23 mm armata przeciwlotnicza ZU-23-2

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ZU-23-2
Ilustracja
ZU-23-2 na wystawie w Muzeum Artylerii w Petersburgu
Dane podstawowe
Państwo

 ZSRR

Rodzaj

samoczynna armata przeciwlotnicza

Historia
Produkcja seryjna

od 1960

Dane taktyczno-techniczne
Kaliber

23 mm

Nabój

23 × 152B mm

Donośność

zasięg skuteczny przeciw celom:
powietrznym – 2500 m
lądowym – 2000 m

Prędkość pocz. pocisku

970 m/s

Długość

4,57 m

Szerokość

1,83 m

Wysokość

2,87 m

Masa

950 kg

Kąt ostrzału

kąt obrotu: 360 stopni ; podniesienia: od −10 do +90 stopni

Szybkostrzelność

teoretyczna 2000 strz./min, praktyczna 400 strz./min

Obsługa

5 osób

ZU-23-2 w rękach białoruskich spadochroniarzy
Hibneryt – polski ZU-23-2 wyposażony w celownik CKE-1 zamontowany na samochodzie Star 266

23 mm armata przeciwlotnicza ZU-23-2radziecka podwójnie sprzężona, holowana armata przeciwlotnicza, produkowana od lat 60. XX wieku. Uznawana za najpopularniejszą armatę przeciwlotniczą na świecie okresu powojennego. Produkowana na licencji i rozwijana także w Polsce, gdzie na jej bazie skonstruowano zestawy rakietowo-artyleryjskie ZUR-23-2 Jodek.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Armata powstała w Związku Radzieckim w 1960 roku. Wywodziła się z prototypowego działka lotniczego TKB-494 opracowanego w biurze konstrukcyjnym CKB-14 w Tule pod kierunkiem Nikołaja Afanasjewa i Nikołaja Makarowa (konstruktorów działka AM-23), strzelającego silniejszą amunicją działka WJa-23[1]. Po wydłużeniu lufy i innych modyfikacjach powstała armata TKB-507 (indeks GRAU 2A14), która posłużyła do skonstruowania podwójnie sprzężonego działka przeciwlotniczego pod wojskowym oznaczeniem ZU-23-2[1]. Równolegle skonstruowano poczwórnie sprzężoną wersję samobieżną ZSU-23-4[1].

Przeznaczona jest do zwalczania celów nisko lecących w odległości do 2,5 km. Może również razić cele lekko opancerzone lub siłę żywą. Wykorzystywana jest do bezpośredniej osłony wojsk i ważnych obiektów przed atakiem z powietrza. Broń jest używana przez wszystkie kraje byłego Układu Warszawskiego (z wyjątkiem Czechosłowacji) i inne państwa niegdyś współpracujące z ZSRR.

Działanie[edytuj | edytuj kod]

Broń działa na zasadzie odprowadzania części gazów prochowych przez boczne otwory w lufach. Każda z armat jest zasilana z taśmy o pojemności 50 nabojów. Celowanie odbywa się za pomocą przyrządów optyczno-mechanicznych. Lufy są szybkowymienne (wymiana trwa teoretycznie ok. 14 sekund), ryglowane przez zamek klinowy o ruchu pionowym. Wyposażona jest w optyczno-mechaniczny celownik wektorowy ZAP-23, używany podczas strzelania do celów powietrznych o prędkościach do 300 m/s[2], oraz celownik optyczny T-3.

ZU-23-2 może być przewożony za pomocą różnych nośników, np. samochodów ciężarowych Ural-375D lub Star 266 (Hibneryt).

Do strzelania wykorzystuje się amunicję 23×152 mm przeciwpancerno-zapalająco-smugową (188,5 g) (API-T) oraz odłamkowo-zapalająco-smugową (190 g) (HEI-T). W polskich zakładach ZM Mesko powstały nowe typy amunicji: podkalibrowa przeciwpancerna z rdzeniem stabilizowanym obrotowo APDS-T o masie 103 g i z rdzeniem fragmentującym FAPDS-T. Masa naboju to 450 g. Wzrosła prędkość pocisku oraz donośność skuteczna z 2000 m do 3000 m[3]. Ich partie próbne wykonano w 2007 roku[3].

Produkcja na świecie[edytuj | edytuj kod]

Polskie wersje[edytuj | edytuj kod]

Armata ZU-23-2 została wprowadzona do produkcji licencyjnej w Zakładach Mechanicznych w Tarnowie w 1972 roku[2]. Polscy konstruktorzy prowadzili następnie prace nad zwiększeniem możliwości armaty. Prace prowadzono w dwóch kierunkach: wprowadzenia nowocześniejszych celowników umożliwiających zwalczanie celów szybkolecących oraz integracji armaty z naprowadzanymi na podczerwień pociskami rakietowymi bliskiego zasięgu. W efekcie powstał zestaw artyleryjsko-rakietowy ZUR-23-2S Jod, produkowany od 1987 r., a wprowadzony na uzbrojenie Wojska Polskiego od 1988 roku[2]. Łączy on armatę ZU-23-2 z podwójną wyrzutnią pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu 9K32 Strzała-2M. Wprowadzono także celownik tachometryczny GP-1R, opracowany w WITU i produkowany przez łódzki Prexer[2]. Obsługa zmniejszyła się z 5 do 4 osób. Zestaw może zwalczać cele oddalające się w odległości do 2800 m, a zbliżające się w odległości do 4200 m, na wysokości od 50 do 2300 m[2].

W latach 90. opracowano nowszy celownik tachometryczny GP-03/WK, który wszedł na wyposażenie w 1994 roku, dla armaty ZU-23-2T Jodek[4]. Wersja tej armaty nie weszła jednak do produkcji[2]. Od 2002 roku do produkcji wszedł natomiast nowy zestaw artyleryjsko-rakietowy ZUR-23-2KG Jodek-G ze skuteczniejszymi pociskami Grom, elektrycznymi napędami naprowadzania i celownikiem kolimatorowym CKE-2 produkcji Prexera[2]. W 2007 roku zakłady Mesko wdrożyły do produkcji nową amunicję podkalibrową APDS-T i FAPDS-T własnego projektu[3]. Zasięg zwalczania celów wzrósł do 5500 m, a przedział wysokości wzrósł od 10 do 3500 m[2]. Wersją celownika kolimatorowego nie współpracującą z pociskami rakietowymi jest celownik CKE-1[4]. Za ich pomocą można zwalczać cele o prędkości do 500 m/s[4]. Wersją eksportową zestawu dla Indonezji, przystosowaną do współpracy z zewnętrznymi systemami kierowania ogniem, jest ZUR-23KG-I, z celownikiem CKE-2I[2][4]. Od 2005 roku na wyposażenie weszły celowniki kolimatorowe z noktowizorem pasywnym CKE-1N i CKE-2N, a od 2016 z termowizorem CKE-1T[4][5]. Celowniki te montowane są także na armatach nie przystosowanych do pocisków kierowanych, jak ZU-23-2K[4]. W 2007 roku zakończono prace nad bardziej zaawansowanym kolimatorowym celownikiem programowalnym CP-1 z dalmierzem laserowym i torem noktowizyjnym, opracowanym przez Prexer przy współpracy z WAT, który następnie wszedł na uzbrojenie Wojska Polskiego[4]. Propozycją ZM Tarnów, prezentowaną w 2004 roku, był system artyleryjski ZU-23-2E, w którym poszczególne armaty miały jedynie awaryjne celowniki pierścieniowe, natomiast były przystosowane do zdalnego kierowania ogniem przez system FC-1 z głowicą obserwacyjną[6]. Zestawy ZUR-23-2KG z celownikiem w wersji eksportowej CKE-2I używane są również przez Indonezję[5].

Opracowano następnie zestaw artyleryjsko-rakietowy ZUR-23-2SP Jodek z głowicą optoelektroniczną GOS-1, z kamerą termowizyjną, telewizyjną i dalmierzem laserowym, który wszedł w skład przeciwlotniczego systemu rakietowo-artyleryjskiego (PSR-A) Pilica, przeznaczonego do obrony baz lotniczych[7]. Używa on celownika programowalnego CP-1SP[4]. Wojsko Polskie zamówiło sześć baterii systemu Pilica, każda z sześcioma zestawami, wozem dowodzenia i stacją radiolokacyjną, dostarczane od 2020 roku[7]. Produkowany był także eksportowy wariant armaty ZU-23-2CP z prostym celownikiem pierścieniowym (rakursowym), dla krajów z klimatu tropikalnego suchego[8].

Chiny[edytuj | edytuj kod]

W Chińskiej Republice Ludowej produkowana jest kopia ZU-23-2 przekalibrowana na amunicję 25 mm jako armata Typ 87[9]. Istnieje również w wersji zestawu artyleryjsko-rakietowego, z dwoma przenośnymi wyrzutniami pocisków bliskiego zasięgu, montowana na samochodzie terenowym LSV[9].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Armata ZU-23-2 uznawana jest za najpopularniejszą armatę przeciwlotniczą na świecie[2]. Używana była przede wszystkim przez ZSRR i kraje Układu Warszawskiego, a także liczne kraje, którym ZSRR dostarczał uzbrojenie, zwłaszcza afrykańskie i azjatyckie.

Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]

Byli użytkownicy[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Wiktor Markowski. Orużyje bliżniego boja. „Tiechnika i Woorużenije”. Nr 8/2009, s. 15-18, sierpień 2009. (ros.). 
  2. a b c d e f g h i j „Dwudziestkitrójki” z Tarnowa, "Nowa Technika Wojskowa" nr 9/2010, s. 76–78
  3. a b c 23 mm amunicja podkalibrowa produkcji ZM Mesko S.A. „Nowa Technika Wojskowa”. 11/2007, s. 14, listopad 2007. 
  4. a b c d e f g h Michał Nita: Celowniki przeciwlotnicze PREXER-a, "Nowa Technika Wojskowa" nr 9/2018, s. 39-44
  5. a b Paweł Dobrzyński. Celownik programowalny CP-1. Nowa jakość ZU-23-2. „Nowa Technika Wojskowa”. 3/2006, s. 18-20, marzec 2006. 
  6. Andrzej Kiński. Nie tylko Kobuz. OBR SM i ZM Tarnów na MSPO. „Nowa Technika Wojskowa”. 10/2004, s. 34-35, październik 2004. Warszawa: Magnum-X. 
  7. a b Andrzej Kiński. System PSR-A Pilica wchodzi do służby. „Wojsko i Technika”. Nr 1/2021. VII (64), s. 29-29, styczeń 2021. Warszawa. ISSN 2450-1301. 
  8. Magdalena Wrona: Przeciwlotniczy zestaw artyleryjski ZU-23-2CP. Zakłady Mechaniczne Tarnów S.A., 01-10-2018. [dostęp 2021-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  9. a b Tomasz Szulc. Tunguska po pekińsku. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 6/2012, s. 32-33, czerwiec 2012. 
  10. a b c d e f g h i j k l Military Balance 2017
  11. China Defense Blog: Next Stop, Ecuador [online], china-defense.blogspot.com [dostęp 2017-11-22].
  12. Defense & Security Intelligence & Analysis: IHS Jane's | IHS [online], articles.janes.com [dostęp 2017-11-22].
  13. Garuda Militer: ZUR-23-2KG [online], garudamiliter.blogspot.com [dostęp 2017-11-22].
  14. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-14)].
  15. Garuda Militer: Giant Bow I
  16. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2016-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-06)].
  17. Defense & Security Intelligence & Analysis: IHS Jane's | IHS [online], www.janes.com [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-14].
  18. GAROWEONLINE, Puntland clashes enter second day in Somalia: Who’s fighting whom?, Garowe Online, 17 marca 2016 [dostęp 2017-07-06].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 251–252. ISBN 83-86028-01-7.
  • „Dwudziestkitrójki” z Tarnowa. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2010, s. 76–78, wrzesień 2010. Warszawa: Magnum-X. 
  • Michał Nita. Celowniki przeciwlotnicze PREXER-a. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2018, s. 39-44, wrzesień 2018. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655.