalszy marsz przez Grabinę, Franciszkowo i Lubno i dotarto do lasów na zachód od Żyrardowa. 10 września 28 DP weszła w skład Grupy Operacyjnej gen. bryg. W. Thommée. Kolejnej nocy 11/12 września 28 DP podjęła marsz w kierunku Warszawy, pozostałości 15 pp maszerowały w straży tylnej dywizji. Podczas natarcia 36 pułku piechoty Legii Akademickiej na Pruszków, Parzniew i Helenów, batalion zbiorczy 15 pp osłaniał natarcie od strony Grodziska Mazowieckiego. Natarcie 36 pp LA zaległo, jednostki niemieckiej 31 DP przeszły do kontrataku, 36 pułk wycofał się do Brwinowa, batalion 15 pp odparł natarcie z Grodziska Maz. Pozostałość 28 DP opuściła Brwinów i okolice, podjęła marsz do Błonia i Puszczy Kampinoskiej. Kompania zbiorcza II batalionu mjr. Wieleżyńskiego (3 oficerów i kilkudziesięciu szeregowych) nie powiadomiona na czas o odwrocie przemknęła pomiędzy niemieckimi oddziałami i 15 września dostała się do Warszawy. Mjr Wieleżyński wraz ze swoimi żołnierzami wszedł w skład 336 pp, od 16 września jako dowódca III batalionu.

W obronie Modlina

Po dwóch dniach marszu, 14 września do Twierdzy Modlin dotarły resztki 28 DP, a wśród nich 150 żołnierzy 15 pp. 16 września do Modlina z Warszawy dowódca PD 8 Dywizji Piechoty płk dypl. L. Leveaux przyprowadził duży oddział zbiorczy żołnierzy pochodzących z Armii "Łódź", wśród nich znalazło się wielu z składu 15 pp. Spośród wszystkich obecnych żołnierzy 15 pp odtworzono I batalion 15 pp pod dowództwem mjr. Władysława Naprawy. Odtworzono też kompanię ppanc. w zmniejszonym składzie. I batalion został wysłany wraz z dowództwem pułku i komp. ppanc. do dyspozycji dowódcy odcinka "Pomiechówek". Po czym od 18 września przesunięty został na odcinek "Góra" w rejonie Okunina jako odwód 8 DP. Na tym odcinku od ostrzału artylerii niemieckiej stracił kilku poległych i rannych. Odtworzono też II batalion pułku z żołnierzy rozbitków różnych jednostek, stacjonujących w Modlinie. I batalion od nocy 21/22 września przegrupowany został jako odwód 30 Dywizji Piechoty w Kazuniu, 23 września przydzielony do 82 pułku piechoty obsadził dolinę Wisły między szosą Warszawa–Modlin, a rzeką. Na przydzielonym odcinku I/15 pp prowadził rozbudowę inżynieryjną wsparty pułkowymi armatami ppanc. Do kapitulacji Modlina prowadził walki patroli oraz ponosił straty od ostrzału niemieckiej artylerii. W dniu 29 września 15 pp złożył broń.

Obsada I batalionu 15 pp w Modlinie

• dowódca batalionu – mjr piech. Władysław Naprawa
• dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. piech. rez. Andrzej Zięba
• dowódca 2 kompanii strzeleckiej – ppor. piech. Józef Nasiełowski
• dowódca 3 kompanii strzeleckiej – ppor. piech. Leon Artukiewicz
• dowódca kompanii ckm – por. piech. rez. Zbigniew Roman Rubach (82 pp)
• dowódca kompanii ppanc – por. piech. Marian Adam Stępień.

Pododdziały zmobilizowane w garnizonie po wyjeździe 15 pp na front.

Pozostałościami 15 pp w Dęblinie dowodził mjr Tadeusz Sobolewski, sformował on ze zgłaszających się żołnierzy w mobilizacji powszechnej:

• batalion marszowy 15 pp, powstały w okresie do 6 września 1939 roku pod dowództwem por. rez. Jerzego Pankowskiego. W następnych dniach wszedł on w skład 95 pułku piechoty rez. ppłk. Stefana Stankiewicza. Początkowo bronił on linii rzeki Wisły. Następnie po wcieleniu do 95 pp pomaszerował wraz z 39 DP rez. pod dowództwem mjr. Konrada Hanaka i walczył na terenie Lubelszczyzny.
• III/93 pp rez. walczył w ramach 39 DP rez.
• 14 samodzielna kompania km i br t jednostka dywizyjna 39 DP rez. pod dowództwem kpt. Eugeniusza Ladenbergera, do 10 września uczestniczyła w obronie wschodniego brzegu Wisły na południe od Dęblina. Następnie uczestniczyła wraz z macierzystą dywizją w walkach na Lubelszczyźnie.
• 13 zmotoryzowana kompania ppanc. sformowana w Rembertowie z żołnierzy przekazanych z 15 pp, pod dowództwem ppor. Teodora Banaszczyka. Uczestniczyła w obronie Warszawy, w składzie Grupy Pancerno-Motorowej kpt. B. Kowalskiego, brała udział w wypadzie ppłk. Chmury na Okęcie, pod koniec walk wspierała obronę pododcinka "Wola.
• Oddział Zbierania Nadwyżek 15 pp pod dowództwem mjr. T. Sobolewskiego ewakuował się 7 września na wschód kraju. Część oddziału weszła w skład improwizowanych pododdziałów organizowanych na Wołyniu. Pozostała część została rozwiązana 25 września w rejonie Kowla.

Obsada personalna we wrześniu 1939

Obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku

Dowództwo

• dowódca pułku – płk dypl. Władysław Frączek (ranny 3 IX), mjr Walery Wieleżyński (p.o 4-6 IX 1939), mjr Józef Ratajczak (od 6 IX 1939)
• I adiutant – kpt. Franciszek Polkowski
• II adiutant – ppor. rez. Henryk Ciślok
• kwatermistrz – kpt. Jan Kowalczyk
• naczelny lekarz – por. lek. dr Władysław Mazurek
• dowódca kompanii gospodarczej – por. Józef Grodziecki
• kapelan – ks. st. kap. Bronisław Trus
• kapelan – ks. kap. Stanisław Hładuniak

I batalion

• dowódca batalionu – mjr Józef Ratajczak (od 6 IX dowódca pułku), kpt. Michał Mordwiłko
• adiutant – ppor. rez. Antoni Bocian
• dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. rez. Andrzej Zięba
• dowódca I plutonu – ppor. Stanisław Czaja
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Józef Kleczewski
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Henryk Piątkowski
• dowódca 2 kompanii strzeleckiej – kpt. Kazimierz Sokołowski
• dowódca I plutonu – pchor. Jan Grobecki
• dowódca II plutonu – ppor. rez.Franciszek Panowicz
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Józef Kostecki
• dowódca 3 kompanii strzeleckiej – ppor. Antoni Słyk
• dowódca I plutonu – ppor. rez. Marian Michalik
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Aleksander Marian Cichocki
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Adolf Waszkiewicz
• dowódca 1 kompanii ckm – por. Mieczysław Grzebieniowski
• dowódca I plutonu – sierż. pchor. Józef Kręczek
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Tadeusz Karbowski
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Antoni Kijak
• dowódca plutonu taczanek – ppor. rez. Marian Kajka
• dowódca plutonu moździerzy – ppor. rez. Władysław Cichocki

II batalion

• dowódca batalion – mjr Walerian Wieleżyński (p.o. d-cy pułku 4-6 IX)
• adiutant – ppor. rez. Kazimierz Dąbrowski
• dowódca 4 kompanii strzeleckiej – kpt. Michał Mordwiłko (od 6 IX dowódca I batalionu), ppor. rez. Feliks Kanclerz (od 6 IX 1939)
• dowódca I plutonu – ppor. rez. Feliks Kanclerz
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Jarosław Puryszewski
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Zygmunt Borzym
• dowódca 5 kompanii strzeleckiej – por. Stanisław Piechowicz
• dowódca I plutonu – sierż. pchor. Wincenty Kropornicki
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Zygmunt Sławeta
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Józef Zamorski
• dowódca 6 kompanii strzeleckiej – ppor. Józef Nasiełowski
• dowódca I plutonu – ppor. rez. Aleksander Chachaj
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Józef Wolszczak
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Stanisław Russek
• dowódca 2 kompanii ckm – por. Szczepan Ochap-Lipiński
• dowódca I plutonu – ppor. rez. Stefan Żbikowski
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Franciszek Bartczak
• dowódca IIII plutonu – ppor. rez. Tadeusz Conio
• dowódca plutonu taczanek – ppor. rez. Tadeusz Kurzepa
• dowódca plutonu moździerzy – pchor. Tadeusz Sobczak

III batalion

• dowódca batalionu – mjr Konrad Sadowski (do +7 IX 1939)
• adiutant – ppor. rez. Tadeusz Roguski
• dowódca 7 kompanii strzeleckiej – ppor. Ludwik Marszałek
• dowódca I plutonu – ppor. rez. Kryspin Eytner
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Zygmunt Kazimierz Bigelmajer
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Czesław Sasinowski
• dowódca 8 kompanii strzeleckiej – por. Wincenty Ciaś
• dowódca I plutonu – ppor. rez. Ryszard Żbikowski
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Janusz Kolbiński
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Kazimierz Walczuk
• dowódca 9 kompanii strzeleckiej – ppor. Henryk Woźniak
• dowódca I plutonu – ppor. rez. Kazimierz Woźniak
• dowódca II plutonu – pchor. Marcin Walczuk
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Marian Jarecki
• dowódca 3 kompanii ckm – por. Stanisław Marek Bartłomowicz (do+7 IX 1939)
• dowódca I plutonu – ppor. rez. Alfons Tarnowski
• dowódca II plutonu – ppor. rez. Michał Korzempa
• dowódca III plutonu – ppor. rez. Wincenty Dempnik
• dowódca plutonu taczanek – ppor. rez. Józef Ortyl
• dowódca plutonu moździerzy – pchor. rez. Tadeusz Nowocień

Pododdziały specjalne

• dowódca kompanii zwiadu – kpt. Zdzisław Pirożek
• dowódca plutonu konnych zwiadowców – ppor. rez. Ludwik Molewski
• dowódca plutonu kolarzy – ppor. rez. Zbigniew Marcinkowski
• dowódca kompanii przeciwpancernej – por. Marian Adam Stępień
• dowódca plutonu artylerii piechoty – por. Bolesław Sobolewski
• dowódca plutonu pionierów – por. Zygmunt Żyłka-Żebracki
• dowódca plutonu przeciwgazowego – por. rez. Marian Kawiak
• dowódca plutonu łączności – por. Roman Jaworski

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Orderem Wojennym Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939 roku
Krzyżem Złotym

• płk dypl. Władysław Frączek
• śp. mjr Józef Ratajczak

Krzyżem Srebrnym

• śp. por. Roman Jaworski
• mjr Walerian Wieleżyński
• mjr Władysław Naprawa
• kpt. Kowalczyk Jan
• por. Żebracki Zygmunt
• por. Ochap-Lipiński Szczepan
• por. Piechowicz Stanisław
• por. Karbowski
• por. lek. dr Władysław Mazurek

Krzyżem Walecznych po raz trzeci odznaczeni zostali: śp. kapelan Hładuniak (parafia Dęblin), kpt. Polkowski Franciszek, kpt. Mordwiłko Michał, por. Grzebieniowski Mieczysław, por Stępień Marian, por. Grodzicki Józef, ppor. Ciaś Wincenty, ppor.inż Morawski Ludwik, st.sierż Piotrowski Mikołaj, st.sierż. Decyka Jan, sierż Łysoniak, plut. Jabłoński Władysław, plut. Walczyk Jan, st.strz. Sienkiewicz Władysław, strz. Łatosiak Jan, strz. Winnicki Marian, strz. Łapczuk Teofil, strz. Margules Hersze, strz. Łaszczyński Witold.

Symbole pułkowe

Sztandar

Przedstawiciele miasta Bochni na jednym z zebrań rady miejskiej postanowili ufundować 15 pułkowi piechoty chorągiew własnym kosztem. 21 lipca 1921 roku, kiedy pułk pozostawał na obszarze Mołodeczna, delegat miasta Bochni Pan Rachwał przywiózł chorągiew do miejsca postoju pułku. Poświęcenie oraz wręczenie jej pułkowi przed dowódcę 9 Dywizji Piechoty pułkownika Mieczysława Trojanowskiego odbyło się uroczyście 6 sierpnia 1921 roku w Chołżowie obok Mołodeczna.

W obliczu klęski 15 p.p. we wrześniu 1939 decyzją st. sierż. Bronisława Czecha (szef kancelarii pułku) sztandar został zakopany pod Brwinowie, później w okresie okupacji niemieckiej został odkopany przez żołnierzy 15 Pułku Piechoty „Wilków” Armii Krajowej, po czym przewieziony do Dęblina i ukryty naprzeciw wejścia do garnizonu przedwojennego pułku w klombie kwiatowym przed domem st. wachm. Ziółkowskiego, którego żona po wojnie przekazała sztandar, który trafił do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie (tam - zrekonstruowany - znajduje się obecnie). 2 lipca 1947 roku prezydent RP Bolesław Bierut, na wniosek Ministerstwa Obrony Narodowej, odznaczył Stefanię Wozińską Brązowym Krzyżem Zasługi „za przechowanie w okresie okupacji sztandaru 15 p. piechoty”.

Plut. Józef Kowalik z odznaką pamiątkową 15 pp

Odznaka pamiątkowa

28 czerwca 1932 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 15 pułku piechoty. Odznaka o wymiarach 41x41 mm ma kształt krzyża kawalerskiego. Pośrodku na okrągłej tarczy wpisany numer pułku „15”. Ramiona krzyża zakończone kulkami połączone są czterema łbami wilków. Odznaka jednoczęściowa, wykonana w srebrze, na rewersie próba srebra i imiennik grawera „WG” – Wiktor Gontarczyk z Warszawy.

„Wilki”

3 lipca 1920 na odprawie oficerskiej w Ogoliczach dowódca pułku mjr Bolesław Zaleski nadał pułkowi nazwę „Wilków". Uczynił to na pamiątkę zażartych walk, nieustępliwej postawy w obronie, brawury w natarciu, hartu ducha i wiary w ostateczne zwycięstwo oręża polskiego. Ogłaszając to w rozkazie dziennym, wezwał wszystkich do dalszych chwalebnych czynów i do godnego bronienia tego miana wszędzie i zawsze w imię wzniosłego hasła pułku „Honor i Ojczyzna”.

„Wilki” – żołnierze 15 pułku piechoty

Dowódcy pułku

• ppłk Wilhelm Fryś (30 XII 1918 – 30 V 1919 )
• ppłk Rudolf Tarnawski (1 VI - 4 X 1919 )
• mjr Józef Wolf (5 X - 1 XII 1919 )
• ppłk Romuald Dąbrowski (2 XII 1919 – 19 I 1920 )
• mjr Józef Wolf (20 I - 22 V 1920 )
• mjr Bolesław Zaleski (od 23 V 1920 )
• mjr Edward Dojan-Surówka (od 1921)
• ppłk p.d. SG Antoni Kamiński (do 15 IX 1923 → słuchacz Kursu Doszkolenia WSWoj.)
• ppłk Romuald Kohutnicki (15 IX 1923 - 31 VIII 1925 → dyspozycja dowódcy Okręgu Korpusu Nr I)
• płk SG Ludwik Lichtarowicz (XI 1925 - VII 1927 → dyspozycja komendanta CWSW)
• ppłk piech. Leon Piątkiewicz (VII 1927 – I 1928 → praktyka poborowa w PKU Skierniewice)
• ppłk SG / płk dypl. piech. Jan Jagmin-Sadowski (I 1928 - 16 IX 1931 → dowódca piechoty dywizyjnej 23 DP)
• ppłk piech. Władysław Teodor Wojakowski (od 23 X 1931)
• ppłk / płk piech. Władysław Mikołajczak (4 VII 1935 – 18 VI 1938 → dowódca pułku KOP „Wołożyn”)
• płk dypl. Władysław Frączek (1938 – 3 IX 1939)
• mjr piech. Walerian Wieleżyński (p.o. 4 – 6 IX 1939)
• mjr piech. Józef Ratajczak (od 6 IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

• ppłk piech. Leon Piątkiewicz (VII 1922 – VII 1927 → dowódca pułku)
• ppłk SG Modest Ratuszyński (XI 1927 – XI 1928 → Biuro Uzupełnień MSWojsk.)
• ppłk piech. Rudolf Matuszek (XI 1928 – I 1930 → zastępca dowódcy 36 pp)
• ppłk piech. Franciszek Rataj (I 1930 – III 1932 → komendant PKU Toruń)
• ppłk piech. Stanisław Hojnowski (1 IV 1932 – XI 1935)
• ppłk piech. Stefan Marceli Kotowski (1939)

II zastępca (kwatermistrz)

• mjr piech. Tadeusz Marian Sobolewski (do VIII 1939)

Żołnierze 15 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Amerek Jan	ppor. rez.	prawnik, mgr	Sąd Apelacyjny w Lublinie	Katyń
Kręglicki Wacław	ppor. rez.	nauczyciel	kier. Szkoły Powszechnej w Krystynie	Katyń
Malanowski Piotr	ppor. rez.	nauczyciel	kier. Szkoły Powszechnej nr 54 w Warszawie	Katyń
Bartczak Franciszek	ppor. rez.	technik mechanik		Charków
Frelek Franciszek	por. rez.	nauczyciel		Charków
Kurek Kazimierz	ppor. rez.	absolwent SGH		Charków
Skurowski Mikołaj	ppor. rez.	technik ogrodnik		Charków
Wierzbicki Wacław	ppor. rez.		Ministerstwo Sprawiedliwości	Charków

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zbigniew Gnat-Wieteska: 15 Pułk Piechoty „Wilków”. Zarys historii pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 56. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1996. ISBN 83-87103-22-5.
• 9 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-75-X.brak strony w książce
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Wojciech Wiącek: Zarys historji wojennej 15-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Adam Kurus, Daniel Zawadka: 28 Dywizja Piechoty. Wielka księga piechoty polskiej 1918-1939, tom nr 28. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2018. ISBN 978-83-7945-620-8.
• Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.