3 Pułk Piechoty Liniowej

3 Pułk Piechoty Liniowej
	Historia
Państwo	Królestwo Polskie
Sformowanie	1815
	Dowódcy
Pierwszy	Kazimierz Tański
	Działania zbrojne
	powstanie listopadowe
	Organizacja
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	2 Dywizja Piechoty - I 1831; 5 Dywizja Piechoty - IV 1831

Wielki książę Konstanty Mikołajewicz Romanow - patron oraz szef 3 ppl

3 Pułk Piechoty Liniowej – polski pułk piechoty okresu Królestwa Kongresowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowany w 1815^[1]. W latach 1819–1820 stacjonował w garnizonie Radom. 12 października 1827 nazywany został "Pułkiem Piechoty Liniowej Jego Cesarzewiczowskiej Mości Wielkiego Xięcia Konstantego N°. 3". Car Mikołaj I Romanow ofiarował bowiem ten pułk swojemu synowi tuż po jego narodzeniu^[2]. Pułk w okresie pokojowym składał się ze sztabu i dwóch batalionów po cztery kompanie, oraz związanych z batalionami dwoma kompaniami rezerwowymi^[a]. Stan kompanii wynosił 4-6 oficerów, 14–16 podoficerów i 184 szeregowych. Stan batalionu 830 żołnierzy. Stan pułku: 5 oficerów starszych, 54–55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków, 1664–1676 szeregowych oraz 5 oficerów i 71–82 podoficerów i szeregowych niefrontowych^[b]. W sumie w pułku służyło około 20050 żołnierzy. W czasie wojny przewidywano rozwinięcie pułku do czterech batalionów po 8 kompanii każdy. Pierwsze dwie kompanie pułku były kompaniami wyborczymi, czyli grenadierską i woltyżerską, pozostałe centralnymi zwane fizylierskimi, czyli strzeleckimi^[4]. W każdym batalionie etatu wojennego tworzono na bazie jednej z nowo powstałych kompanii kompanię woltyżerską^[3].

Pułk wchodził w struktury 2 Dywizji Piechoty^[5]. W momencie wybuchu powstania listopadowego stacjonował w Lublinie. Po wybuchu powstania listopadowego zreorganizowano piechotę. Pułk wszedł w skład zreorganizowanej 2 Dywizji Piechoty^[6]. 26 kwietnia 1931 przeprowadzono kolejną reorganizacje piechoty armii głównej dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk znalazł się w 1 Brygadzie 5 Dywizji Piechoty^[7].

Dyslokacja pułku

Miejsca dyslokacji pododdziałów pułku w 1830^[8]:

sztab - Lublin
1 batalion - Lublin
2 batalion - Bełżyce
dwie kompanie wyborcze - Warszawa (koszary Aleksandryjskie)^[c]

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili^[1]:

Kazimierz Tański do 1818
płk Walenty Andrychiewicz (od roku 1818)
ppłk Ksawery Dąbrowski (od 18 marca 1831, płk od 25 maja 1831)
ppłk Ludwik Oborski

Oficerowie pułku

ppor. Józef Ostrowidzki^[9],
ppor. Fortunat Saryusz Wolski

Walki pułku

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki^[10]

Warszawa (29 listopada 1830)
Węgrów (13 lutego 1831)
Zakrzew (15 lutego)
Dobre (17 lutego)
Stanisławów (18 lutego)
Wawer (19 lutego)
Grochów (25 lutego)
Uściług (5 marca)
Dębe Wielkie (1 kwietnia)
Kałuszyn (2 kwietnia)
Iganie (10 kwietnia)
Sienna (17 kwietnia)
Ciechanów (19 maja)
Zambrów (22 maja)
Ostrołęka (26 maja)
Bronisze (17 sierpnia)
Międzyrzecz (29 sierpnia)
Opałe (5 września)
Janów Ordynacki (8 września)

W 1831 roku, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 26 złotych i 44 srebrne krzyże Orderu Virtuti Militari^[10].

Uzbrojenie i umundurowanie

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły karabiny skałkowe. Pierwotnie było to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), później zastąpione rosyjskimi z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Poza karabinami piechurzy posiadali bagnety i tasaki (pałasze piechoty). Wyposażenie uzupełniała łopatka saperska, ładownica na 40 naboi oraz pochwa na bagnet. Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki i spodni - zimą sukiennych granatowych, latem płóciennych białych. Żołnierze pułku mieli naramienniki żółte, numer dywizji (2) czerwony^[11]. oraz żółte wyłogi i kołnierz oraz białe pasy (jak cała piechota linowa). Używano wysokich czapek o okrągłych denkach (tzw. kaszkiety) z białymi sznurami (kordonami) oraz pomponami (w kompaniach fizylierskich) lub kitami (w kompaniach grenadierskich). Po reformie w roku 1826 wprowadzono pantalony zapinane na guziki oraz nowe, wyższe kaszkiety bez kordonów. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem i numerem pułku. W razie niepogody noszono szare, sukienne płaszcze, długie do kostek, z żółtymi kołnierzami i niebieskimi naramiennikami, zaś na kaszkiet, po zdjęciu kordonów i pomponu (kity) zakładano ceratowy pokrowiec. Od 1828 roku pierwsza kompania posiadała na naramienniku W. X. K. (Wielki Xiążę Konstanty). Utworzone w grudniu 1830 roku 3. i 4. batalion pułku nie miał kaszkietów, lecz okrągłe furażerki bez daszka, ze zmniejszonym denkiem w celu łatwiejszego odróżniania ich od rosyjskich.

Chorągiew

Na tle granatowego krzyża kawalerskiego w czerwonym polu, w otoku z wieńca laurowego umieszczony był biały orzeł ze szponami dziobem i koroną złoconą^[12].

Pola między ramionami krzyża – czarne z żółtym, a w rogach płata królewskie inicjały: A I, później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi^[12].

Uwagi

↑ Kompanie rezerwowe liczyły po około 100 żołnierzy i znajdowały się w zakładzie pułkowym^[3].
↑ Byli to głównie rzemieślnicy i kanceliści^[3].
↑ W kompaniach wyborczych grenadierskiej i woltyżerskiej służyli najlepsi żołnierze batalionu.

Przypisy

↑ ^a ^b Gembarzewski 1925 ↓, s. 68.
↑ Gembarzewski 2003 ↓, s. 83.
↑ ^a ^b ^c Wimmer 1978 ↓, s. 459.
↑ Korzon, Gembarzewski i Rogowa 1923 ↓, s. 376-377.
↑ Wimmer 1978 ↓, s. 460.
↑ Wimmer 1978 ↓, s. 490.
↑ Wimmer 1978 ↓, s. 491.
↑ Wimmer 1978 ↓, s. 459-460.
↑ Archiwum Komisyi Historycznej, t. 14, Kraków: Akademia Umiejętności, 1930 (2), s. 274 [dostęp 2023-11-12] .
↑ ^a ^b Gembarzewski 1925 ↓, s. 69.
↑ Gembarzewski 2003 ↓, s. 93.
↑ ^a ^b Gembarzewski 2003 ↓, s. 95.

Bibliografia

Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie - Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.

Linki zewnętrzne

Aleksander Kociatkiewicz: Historya 3-go pułku piechoty liniowej Wojska Polskiego z czasów kampanii przeciw najazdowi moskiewskiemu w r. 1831 (1879) w bibliotece Polona

[4] Kompanie rezerwowe liczyły po około 100 żołnierzy i znajdowały się w zakładzie pułkowym^[3].

[5] Byli to głównie rzemieślnicy i kanceliści^[3].

[11] W kompaniach wyborczych grenadierskiej i woltyżerskiej służyli najlepsi żołnierze batalionu.

[CITEREFGembarzewski192568-1] Gembarzewski 1925 ↓, s. 68.

[CITEREFGembarzewski200383-2] Gembarzewski 2003 ↓, s. 83.

[CITEREFWimmer1978459-3] Wimmer 1978 ↓, s. 459.

[CITEREFKorzonGembarzewskiRogowa1923376-377-6] Korzon, Gembarzewski i Rogowa 1923 ↓, s. 376-377.

[CITEREFWimmer1978460-7] Wimmer 1978 ↓, s. 460.

[CITEREFWimmer1978490-8] Wimmer 1978 ↓, s. 490.

[CITEREFWimmer1978491-9] Wimmer 1978 ↓, s. 491.

[CITEREFWimmer1978459-460-10] Wimmer 1978 ↓, s. 459-460.

[12] Archiwum Komisyi Historycznej, t. 14, Kraków: Akademia Umiejętności, 1930 (2), s. 274 [dostęp 2023-11-12] .

[CITEREFGembarzewski192569-13] Gembarzewski 1925 ↓, s. 69.

[CITEREFGembarzewski200393-14] Gembarzewski 2003 ↓, s. 93.

[CITEREFGembarzewski200395-15] Gembarzewski 2003 ↓, s. 95.

[1]

[2]

[a]

[b]

[4]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[c]

[9]

[10]

[11]

[12]

Hasła przekrojowe	Historia Żydów w Radomiu
Radom do 1795	Konfederacja radomska (1767) Nihil novi (1505) Piotrówka Puszcza Radomska Statut Łaskiego (1505) Trybunał Skarbowy Koronny (1613–1764) Unia wileńsko-radomska (1401) Zamek Królewski i Dom Starościński (1370)
Radom pod zaborami	2 BS (?–1914) 3 ppl (1819–1820) 4 phuz (1803–1804) 5 ppl (1815–1831) Cm. ewangelicki (1833) Cm. rzymskokatolicki (1812) Cm. żydowski (1831) Cyrkuł radomski (1795–1809) Departament radomski (1810–1815) Dziennik Departamentowy Radomski Dz.Urz. Guberni Radomskiej (1845–1866) Dz.Urz. Guberni Sandomierskiej (1838–1844) Gubernia radomska (1844–1915) Gubernia sandomierska (1837–1844) Kolej Iwangorodzko-Dąbrowska Komisja Szkolna Ziemi Radomskiej (1915–1917) Obwód radomski (1816–1842) Synagoga (1884) Park im. Tadeusza Kościuszki (1827) Stary Ogród (1820) Teatr Rozmaitości (1809) województwo sandomierskie (1816–1837) Wiadomości Gubernialne Guberni Radomskiej
Radom od 1918	2 dappanc (1945–1949) 2 pal (1948) 24 pp (1918) 60 lpsz (1958–2000) 72 pp (1922–1939) 93 pp (1939) Biało-Czerwone Iskry (1969) Dystrykt radomski (1939–1945) Dzień Dobry Ziemi Radomskiej (1934–1939) Fabryka Broni „Łucznik” Getto radomskie Głos Radomski Kocioł radomski (1939) MUBP Radom (1945–1954) Obwód Radom AK Orlik (1998) Radomer Cajtung Radomer-Kielcer Cajtung Radomer Leben Radomer-Kielcer Leben Radomer Sztyme Radomer Wochenblat Radomskie Zakłady Przemysłu Skórzanego „Radoskór” strajk w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Radomiu (1981) województwo radomskie (1976–1998) „W Służbie Narodu” wydarzenia radomskie (1976) „Życie Robotnicze”