2S1 Goździk

Samobieżna haubica 2S1 Goździk

Samobieżna haubica 2S1 Goździk w muzeum artylerii w Petersburgu
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Charkowska Fabryka Traktorów, Huta Stalowa Wola
Typ pojazdu	samobieżna haubica
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4 lub 5
Historia
Prototypy	1967
Produkcja	1971–1994
Egzemplarze	ponad 10 000
Dane techniczne
Silnik	1 silnik wysokoprężny JAMZ-238W o mocy 240 KM (177 kW) lub SW-680T o mocy 300 KM (220 kW)
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	550 l
Pancerz	15–20 mm
Długość	7,265 m
Szerokość	2,85 m
Wysokość	2,74 m
Prześwit	0,40 m
Masa	15 700 kg (bojowa)
Moc jedn.	14,01 kW/t (SW-680T)
Nacisk jedn.	0,49 kg/cm²
Osiągi
Prędkość	60 km/h (po drodze) 30 km/h (w terenie) 4,5 km/h (w wodzie)
Zasięg	500 km (po drodze)
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	pływający
Rowy (szer.)	3,00 m
Ściany (wys.)	0,70 m
Kąt podjazdu	60°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 haubica 2A31 kal. 122 mm. zasięg 15 km (23 km z amunicją rakietową)
Użytkownicy
Niebieski – aktualni, Czerwony – dawni

Goździk armii Słowacji

2S1 Goździk (ros. 2S1 Gwozdika – 2C1 Гвоздикa; oznaczenie NATO – M1974) – samobieżna haubica kalibru 122 mm, konstrukcji radzieckiej, z okresu po II wojnie światowej.

Historia

Pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku rozpoczęto prace konstrukcyjne nad działem samobieżnym, zdolnym do pływania. Jego budowę oparto na konstrukcji czołgu pływającego PT-76 oraz przedłużonym podwoziu transportera opancerzonego MTLB.

Prototyp samobieżnej haubicy został zbudowany w 1967 roku, a od 1971 roku rozpoczęto jego produkcję seryjną. Oprócz ZSRR, gdzie produkowane były do 1991 roku, działo to produkowane było na licencji także w Bułgarii i Polsce. W Polsce działa te produkowane były w zakładach Huta Stalowa Wola, gdzie w latach 1983–1991 wyprodukowano 602 egzemplarze. Działa produkcji HSW trafiły głównie na uzbrojenie polskiej armii, jedynie 73 zostały wyeksportowane do ZSRR jako rozliczenie licencji.

W Polsce opracowano ulepszoną wersję tej haubicy Wolfram, z polepszoną możliwością pływania, z pędnikami śrubowymi, lecz pozostała prototypem. W XXI wieku na bazie wycofywanych podwozi 2S1 opracowano w HSW Lekkie Podwozie Gąsienicowe.

Służba

Goździk w polskiej służbie

Goździk od tyłu, w armii Chorwacji

Goździk armii irackiej porzucony podczas wojny w 1991 roku

Samobieżna haubica 2S1 Goździk od 1971 roku była wprowadzana do jednostek artylerii państw Układu Warszawskiego. W późniejszym okresie haubice takie zostały sprzedane do niektórych krajów arabskich i afrykańskich.

Do polskiej armii pierwszych dwanaście haubic 2S1 Goździk trafiło w 1974 roku. Kolejnych egzemplarzy nie zamawiano w związku z planowaną produkcją w kraju. W 1990 roku wojsko dysponowało 534 wozami tego typu, choć powinno ich być 543. Różnica wynikała z tego, że część pojazdów została przebudowana na pojazdy pochodne, a część dział utracono w wypadkach.

Haubica ta jest współcześnie podstawowym rodzajem samobieżnych haubic w jednostkach artylerii samobieżnej m.in. w Rosji.

Bojowo została użyta w wojnie w Czeczenii, w latach 1999–2000, oraz w Iraku.

Opis konstrukcji

Samobieżna haubica 2S1 Goździk ma klasyczny układ konstrukcyjny i stosunkowo niską sylwetkę (zbudowano ją na wydłużonym podwoziu MTLB). Kadłub spawany z płyt pancernych zawiera w przedniej części zespoły układu napędowego i przedział kierowania, w środkowej – silnik, a w tylnej – przedział bojowy i amunicyjny.

W umieszczonej z tyłu kadłuba wieży zamontowano haubicę 2A31 (zmodernizowana wersja haubicy ciągnionej D-30 kal. 122 mm). Haubicę 2A31 wyposażono w: przedmuchiwacz przewodu lufy, dwukomorowy hamulec wylotowy i zamek klinowy o pionowym ruchu klina. W wieży znajdują się: zmechanizowany układ zasilania amunicją, który zapewnia prowadzenie ognia z szybkostrzelnością od 5 do 7 strz./min. i stanowiska dla trzech żołnierzy. Przy czym obsługa haubicy składa się z 4 członków załogi w czasie pokoju, tj. dowódcy, celowniczego, ładowniczego i kierowcy, zaś w czasie wojny dodatkowo obecny jest amunicyjny. Stanowisko czwartego członka załogi (mechanik-kierowca) znajduje się z przodu kadłuba po lewej stronie.

Do strzelania stosuje się naboje rozdzielnego ładowania, przede wszystkim z pociskiem: odłamkowo-burzącym (o maksymalnej donośności 15 300 m i masie 21,76 kg), dymnym i kumulacyjnym (o masie 18,2 kg) stabilizowanym brzechwowo. Ponadto dostępne są naboje z pociskami:

• z dodatkowym napędem rakietowym (o zasięgu do 21 900 m)
• agitacyjne
• kasetowe
• oświetlające
• pocisk chemiczny – wycofano z uzbrojenia

Pojazd przewozi 40 sztuk amunicji, jednak podczas przygotowania działa do pływania liczbę nabojów należy ograniczyć do 30.

Napęd samobieżnej haubicy stanowi silnik wysokoprężny, chłodzony cieczą, 8-cylindrowy JAMZ-238N lub SW-680T (późniejsze egzemplarze). Gąsienicowy układ bieżny, z przednimi kołami napędowymi i siedmioma kołami nośnymi po każdej stronie. Zawieszenie indywidualne na wałkach skrętnych.

Wersje produkcyjne i pojazdy pochodne

• 2S1 IW12 (MT – Lbus) – wóz dowodzenia i rozpoznawczy
• 2S1 IW13 (M1974-1) – wóz dowódcy baterii (wysunięte stanowisko dowodzenia)
• 2S1 IW14 (M1974-2A) – wóz dowódcy baterii
• 2S1 IW15 (M1974-2B) – wóz dowódcy dywizjonu
• 2S1 IW16 (M1974-3) – wóz dowódcy dywizjonu (wysunięte stanowisko dowodzenia)
• 2S1 IW21 – wóz dowodzenia obrony przeciwlotniczej
• 2S1? (M1979) – wóz saperski
• RChM – wóz rozpoznania chemicznego
• Da1 – wóz rozpoznania chemiczno-jądrowego
• Zoopark 1 – wóz z systemem radarów do kierowania ogniem artylerii

Użytkownicy

Aktualni użytkownicy

• Algieria – 145
• Angola
• Armenia – 20
• Azerbejdżan – 81
• Białoruś – 246
• Bośnia i Hercegowina – 5
• Bułgaria – 506
• Chorwacja – 9
• Erytrea – 20
• Etiopia
• Finlandia – 72
• Gruzja – 48
• Indie – 110
• Iran
• Irak
• Jemen
• Kazachstan – 10
• Libia
• Osetia Południowa
• Polska – 362 (Wycofywany z uzbrojenia i zastępowany przez AHS Krab)
• Rosja – 622
• Serbia – 72
• Słowacja – 49
• Syria – 400
• Turkmenistan – Nieznana liczba
• Ukraina – W 1995 roku armia ukraińska dysponowała 640 armatohaubicami Goździk, a w 2014 roku liczba posiadanych egzemplarzy spadła do 600. W 2018 roku ukraińskie siły zbrojne otrzymały bliżej nieokreśloną ilość armatohaubic 2S1 za pośrednictwem polskiej firmy Wtórplast, które był używane wcześniej przez czeskie siły zbrojne. Następnie w 2019 roku przeprowadzono dostawy 49 armatohaubic z Republik Czeskiej oraz Polski. Prawdopodobnie część dostarczonych armatohaubic była używana przez Wojska Lądowe w Wojsku Polskim. W 2022 roku w trakcie trwającej rosyjskiej inwazji na Ukrainę spółka Excalibur ponownie dostarczyła bliżej nieokreśloną ilość armatohaubic 2S1 Goździk, które były wcześniej używane przez Czeskie Siły Zbrojne. W dodatku dostarczono również niewielką ilość prawdopodobnie dwudziestu armatohaubic 2S1 Goździk z Polski, które znajdowały się wcześniej na wyposażeniu Wojsk Lądowych.
• Urugwaj – 6
• Uzbekistan
• Wietnam

Dawni użytkownicy

• Czechy – Wycofane we wczesnych latach 2000
• Czechosłowacja
• Jugosławia
• NRD
• Rumunia – 48 w rezerwie od 2005 roku
• Słowenia – 8 w rezerwie
• Węgry – 144 Wycofane w 2004 roku
• ZSRR

W muzeach

• Muzeum Militariów Atena w Skwierzynie (na terenie firmy Pomoc Drogowa Gorzów Wlkp.) – sprawny
• Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy – nr taktyczny 0606
• Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu
• Muzeum Artylerii w Toruniu
• Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – wystawa plenerowa przed siedzibą główną. Pojazd przekazany do muzeum w 1996 roku przez Hutę Stalowa Wola
• Muzeum Broni i Militariów – Witoszów
• Muzeum Techniki Militarnej i Użytkowej
• Militarne Borne w Bornem Sulinowie – pojazd znajduje w ciągłym użytkowaniu.

Bibliografia

• Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 83. ISBN 83-86028-01-7.

Linki zewnętrzne

• Opis
• Zdjęcia, rysunek